Hepatitis C (စီ) ပိုး (၁)

April 6, 2014, 6:17 pm

≫ Next: Hepatitis C (စီ) ပိုး (၂)

≪ Previous: Hepatitis C (စီ) ပိုး အခ်ဳပ္

$

0

0

အသဲေရာင္ (စီ) ေတြ႔ရင္ ေရာဂါလကၡဏာမရွိဘဲေနတတ္လို႔၊ အေတာ္မ်ားမ်ားက ေဆးစစ္တဲ့အခါ အမွတ္မထင္ ပိုးရွိေနတာကို ေတြ႕ၾကရတယ္။ (စီ) ပိုးေတြ႔တယ္လို႔ဆိုရင္ သူဟာကမၻာေပၚကလူေပါင္းသန္း ၁၇ဝ ထဲက တေယာက္ပါ။ အေၾကာက္မၾကီးေအာင္ ေျပာရရင္ ၁ဝဝ မွာ ၈ဝ-ဂ၅ ေယာက္ေလာက္ကနာတာရွည္ မျဖစ္ၾကပါ။ နာတာရွည္ကေန ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးဝါးတာေတြျဖစ္တဲ့ ရာႏွဳန္းကလည္း ၅ ဂဏန္းေအာက္မွာပါ။

Hepatitis C virus (HCV) ဗိုင္းရပ္စ္ စီပိုးဝင္ရင္ သာမန္ကာရွန္ကာ ၁ ပါတ္ ၂ပါတ္ေလာက္သာ ခံစားရတာမ်ိဳးနဲ႔ အသက္ကိုပါ ရန္ရွာတဲ့ အဆင့္မ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ (ဘီ) နဲ႔မတူတာက ဘီပိုးဟာအထဲဝင္ျပီး၊ ကင္းစင္သြားႏိုင္ေပမဲ့ (စီ) ပိုးကေတာ့ အျမဲရွိေနတတ္တယ္။ (ဘီ) ပိုးကလိင္ကေနတဆင့္ ကူးစက္တာမ်ားျပီး၊ (စီ) ပိုးကေတာ့ ေသြးကတဆင့္ ကူးတာကအဓိက ျဖစ္တယ္။

(စီ) ပိုး အဝင္ခံရရင္ အစေတာ့ တုပ္ေကြးလိုပါဘဲ။ မစားခ်င္မေသာက္ခ်င္၊ အားယုတ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္သလိုေန၊ အဆစ္ေတြ အသားေတြနာ၊ သတိထားရင္ အသဲရွိရာဗိုက္ညာဘက္အထက္နားမွာနာမယ္။ ကိုယ္ပူတာလဲရွိႏိုင္တယ္။ ၾကာလာရင္ ဝါလာမယ္။ အမ်ားသိၾကတဲ့ (ဂြ်န္းဒစ္)။ ၾကာတယ္ဆိုတာဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီႏိုင္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာမေပၚေပမဲ့ ပိုးက အသဲကို ဖ်က္ေနျပီ၊ သူမ်ားကိုလဲ ကိုယ့္ေသြးနဲ႔ထိရင္ ကူးႏိုင္ေနျပီ။

ေသျခာေအာင္လုပ္ရမွာက ေသြးစစ္ပါ။ ပိုးရွိ-မရွိ၊ ပိုးဘယ္ေလာက္မ်ားလဲ၊ Liver biopsy အသဲရဲ႕ အသားစ ထုတ္ယူ စစ္ေဆးတာက အေသျခာဆံုးပါ။ ေနာက္ Hepatitis C antibody test နဲ႔ PCR test အျပင္ အသဲအေျခအေနကိုဆန္းစစ္ဘို႔ Liver function tests လုပ္ရတယ္။ တိက်ေအာင္ Hepatitis C Genotype test ဆိုတဲ့ ပိုးအမ်ိဳးအစား ခြဲတာလဲ လုပ္ရျပန္ပါေသးတယ္။ (စီ) ရွိေနရင္ HIV ကိုပါ စစ္ပါ။ ႏွစ္ခုလံုးတြဲရွိသူေတြ ရွိတယ္။ HIV က ပိုဆိုးတာကကိုယ္ရဲ႕ ခုခံအားစနစ္ၾကီးကို ဖ်က္ျပစ္လို႔ပါ။ နဲနဲေကာင္းတာက HIV ကိုကုဘို႔ ေဆးေတြရွိေနျပီ။ နဲနဲလို႔ ေျပာရတာက ေဆးက သက္သာေစဘို႔သာ ျဖစ္ျပီး၊ အေပ်ာက္မရေသးလို႔ပါ။

မကူးေအာင္ ကာကြယ္နည္းအတိုင္း (စီ) ပိုးရွိသူေတြ ဆင္ျခင္ရပါမယ္။ မူးယစ္ေဆးသံုးတာ၊ (တက္တူး) ထိုးတာ၊ ဟိုကြင္း-ဒီကြင္းတပ္တာ၊ ကြန္ဒြန္းမပါ လိင္ဆက္ဆံတာေတြ ေရွာင္ပါ။ အရက္ျဖတ္ပါ။ ေကာင္းေကာင္းနား၊ ေကာင္းေကာင္းစားပါ။ အသီးအရြက္၊ အသီးအႏွံ၊ အေစ့အဆံဆိုရင္ တခုလံုးပါတာမ်ိဳးစားပါ။

ပိုးေတြ႔ရင္ ေဆးကုဘို႔လို-မလို ဆရာဝန္ကဆံုးျဖတ္ပါမယ္။ ေရာဂါက အႏၲရာယ္နည္းေနရင္ ေဆးေပးခ်င္မွ ေပးပါလိမ့္မယ္။ ေဆးကထိုးေဆးေရာ စားေဆးပါေပးမွာပါ။ တနည္းက ၄၈ ပါတ္ၾကာမွာျဖစ္ျပီး၊ တနည္းက ၂၄ ပါတ္။ လိုရင္ ေနာက္ တေၾကာ့။ ေဆးက ၂ မ်ိဳးသံုးေနပါတယ္။ Interferon ထိုးေဆးနဲ႔ Ribavirin စားေဆးေတြပါ။ Injection Interferon ကို ၇ ရက္ တပါတ္မွာ ၃ ၾကိမ္ထိုးတယ္။ ေနာက္ေပၚေဆးPegylatedကေတာ့ ၁ ပါတ္မွာ ၁ ၾကိမ္နဲ႔ရတယ္။ Ribavirin စားေဆးကို ၁ ျပားတေန႔ ၂ ၾကိမ္။ ၆ လ ကေန ၁၂ လၾကာပါမယ္။

ေဆးေတြကေတာ့ ျပင္းေတာ့ တုပ္ေကြးခပ္ဆိုးဆိုး ျဖစ္ေနသလိုခံစားရမယ္။ ေမာပန္း၊ ေခါင္းကိုက္၊ အဆစ္အျမစ္နာ၊ ခ်မ္း၊ အအိပ္ပ်က္၊ ကိုယ္ပူ၊ စာၾကည့္မရ၊ အာရံုစိုက္မရ၊ စိတ္ဓါတ္က်တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္ဆံုးကေတာ့ အသဲ အစားထိုးေပးရတာပါ။ နားလည္ဘို႔ကအသဲအစားထိုးေပမဲ့ ပိုးေသေအာင္ ေဆးလိုေနမွာပါ။

စီပိုးရွိသူမ်ားအကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး Acetaminophen (Tylenol, Panadol) ကိုေရွာင္ရမယ္။ Ibuprofen က အသဲမေျခာက္ေသးရင္ ေသာက္လို႔ရတယ္။ Aspirin ကေတာ့ အစာအိမ္ျပႆနာမရွိသ၍ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ သံဓါတ္စားေဆး Iron supplements မေပးသင့္ဘူးေျပာၾကတယ္။ အစားထဲပါသေလာက္ သံဓါတ္ကဘာမွမျဖစ္ပါ။

တျခားေဆးကုနည္းေတြလဲရွိပါေသးတယ္။ Aromatherapy အနံ႔နဲ႔ေဆးကုနည္း၊ အႏွိပ္ခံနည္း၊ ေယာဂနည္းေတြပါ။ အပန္းလဲမၾကီး၊ စခန္းလဲနီးရင္ သံုးပါ။ စိတ္တည္ျငိမ္ေအာင္ ရွဳမွတ္နည္းလဲပါတယ္။ စိတ္ရဲ႕စြမ္းအားကို ကြ်န္ေတာ္တို႔ လူမ်ိဳးေတြက အသိဆံုးမဟုတ္ပါလား။

ဘယ္လိုကူးသလဲ
• လိင္ဆက္ဆံရာကေနမကူးစက္ပါဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခကမမ်ားပါ။ သုေတသနေတြ လုပ္ေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ (၁) လိင္ဆက္ဆံဘက္ မ်ားသူေတြ၊ (၂) ဆက္ဆံဘက္မွာ တျခားလိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ တခုခုရွိေနရင္၊ (၃) လိင္ဆက္ဆံတာ ၾကမ္းတမ္းရင္၊ ကူးစက္ဘို႔ အခြင့္အလမ္းပိုမယ္။
• (စီ) ပိုးရွိတဲ့မေအကေနကေလးကို ၄-၅% ေလာက္သာ ကူးေစႏိုင္ပါတယ္။ ဖေအမွာ (စီ) ပိုးရွိေနေပမဲ့ သူ႔ကေလးကို (ေသြးမထိမခ်င္း) မကူးဘူး။ လိင္လမ္းကေနကူးတာကလဲ HIV နဲ႔ B တို႔ေလာက္ မဟုတ္ျပန္ဘူး။ (စီ) ကို တလင္တမယား လိင္ကေနကူးတယ္ဆိုတာ ရွားပါတယ္။
• ေသြး (မစစ္ဘဲ) သြင္းတာ၊ ေသြး-ေသြးခ်င္းထိတာ၊ ေဆးထိုးအပ္ သီးျခားမသံုးတာ၊ နားကပ္ လဲဝတ္တာ၊ မုတ္ဆိပ္ရိတ္ဒါး၊ သြားတိုက္တံ၊ လက္သဲညွပ္ တြဲသံုးတာ၊ (တက္တူး) ထိုးတာ၊ ဟိုေနရာ ဒီေနရာကြင္းတပ္တာေတြကေန ကူးရတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ပိုးရွိေနသူခ်က္ျပဳတ္တာစားမိလို႔ မကူးပါ။ လက္တြဲေလ်ာက္တာ၊ ႏွာေျခ၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ တစ္အိမ္တည္း အတူေနတာနဲ႔လဲ မကူးဘူး။ ေခြ်း၊ သြားရည္၊ မ်က္ရည္ေတြကေန မကူးပါ။
• တအိမ္ထဲအတူေနသူေတြ ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ အျဖစ္မ်ားတာ မေတြ႔ရေသးပါ။ ကူးမယ္ ဆိုတာလဲ ေသြးကေန ဝင္လို႔သာ ျဖစ္ပါမယ္။ ပန္းကန္၊ ဇြန္း၊ ဖန္ခြက္၊ အိုး-ခြက္ အတူသံုးလို႔ မကူးပါ။ ရင္ခ်င္းအပ္-ပါးခ်င္းကပ္-လက္ဆြဲ ႏုတ္ဆက္တာေတြကေန မကူးပါ။ အသာအယာ ႏုတ္ခပ္ခ်င္းစုပ္တာနဲ႔လဲမကူးပါ။ ေရအတူေသာက္လဲ မကူးပါ။
• မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲသူေတြ၊ ေသြးနဲ႔ ေသြးထဲကပစၥည္းသြင္းေနရသူေတြ၊ ကိုယ္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းလွဴတာ လက္ခံရသူေတြ၊ Hemodialysis ေက်ာက္ကပ္ ေဆးေနရသူေတြ၊ ေဆးရံု-ေဆးခန္းမွာ အလုပ္လုပ္ေနရသူေတြ၊ HIV ပိုးရွိေနသူေတြ၊
• (စီ) ပိုး ရွိေနတဲ့ မိခင္ရဲ႕ကေလးေတြမွာ ကူးႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြ ပြင့္ေနတယ္။ ပိုးရွိတဲ့မေအက ႏို႔တိုက္တာနဲ႔ မကူးပါ။ ရာသီေသြးကေတာ့ ကူးႏိုင္တယ္။
• ျခင္နဲ႔ အင္းဆက္ပိုးေတြကေနကူးစက္တာမေတြ႔ေသးပါ။
• စီပိုးရွိေနသူဟာ ေသြးမလွဴရပါ၊ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမလွဴရပါ၊ သုတ္ပိုးမလွဴရပါ။

ပိုးရွိေနရင္ ဘာျဖစ္လာႏိုင္သလဲ
• ေသြးစစ္လို႔ စီပိုးေတြ႔ေပမဲ့ ၇ဝ-၈ဝ% မွာဘာမွ မခံစားရသလိုရွိေနမယ္။ ခံစားရသူေတြမွာလဲဆိုးတာမပါဘူး။ ကိုယ္ပူ၊ အားယုတ္၊ အစားပ်က္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္၊ ဗိုက္နာ၊ ဆီးအေရာင္ရင့္၊ ဝမ္းအေရာင္ေပ်ာ့၊ အဆစ္နာ၊ ဆီး-အသားအေရ-မ်က္လံုး ဝါ၊ ရက္တိုေရာဂါလကၡဏာေတြဟာကူးစက္ပိုးဝင္လာခဲ့တဲ့ေနာက္ ၆-၇ ပါတ္အၾကာမွာ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ၂ ပါတ္ကေန ၆ လ လဲ ၾကာႏိုင္တယ္။
• သူတို႔အထဲက ၆ဝ-၈၅% က နာတာရွည္ ျဖစ္လာရင္လဲေရာဂါလကၡဏာေတြဟာရွိသူေတြမွာသာရွိမယ္။ သူ႔အသဲကပ်က္စီးစျပဳလာမယ္။ ႏွစ္ေတြ ၾကာမွလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• နာတာရွည္ Chronic Hepatitis C ဆိုတာဆိုးဝါးတဲ့ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။
• ၅-၂ဝ% ဟာ အႏွစ္ ၂ဝ-၃ဝ အတြင္း Cirrhosis အသဲေျခာက္တာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
• ၁-၅% ဟာ Cirrhosis အသဲေျခာက္တာဒါမွမဟုတ္ Liver cancer အသဲကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးႏိုင္တယ္။

Hepatitis C ပိုးရွိေနသူဟာ (ALT) အသဲ (အင္ဇိုင္းမ္) စစ္ရင္ နည္းတာ၊ မ်ားတာ၊ ပံုမွန္ ျဖစ္တာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ၾကတယ္။ နာတာရွည္အဆင့္ ေရာက္ေနတာေတာင္ ပံုမွန္ ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ ဒီလိုျဖစ္ေနသူဟာေနာက္ ၆ လ ၁ ႏွစ္အၾကာတခါ ထပ္စစ္ရမယ္။ ေဆးစစ္ဘို႔ လိုသူေတြကေတာ့ မူးယစ္ေဆးထိုးနည္းသံုးေနသူေတြ၊ အရင္က ေသြးခဲစနစ္ေရာဂါကို ကုသခံဘူးသူေတြ၊ အရင္ကေသြးသြင္းကုသဘူးသူေတြ၊ အရင္ကေက်ာက္ကပ္ ေဆးေနရသူေတြ၊ အရင္ကအသဲေရာဂါ ရွိဘူးသူေတြ၊ အသဲေဆးစစ္တာပံုမွန္မဟုတ္သူေတြ၊ ေဆးခန္း-ေဆးရံုတာဝန္ထမ္းေနသူေတြ၊ HIV ရွိေနသူေတြ ျဖစ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနသူတိုင္းေတာ့ မလိုပါ။

• ရက္တိုသမားေတြအတြက္ ေဆးကုဘို႔ မရွိေသးပါ။ ေဆးစစ္တာ၊ အစာေကာင္းေကာင္းစားတာ၊ ေရ-အရည္ ပိုေသာက္သံုးတာသာလိုမယ္။
• နာတာရွည္ ျဖစ္လာသူေတြကေတာ့ အသဲကိုအျမဲေစာင့္ၾကည့္ေနရမယ္။ ကုသရမယ္။ Interferon နဲ႔ Ribavirin ေဆး ၂ မ်ိဳးသံုးေနတယ္။ လူတိုင္းလိုတာေတာ့ မဟုတ္ျပန္ပါ။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ မ်ားတယ္။
• ကံေကာင္းသူ ၁၅-၂၅% ဟာေဆးကုစရာမလိုဘဲပိုးကရွင္းသြားတာေတြ႔ရတယ္။ နာတာရွည္လဲ ျဖစ္မလာဘူး။
• နာတာရွည္ျဖစ္ေနသူအထူးကုဆရာဝန္နဲ႔ အျမဲဆက္စပ္ေနရမယ္။ အရက္ လံုးဝျဖတ္ရမယ္။ တျခားေရာဂါျဖစ္ရင္ ထိုးမဲ့ ေသာက္မဲ့ ေဆးေတြ ေရြးရမယ္။
• Hepatitis A and Hepatitis B ကာကြယ္ေဆးေတြ ထိုးသင့္တယ္။ C အတြက္ ကာကြယ္ေဆးမေပၚေသးပါ။
• ပိုးေတြ႔သူေတြကို ဝိုင္းပယ္ထားဘို႔ ကူးစက္ေရာဂါ ထိန္းသိမ္းေရးဌာနကတားမထားပါ။
• HIV နဲ႔ Hepatitis C virus ေတြ တြဲရွိတတ္တယ္။ မူးယစ္ေဆးထိုးသူေတြမွာပိုျဖစ္တာေတြ႔ရတယ္။ HIV ရွိေနသူေတြထဲက ၅ဝ-၉ဝ% မွာ Hepatitis C virus လဲရွိေနၾကတာေတြ႔ရတယ္။
• Hepatitis C virus ဗိုင္းရပ္စ္ ဟာသာမန္ အပူခ်ိန္မ်ိဳးမွာကိုယ္ခႏၶာအျပင္မယ္ ၁၆ နာရီကေန ၄ ရက္အထိရွင္ေနႏိုင္တယ္။
• ပိုးရွိေနသူကေနထြက္လာတဲ့ ေသြးကိုေရ ၁ဝ ဆထဲမွာ Household Bleach (ကလိုရင္း) ခြ်တ္ေဆးမံႈ႔ ၁ ဆ ေရာထားတာနဲ႔ ေဆးေၾကာေပးႏိုင္တယ္။ လက္အိတ္ သံုးရမယ္။

Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ
HIV ပါရွိေနသူဆိုရင္ Acute infection ေစာေစာပိုင္းကတည္းက ကုရင္ေကာင္းတယ္။ Mild liver disease အသဲေရာဂါ နည္းနည္းေလးသာရွိေနသူေတြ ေဆးမလိုေသးပါ။ Moderate liver damage အသဲေရာဂါ အသင့္အတင့္ ဆိုးလာသူေတြက Cirrhosis အသဲေျခာက္တာ ဆက္ျဖစ္စရာမ်ားလို႔ ေဆးကုသရမယ္။ ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးနဲ႔ ရမဲ့အက်ိဳး ခ်ိန္ဆရမယ္။ ေစာင့္ၾကည့္ေနရမယ္။ Decompensated cirrhosis အသဲေျခာက္ေနျပီဆိုရင္ Liver transplant အသဲအစားထိုးတာတခုဘဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။

Pegylated interferon (PEG interferon) နဲ႔ Ribavirin (RBV) ေဆး ၂ မ်ိဳးကိုသံုးတယ္။ PEG Interferon က ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။ (၁) alpha-2a (Pegasys) နဲ႔ (၂) alpha-2b (PegIntron or ViraferonPeg) ထိုးေဆးေတြျဖစ္တယ္။ Ribavirin (Copegus, Rebetrol and Ribasphere) ေဆးက HIV ရွိေနသူေတြအတြက္ အသံုးမက်ဘူး။ သူတမ်ိဳးထဲမရလူး PEG interferon နဲ႔တြဲေပးရတယ္။ စားေဆးျဖစ္တယ္။ တေန႔ ၂ ၾကိမ္ေပးရတယ္။

HIV-positive ဆိုရင္ ဘယ္ genotypes ျဖစ္ျဖစ္ တႏွစ္ၾကာေပးတယ္။ Genotypes 2 နဲ႔ 3 ကို အခ်ိန္တိုျပီး၊ 1 နဲ႔ 4 ေတြကို တႏွစ္မက ေပးတာလဲရွိတယ္။ ေဆးကုသရျခင္းရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္က ပိုးေတြကိုရွင္းခ်င္လို႔ျဖစ္တယ္။ ေဆးေပးျပီးေနာက္ ၆ လမွာ ေသြးထဲမယ္ပိုးမရွိေတာ့ရင္ Sustained virological response (SVR) ေခၚတယ္။ ေကာင္းတယ္။ ပိုးကင္းသြားျပီ။ Liver cirrhosis အသဲေျခာက္တာ၊ Liver cancer အသဲကင္ဆာနဲ႔ Liver failure အသဲအလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တာေတြ ျဖစ္ဘို႔အခြင့္အလမ္း အေတာ္ၾကီးနည္းတယ္။ ပိုးနည္းနည္းေလးသာ က်န္ေတာ့တာလဲ ေကာင္းတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ေဆးကုလို႔ ထင္သေလာက္ မေကာင္းတာလဲရွိတယ္။

HIV ရွိေနသူေတြကို ဘယ္လို CD4 count is 200 cells/mm3 ထက္နည္းလာရင္ ေဆးေပးတယ္။ 200-350 cells/mm3 ဆိုရင္ေပးတာလဲလုပ္တယ္။

Hepatitis C (စီ) ပိုး (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/02/hepatitis-c.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး (ဗိုင္ရယ္လ္-လုဒ္) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/02/hepatitis-c-2.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး အခ်ဳပ္ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c-1.html
Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c-treatment-and-management.html
Hepatitis C Vaccine အသဲေရာင္ (စီ) ကာကြယ္ေဆး အလားအလာရွိ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/hep-c-vaccine.html
Hepatitis Q and A အသဲေရာင္ျခင္း အမး-အေျဖ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/03/hepatitis-symptoms-hepatitis-hepatitis.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ

---

Hepatitis C (စီ) ပိုး (၂)

April 6, 2014, 6:18 pm

≫ Next: Hepatitis C (စီ) ပိုး (ဗိုင္ရယ္လ္-လုဒ္)

≪ Previous: Hepatitis C (စီ) ပိုး (၁)

$

0

0

အသဲေရာင္ (စီ) ေတြ႔ရင္ ေရာဂါလကၡဏာမရွိဘဲေနတတ္လို႔၊ အေတာ္မ်ားမ်ားက ေဆးစစ္တဲ့အခါ အမွတ္မထင္ ပိုးရွိေနတာကို ေတြ႕ၾကရတယ္။ (စီ) ပိုးေတြ႔တယ္လို႔ဆိုရင္ သူဟာကမၻာေပၚကလူေပါင္းသန္း ၁၇ဝ ထဲက တေယာက္ပါ။ အေၾကာက္မၾကီးေအာင္ ေျပာရရင္ ၁ဝဝ မွာ ၈ဝ-ဂ၅ ေယာက္ေလာက္ကနာတာရွည္ မျဖစ္ၾကပါ။ နာတာရွည္ကေန ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးဝါးတာေတြျဖစ္တဲ့ ရာႏွဳန္းကလည္း ၅ ဂဏန္းေအာက္မွာပါ။

Hepatitis C virus (HCV) ဗိုင္းရပ္စ္ စီပိုးဝင္ရင္ သာမန္ကာရွန္ကာ ၁ ပါတ္ ၂ပါတ္ေလာက္သာ ခံစားရတာမ်ိဳးနဲ႔ အသက္ကိုပါ ရန္ရွာတဲ့ အဆင့္မ်ိဳး ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ (ဘီ) နဲ႔မတူတာက ဘီပိုးဟာအထဲဝင္ျပီး၊ ကင္းစင္သြားႏိုင္ေပမဲ့ (စီ) ပိုးကေတာ့ အျမဲရွိေနတတ္တယ္။ (ဘီ) ပိုးကလိင္ကေနတဆင့္ ကူးစက္တာမ်ားျပီး၊ (စီ) ပိုးကေတာ့ ေသြးကတဆင့္ ကူးတာကအဓိက ျဖစ္တယ္။

(စီ) ပိုး အဝင္ခံရရင္ အစေတာ့ တုပ္ေကြးလိုပါဘဲ။ မစားခ်င္မေသာက္ခ်င္၊ အားယုတ္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္သလိုေန၊ အဆစ္ေတြ အသားေတြနာ၊ သတိထားရင္ အသဲရွိရာဗိုက္ညာဘက္အထက္နားမွာနာမယ္။ ကိုယ္ပူတာလဲရွိႏိုင္တယ္။ ၾကာလာရင္ ဝါလာမယ္။ အမ်ားသိၾကတဲ့ (ဂြ်န္းဒစ္)။ ၾကာတယ္ဆိုတာဆယ္စုႏွစ္နဲ႔ခ်ီႏိုင္တယ္။ ေရာဂါလကၡဏာမေပၚေပမဲ့ ပိုးက အသဲကို ဖ်က္ေနျပီ၊ သူမ်ားကိုလဲ ကိုယ့္ေသြးနဲ႔ထိရင္ ကူးႏိုင္ေနျပီ။

ေသျခာေအာင္လုပ္ရမွာက ေသြးစစ္ပါ။ ပိုးရွိ-မရွိ၊ ပိုးဘယ္ေလာက္မ်ားလဲ၊ Liver biopsy အသဲရဲ႕ အသားစ ထုတ္ယူ စစ္ေဆးတာက အေသျခာဆံုးပါ။ ေနာက္ Hepatitis C antibody test နဲ႔ PCR test အျပင္ အသဲအေျခအေနကိုဆန္းစစ္ဘို႔ Liver function tests လုပ္ရတယ္။ တိက်ေအာင္ Hepatitis C Genotype test ဆိုတဲ့ ပိုးအမ်ိဳးအစား ခြဲတာလဲ လုပ္ရျပန္ပါေသးတယ္။ (စီ) ရွိေနရင္ HIV ကိုပါ စစ္ပါ။ ႏွစ္ခုလံုးတြဲရွိသူေတြ ရွိတယ္။ HIV က ပိုဆိုးတာကကိုယ္ရဲ႕ ခုခံအားစနစ္ၾကီးကို ဖ်က္ျပစ္လို႔ပါ။ နဲနဲေကာင္းတာက HIV ကိုကုဘို႔ ေဆးေတြရွိေနျပီ။ နဲနဲလို႔ ေျပာရတာက ေဆးက သက္သာေစဘို႔သာ ျဖစ္ျပီး၊ အေပ်ာက္မရေသးလို႔ပါ။

မကူးေအာင္ ကာကြယ္နည္းအတိုင္း (စီ) ပိုးရွိသူေတြ ဆင္ျခင္ရပါမယ္။ မူးယစ္ေဆးသံုးတာ၊ (တက္တူး) ထိုးတာ၊ ဟိုကြင္း-ဒီကြင္းတပ္တာ၊ ကြန္ဒြန္းမပါ လိင္ဆက္ဆံတာေတြ ေရွာင္ပါ။ အရက္ျဖတ္ပါ။ ေကာင္းေကာင္းနား၊ ေကာင္းေကာင္းစားပါ။ အသီးအရြက္၊ အသီးအႏွံ၊ အေစ့အဆံဆိုရင္ တခုလံုးပါတာမ်ိဳးစားပါ။

ပိုးေတြ႔ရင္ ေဆးကုဘို႔လို-မလို ဆရာဝန္ကဆံုးျဖတ္ပါမယ္။ ေရာဂါက အႏၲရာယ္နည္းေနရင္ ေဆးေပးခ်င္မွ ေပးပါလိမ့္မယ္။ ေဆးကထိုးေဆးေရာ စားေဆးပါေပးမွာပါ။ တနည္းက ၄၈ ပါတ္ၾကာမွာျဖစ္ျပီး၊ တနည္းက ၂၄ ပါတ္။ လိုရင္ ေနာက္ တေၾကာ့။ ေဆးက ၂ မ်ိဳးသံုးေနပါတယ္။ Interferon ထိုးေဆးနဲ႔ Ribavirin စားေဆးေတြပါ။ Injection Interferon ကို ၇ ရက္ တပါတ္မွာ ၃ ၾကိမ္ထိုးတယ္။ ေနာက္ေပၚေဆးPegylatedကေတာ့ ၁ ပါတ္မွာ ၁ ၾကိမ္နဲ႔ရတယ္။ Ribavirin စားေဆးကို ၁ ျပားတေန႔ ၂ ၾကိမ္။ ၆ လ ကေန ၁၂ လၾကာပါမယ္။

ေဆးေတြကေတာ့ ျပင္းေတာ့ တုပ္ေကြးခပ္ဆိုးဆိုး ျဖစ္ေနသလိုခံစားရမယ္။ ေမာပန္း၊ ေခါင္းကိုက္၊ အဆစ္အျမစ္နာ၊ ခ်မ္း၊ အအိပ္ပ်က္၊ ကိုယ္ပူ၊ စာၾကည့္မရ၊ အာရံုစိုက္မရ၊ စိတ္ဓါတ္က်တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေနာက္ဆံုးကေတာ့ အသဲ အစားထိုးေပးရတာပါ။ နားလည္ဘို႔ကအသဲအစားထိုးေပမဲ့ ပိုးေသေအာင္ ေဆးလိုေနမွာပါ။

စီပိုးရွိသူမ်ားအကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး Acetaminophen (Tylenol, Panadol) ကိုေရွာင္ရမယ္။ Ibuprofen က အသဲမေျခာက္ေသးရင္ ေသာက္လို႔ရတယ္။ Aspirin ကေတာ့ အစာအိမ္ျပႆနာမရွိသ၍ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ သံဓါတ္စားေဆး Iron supplements မေပးသင့္ဘူးေျပာၾကတယ္။ အစားထဲပါသေလာက္ သံဓါတ္ကဘာမွမျဖစ္ပါ။

တျခားေဆးကုနည္းေတြလဲရွိပါေသးတယ္။ Aromatherapy အနံ႔နဲ႔ေဆးကုနည္း၊ အႏွိပ္ခံနည္း၊ ေယာဂနည္းေတြပါ။ အပန္းလဲမၾကီး၊ စခန္းလဲနီးရင္ သံုးပါ။ စိတ္တည္ျငိမ္ေအာင္ ရွဳမွတ္နည္းလဲပါတယ္။ စိတ္ရဲ႕စြမ္းအားကို ကြ်န္ေတာ္တို႔ လူမ်ိဳးေတြက အသိဆံုးမဟုတ္ပါလား။

ဘယ္လိုကူးသလဲ
• လိင္ဆက္ဆံရာကေနမကူးစက္ပါဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခကမမ်ားပါ။ သုေတသနေတြ လုပ္ေနဆဲ ျဖစ္ပါတယ္။ (၁) လိင္ဆက္ဆံဘက္ မ်ားသူေတြ၊ (၂) ဆက္ဆံဘက္မွာ တျခားလိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ တခုခုရွိေနရင္၊ (၃) လိင္ဆက္ဆံတာ ၾကမ္းတမ္းရင္၊ ကူးစက္ဘို႔ အခြင့္အလမ္းပိုမယ္။
• (စီ) ပိုးရွိတဲ့မေအကေနကေလးကို ၄-၅% ေလာက္သာ ကူးေစႏိုင္ပါတယ္။ ဖေအမွာ (စီ) ပိုးရွိေနေပမဲ့ သူ႔ကေလးကို (ေသြးမထိမခ်င္း) မကူးဘူး။ လိင္လမ္းကေနကူးတာကလဲ HIV နဲ႔ B တို႔ေလာက္ မဟုတ္ျပန္ဘူး။ (စီ) ကို တလင္တမယား လိင္ကေနကူးတယ္ဆိုတာ ရွားပါတယ္။
• ေသြး (မစစ္ဘဲ) သြင္းတာ၊ ေသြး-ေသြးခ်င္းထိတာ၊ ေဆးထိုးအပ္ သီးျခားမသံုးတာ၊ နားကပ္ လဲဝတ္တာ၊ မုတ္ဆိပ္ရိတ္ဒါး၊ သြားတိုက္တံ၊ လက္သဲညွပ္ တြဲသံုးတာ၊ (တက္တူး) ထိုးတာ၊ ဟိုေနရာ ဒီေနရာကြင္းတပ္တာေတြကေန ကူးရတာပါ။ ဒါေပမဲ့ ပိုးရွိေနသူခ်က္ျပဳတ္တာစားမိလို႔ မကူးပါ။ လက္တြဲေလ်ာက္တာ၊ ႏွာေျခ၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ တစ္အိမ္တည္း အတူေနတာနဲ႔လဲ မကူးဘူး။ ေခြ်း၊ သြားရည္၊ မ်က္ရည္ေတြကေန မကူးပါ။
• တအိမ္ထဲအတူေနသူေတြ ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ အျဖစ္မ်ားတာ မေတြ႔ရေသးပါ။ ကူးမယ္ ဆိုတာလဲ ေသြးကေန ဝင္လို႔သာ ျဖစ္ပါမယ္။ ပန္းကန္၊ ဇြန္း၊ ဖန္ခြက္၊ အိုး-ခြက္ အတူသံုးလို႔ မကူးပါ။ ရင္ခ်င္းအပ္-ပါးခ်င္းကပ္-လက္ဆြဲ ႏုတ္ဆက္တာေတြကေန မကူးပါ။ အသာအယာ ႏုတ္ခပ္ခ်င္းစုပ္တာနဲ႔လဲမကူးပါ။ ေရအတူေသာက္လဲ မကူးပါ။
• မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲသူေတြ၊ ေသြးနဲ႔ ေသြးထဲကပစၥည္းသြင္းေနရသူေတြ၊ ကိုယ္အဂၤါ အစိတ္အပိုင္းလွဴတာ လက္ခံရသူေတြ၊ Hemodialysis ေက်ာက္ကပ္ ေဆးေနရသူေတြ၊ ေဆးရံု-ေဆးခန္းမွာ အလုပ္လုပ္ေနရသူေတြ၊ HIV ပိုးရွိေနသူေတြ၊
• (စီ) ပိုး ရွိေနတဲ့ မိခင္ရဲ႕ကေလးေတြမွာ ကူးႏိုင္တဲ့ အခြင့္အလမ္းေတြ ပြင့္ေနတယ္။ ပိုးရွိတဲ့မေအက ႏို႔တိုက္တာနဲ႔ မကူးပါ။ ရာသီေသြးကေတာ့ ကူးႏိုင္တယ္။
• ျခင္နဲ႔ အင္းဆက္ပိုးေတြကေနကူးစက္တာမေတြ႔ေသးပါ။
• စီပိုးရွိေနသူဟာ ေသြးမလွဴရပါ၊ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမလွဴရပါ၊ သုတ္ပိုးမလွဴရပါ။

ပိုးရွိေနရင္ ဘာျဖစ္လာႏိုင္သလဲ
• ေသြးစစ္လို႔ စီပိုးေတြ႔ေပမဲ့ ၇ဝ-၈ဝ% မွာဘာမွ မခံစားရသလိုရွိေနမယ္။ ခံစားရသူေတြမွာလဲဆိုးတာမပါဘူး။ ကိုယ္ပူ၊ အားယုတ္၊ အစားပ်က္၊ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္၊ ဗိုက္နာ၊ ဆီးအေရာင္ရင့္၊ ဝမ္းအေရာင္ေပ်ာ့၊ အဆစ္နာ၊ ဆီး-အသားအေရ-မ်က္လံုး ဝါ၊ ရက္တိုေရာဂါလကၡဏာေတြဟာကူးစက္ပိုးဝင္လာခဲ့တဲ့ေနာက္ ၆-၇ ပါတ္အၾကာမွာ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ၂ ပါတ္ကေန ၆ လ လဲ ၾကာႏိုင္တယ္။
• သူတို႔အထဲက ၆ဝ-၈၅% က နာတာရွည္ ျဖစ္လာရင္လဲေရာဂါလကၡဏာေတြဟာရွိသူေတြမွာသာရွိမယ္။ သူ႔အသဲကပ်က္စီးစျပဳလာမယ္။ ႏွစ္ေတြ ၾကာမွလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• နာတာရွည္ Chronic Hepatitis C ဆိုတာဆိုးဝါးတဲ့ေရာဂါတခု ျဖစ္တယ္။
• ၅-၂ဝ% ဟာ အႏွစ္ ၂ဝ-၃ဝ အတြင္း Cirrhosis အသဲေျခာက္တာ ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။
• ၁-၅% ဟာ Cirrhosis အသဲေျခာက္တာဒါမွမဟုတ္ Liver cancer အသဲကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးႏိုင္တယ္။

Hepatitis C ပိုးရွိေနသူဟာ (ALT) အသဲ (အင္ဇိုင္းမ္) စစ္ရင္ နည္းတာ၊ မ်ားတာ၊ ပံုမွန္ ျဖစ္တာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ၾကတယ္။ နာတာရွည္အဆင့္ ေရာက္ေနတာေတာင္ ပံုမွန္ ျဖစ္ေနႏိုင္တယ္။ ဒီလိုျဖစ္ေနသူဟာေနာက္ ၆ လ ၁ ႏွစ္အၾကာတခါ ထပ္စစ္ရမယ္။ ေဆးစစ္ဘို႔ လိုသူေတြကေတာ့ မူးယစ္ေဆးထိုးနည္းသံုးေနသူေတြ၊ အရင္က ေသြးခဲစနစ္ေရာဂါကို ကုသခံဘူးသူေတြ၊ အရင္ကေသြးသြင္းကုသဘူးသူေတြ၊ အရင္ကေက်ာက္ကပ္ ေဆးေနရသူေတြ၊ အရင္ကအသဲေရာဂါ ရွိဘူးသူေတြ၊ အသဲေဆးစစ္တာပံုမွန္မဟုတ္သူေတြ၊ ေဆးခန္း-ေဆးရံုတာဝန္ထမ္းေနသူေတြ၊ HIV ရွိေနသူေတြ ျဖစ္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနသူတိုင္းေတာ့ မလိုပါ။

• ရက္တိုသမားေတြအတြက္ ေဆးကုဘို႔ မရွိေသးပါ။ ေဆးစစ္တာ၊ အစာေကာင္းေကာင္းစားတာ၊ ေရ-အရည္ ပိုေသာက္သံုးတာသာလိုမယ္။
• နာတာရွည္ ျဖစ္လာသူေတြကေတာ့ အသဲကိုအျမဲေစာင့္ၾကည့္ေနရမယ္။ ကုသရမယ္။ Interferon နဲ႔ Ribavirin ေဆး ၂ မ်ိဳးသံုးေနတယ္။ လူတိုင္းလိုတာေတာ့ မဟုတ္ျပန္ပါ။ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြ မ်ားတယ္။
• ကံေကာင္းသူ ၁၅-၂၅% ဟာေဆးကုစရာမလိုဘဲပိုးကရွင္းသြားတာေတြ႔ရတယ္။ နာတာရွည္လဲ ျဖစ္မလာဘူး။
• နာတာရွည္ျဖစ္ေနသူအထူးကုဆရာဝန္နဲ႔ အျမဲဆက္စပ္ေနရမယ္။ အရက္ လံုးဝျဖတ္ရမယ္။ တျခားေရာဂါျဖစ္ရင္ ထိုးမဲ့ ေသာက္မဲ့ ေဆးေတြ ေရြးရမယ္။
• Hepatitis A and Hepatitis B ကာကြယ္ေဆးေတြ ထိုးသင့္တယ္။ C အတြက္ ကာကြယ္ေဆးမေပၚေသးပါ။
• ပိုးေတြ႔သူေတြကို ဝိုင္းပယ္ထားဘို႔ ကူးစက္ေရာဂါ ထိန္းသိမ္းေရးဌာနကတားမထားပါ။
• HIV နဲ႔ Hepatitis C virus ေတြ တြဲရွိတတ္တယ္။ မူးယစ္ေဆးထိုးသူေတြမွာပိုျဖစ္တာေတြ႔ရတယ္။ HIV ရွိေနသူေတြထဲက ၅ဝ-၉ဝ% မွာ Hepatitis C virus လဲရွိေနၾကတာေတြ႔ရတယ္။
• Hepatitis C virus ဗိုင္းရပ္စ္ ဟာသာမန္ အပူခ်ိန္မ်ိဳးမွာကိုယ္ခႏၶာအျပင္မယ္ ၁၆ နာရီကေန ၄ ရက္အထိရွင္ေနႏိုင္တယ္။
• ပိုးရွိေနသူကေနထြက္လာတဲ့ ေသြးကိုေရ ၁ဝ ဆထဲမွာ Household Bleach (ကလိုရင္း) ခြ်တ္ေဆးမံႈ႔ ၁ ဆ ေရာထားတာနဲ႔ ေဆးေၾကာေပးႏိုင္တယ္။ လက္အိတ္ သံုးရမယ္။

Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ

HIV ပါရွိေနသူဆိုရင္ Acute infection ေစာေစာပိုင္းကတည္းက ကုရင္ေကာင္းတယ္။ Mild liver disease အသဲေရာဂါ နည္းနည္းေလးသာရွိေနသူေတြ ေဆးမလိုေသးပါ။ Moderate liver damage အသဲေရာဂါ အသင့္အတင့္ ဆိုးလာသူေတြက Cirrhosis အသဲေျခာက္တာ ဆက္ျဖစ္စရာမ်ားလို႔ ေဆးကုသရမယ္။ ေဆးရဲ႕ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးနဲ႔ ရမဲ့အက်ိဳး ခ်ိန္ဆရမယ္။ ေစာင့္ၾကည့္ေနရမယ္။ Decompensated cirrhosis အသဲေျခာက္ေနျပီဆိုရင္ Liver transplant အသဲအစားထိုးတာတခုဘဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။

Pegylated interferon (PEG interferon) နဲ႔ Ribavirin (RBV) ေဆး ၂ မ်ိဳးကိုသံုးတယ္။ PEG Interferon က ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။ (၁) alpha-2a (Pegasys) နဲ႔ (၂) alpha-2b (PegIntron or ViraferonPeg) ထိုးေဆးေတြျဖစ္တယ္။ Ribavirin (Copegus, Rebetrol and Ribasphere) ေဆးက HIV ရွိေနသူေတြအတြက္ အသံုးမက်ဘူး။ သူတမ်ိဳးထဲမရလူး PEG interferon နဲ႔တြဲေပးရတယ္။ စားေဆးျဖစ္တယ္။ တေန႔ ၂ ၾကိမ္ေပးရတယ္။

HIV-positive ဆိုရင္ ဘယ္ genotypes ျဖစ္ျဖစ္ တႏွစ္ၾကာေပးတယ္။ Genotypes 2 နဲ႔ 3 ကို အခ်ိန္တိုျပီး၊ 1 နဲ႔ 4 ေတြကို တႏွစ္မက ေပးတာလဲရွိတယ္။ ေဆးကုသရျခင္းရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္က ပိုးေတြကိုရွင္းခ်င္လို႔ျဖစ္တယ္။ ေဆးေပးျပီးေနာက္ ၆ လမွာ ေသြးထဲမယ္ပိုးမရွိေတာ့ရင္ Sustained virological response (SVR) ေခၚတယ္။ ေကာင္းတယ္။ ပိုးကင္းသြားျပီ။ Liver cirrhosis အသဲေျခာက္တာ၊ Liver cancer အသဲကင္ဆာနဲ႔ Liver failure အသဲအလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တာေတြ ျဖစ္ဘို႔အခြင့္အလမ္း အေတာ္ၾကီးနည္းတယ္။ ပိုးနည္းနည္းေလးသာက်န္ေတာ့တာလဲ ေကာင္းတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ေဆးကုလို႔ ထင္သေလာက္ မေကာင္းတာလဲရွိတယ္။

HIV ရွိေနသူေတြကို ဘယ္လို CD4 count is 200 cells/mm3 ထက္နည္းလာရင္ ေဆးေပးတယ္။ 200-350 cells/mm3 ဆိုရင္ေပးတာလဲလုပ္တယ္။

Hepatitis C (စီ) ပိုး (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/02/hepatitis-c.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး (ဗိုင္ရယ္လ္-လုဒ္) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/02/hepatitis-c-2.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး အခ်ဳပ္ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c-1.html
Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c-treatment-and-management.html
Hepatitis C Vaccine အသဲေရာင္ (စီ) ကာကြယ္ေဆး အလားအလာရွိ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/hep-c-vaccine.html
Hepatitis Q and A အသဲေရာင္ျခင္း အမး-အေျဖ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/03/hepatitis-symptoms-hepatitis-hepatitis.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ

Hepatitis C (စီ) ပိုး (ဗိုင္ရယ္လ္-လုဒ္)

April 6, 2014, 6:19 pm

≫ Next: Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ

≪ Previous: Hepatitis C (စီ) ပိုး (၂)

$

0

0

HCV Viral Load အသဲေရာင္ (စီ) ပိုး (ဗိုင္ရယ္လ္-လုဒ္) ဆိုတာ ဘာလဲ
ေသြးထဲမွာ (ဗိုင္းရပ္စ္) အရာဝတၳဳေလးေတြ ရွိေနတယ္လို႔ ေျပာတာျဖစ္တယ္။ (ဗိုင္းရပ္) ရဲ႕ မ်ိဳးဗီဖ-မိတၱဴပြါးေတြ ျဖစ္တယ္။ Viral load ဆိုတာ Hepatitis C virus ရဲ႕ RNA (အာရ္-အင္-ေအ) သိပ္နည္းနည္းေလးရွိေနတာကုိ နည္းပညာ အကူအညီနဲ႔ သိေအာင္လုပ္တာျဖစ္တယ္။ ပိုးရဲ႕ အုပ္ခ်ပ္ေတြလို႔ေျပာၾကတယ္။

Hepatitis C positive လို႔ေျပာတာက ေသြးထဲမွာ Anti-HCV antibodies (စီ) ပိုးကိုတန္ျပန္တဲ့ (အင္တီေဘာ္ဒီ) ေတြ ရွိေနျပီလို႔ ေျပာတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလူဟာ Hepatitis C virus နဲ႔ေတြခဲ့ဘူးျပီ။ ေစာေစာပိုင္းမွာေတာ့ Viral load ကို စမ္းလို႔မေတြ႔ႏိုင္ေသးဘူး။ ဒီလူဟာ ၁၅-၄ဝ% ေသာ ကံေကာင္းသူစာရင္းထဲမွာ ပါႏိုင္တယ္။ သူ႔ကိုယ္ခႏၶာကေန (ဗိုင္းရပ္စ္) ေတြကို သူ႔ဖါသာသူ ရွင္းထုတ္ႏိုင္လိမ့္မယ္။ သတိထားဘို႔လိုတာက (ဗိုင္းရပ္စ္) ေတြက တက္လိုက္-က်လိုက္ေနတာမို႔ ေသြးစစ္ခ်ိန္မွာ နည္းေနခ်ိန္ဆိုရင္ မေတြ႔ႏိုင္ရင္ ထပ္စစ္ဘို႔ ေကာင္းတယ္။

ေဆးကုျပီးခ်ိန္မွာ စစ္ရင္ ေသြးထဲမွာ HCV antibodies ေတြရွိေနတာသိရမယ္။ ဒါေပမဲ့ HCV viral load ကေတာ့ စမ္းေတြ႔ေလာက္ေအာင္မရွိတာသိရရင္ ေဆးကုသတာ ထိေရာက္တယ္လို႔ ဆိုလိုတာျဖစ္တယ္။ ေနာက္ စစ္ေဆးတဲ့ အခါေတြမွာ ျပန္ေတြ႔လာရင္ေတာ့ တစခန္းျပန္ထလာတာျဖစ္တယ္။

Viral Load က 800,000 IU/mL ေက်ာ္ရင္ မ်ားေနတယ္။ ဒိထက္ေလွ်ာ့ရင္ နည္းတယ္လို႔ သတ္မွတ္တယ္။ Viral Load တက္လာတိုင္းလဲ လူက ေနမေကာင္းပိုျဖစ္မွာ မဟုတ္ပါ။ ေရာဂါအေျခအေနသိေအာင္ Liver enzymes, Liver biopsies နဲ႔ လိုအပ္ရင္ Viral genotype ေတြကိုပါစစ္ရတယ္။ Viral load တခုထဲကေန မဆံုးျဖတ္ႏိုင္ပါ။

HCV (စီ) ပိုးဟာ HIV နဲ႔မတူပါ။ (စီ) ပိုး မိတၱဴပြါးေတြကေန လူနာရဲ႕ေရာဂါ (အသဲ) အဆိုး-အေကာင္း မျပသပါ။ သတိထားဘို႔ ေနာက္တခုက ေသြးကိုသာစစ္တာျဖစ္တယ္။ အသဲကို စစ္ေသးတာ မဟုတ္ဘူး။ ေယဘုယ်ဆိုရင္ ၆ လအထိ Undetectable viral load မေတြ႔ဘူးဆိုရင္ Remission ေရာဂါကို ဖိႏွိပ္ထားႏိုင္ျပီလို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ Cured လံုးဝေပ်ာက္သြားျပီလို႔ေတာ့ မေျပာႏိုင္ပါ။

တကယ္လို႔ ေဆးကုသျပီးေနာက္ Viral load က ၂၄ ပါတ္အထိ 50 IU/mL ထက္နည္းေနတာေတြ႔ရရင္ Sustained virologic response (SVR) လို႔ေခၚမယ္။ ဒါဆိုရင္ ၉၈% ေရာဂါေပ်ာက္တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ျပီ။
တႏွစ္ ႏွစ္ႏွစ္အထိ အဲလိုျဖစ္ေနရာကေန ေရာဂါျပန္ထတယ္ဆိုတာ အလြန္႔အလြန္ရွားတယ္။ သတိထားဘို႔ လိုျပန္တာက ဒီလူဟာ ေရာဂါျပီးေနတယ္လို႔ မထင္သင့္ဘူး။ အႏၲရာယ္မကင္းတဲ့ အရာေတြကို မဆင္ျခင္ဘဲ ေနလို႔မရပါ။

Viral load ဟာ စမ္းမေတြ႔ႏိုင္တဲ့အဆင့္ကေန သန္းေပါင္းမ်ားစြာအထိရွိႏိုင္တယ္။ Not detected စမ္းလို႔ မေတြတာ နဲ႔ Negative အႏုတ္ျပတာ မတူပါ။ ဓါတ္ခြဲခန္းေတြမတူတာရွိတယ္။ ေစ်းၾကီးရင္ ပိုတိက်ေစမယ္။ Negative ျပေနတယ္ဆိုတာ Hepatitis C virus (စီ) ပိုး လံုးဝ ကူးစက္တာ မခံရဘူးလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စမ္းလို႔ မေတြ႔ေလာက္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဥပမာ bDNA နည္းနဲ႔စမ္းတာဆိုရင္ 200,000 virus equivalents/ml ေအာက္ဆိုရင္ စမ္းမေတြ႔လို႔ Negative or Not detected လို႔အေျဖေပးမယ္။

Hepatitis C viral load စမ္းၾကည့္တယ္ဆိုတာ ဒါေတြသိဘို႔ပါ။
• Hepatitis C ေရာဂါ ရွိ-မရွိ၊
• ေဆးကုသဘို႔ ေအာင္ျမင္မႈ အလားအလာ၊
• ေဆးကုေနတာရဲ႕ ထိေရာက္မႈ။

Viral load မ်ားေနရင္ ေဆးကုသမႈ သိပ္မေကာင္းတာကိုျပတယ္။ ေအာင္ျမင္ႏွဳန္း ၄ဝ% သာရွိတယ္။ နည္းေနသူေတြမွာ ၅၆% ရွိတယ္။ Hepatitis C viral load အျပင္ ၾကည့္ရအံုးမွာေတြရွိတယ္။ အသက္၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္၊ လူမ်ိဳးစုု ေနနာက္ျပီး -
• Hepatitis C Genotypes (ဂ်ီႏို-တိုက္ပ္) အမ်ိဳးအစား၊
• Liver damage present အသဲအေျခအေန၊
• Hepatitis C virus ပိုးဝင္ေနခဲ့တာ ဘယ္ေလာက္ၾကာ။

Peginterferon injections ထိုးေဆး နဲ႔ Ribavirin pills စားေဆးေတြကို လအေတာ္ၾကာေပးျပီးေနာက္ ဆန္းစစ္ရင္ ေဆးကုသမႈ ဘယ္ေလာက္အလုပ္ျဖစ္-မျဖစ္ သိတယ္။ Hepatitis C viral load အေရအတြက္ High မ်ားတယ္၊ Low နည္းတယ္ဆိုတာ အၾကမ္းဖ်ဥ္းသာ ေျပာႏိုင္တာပါ။ 1 million IU/mL (2 million RNA copies/mL) ကို ျဖတ္မ်ဥ္းလို႔ သတ္မွတ္ထားတယ္။ Chronic hepatitis C (စီ) ပိုး နာတာရွည္ေရာဂါရွိသူ အမ်ားစုမွာ 100,000 IU/mL (10,000,000 RNA copies/mL) ရွိေနၾကတယ္။

Viral Load (ဗိုင္ရယ္ လုဒ္) ဗိုင္းရပ္ဘယ္ေလာက္မ်ားသလဲ
Viral Load (ဗိုင္ရယ္ လုဒ္) ဆိုတာ အသဲေရာင္ (စီ) ပိုးရွိေနသူေတြရဲ႕ေသြးကိုစစ္ေဆးတဲ့အခါ ဗိုင္းရပ္စ္ ဘယ္ေလာက္ မ်ားေနသလဲကို ေျပာတာျဖစ္တယ္။ တိတိက်က်ေျပာရရင္ Hep C genetic material (စီ) ပိုးမ်ိဳးဗီဇ ပစၥည္း ဘယ္ေလာက္လဲကို ေျပာတာပါ။

စမ္းလို႔ Negative အႏုတ္ျပတယ္၊ Not detected မေတြ႔ဘူး ဆိုတာ စမ္းလို႔ေတြ႔ေလာက္ေအာင္ မမ်ားဘူး။ ဒါေၾကာင့္ စမ္းမေတြ႔တိုင္း ပိုး လံုးဝမရွိဘူးေျပာဘို႔ေစာေသးတယ္။ ဓါတ္ခြဲခန္းေတြက မတူၾကပါ။ တခ်ိဳ႕စစ္နည္းမွာ 200 virus equivalents/ml ျဖစ္ျပီး၊ တခ်ိဳ႕နည္းက 200,000 virus equivalents/ml ျဖစ္တယ္။

• 200,000 = အလြန္နည္းတယ္။ bDNA test နည္းနဲ႔စမ္းမေတြ႔ဘူး။
• 200,000 ကေန 1,000,000 အထိ = နည္းတယ္။
• 1,000,000 ကေန 5,000,000 အထိ = အသင့္အတင့္မ်ား၊
• 5,000,000 ကေန 25,000,000 အထိ = မ်ားတယ္။
• 25,000,000 ေက်ာ္ရင္ အလြန္မ်ားတယ္။

Hepatitis C (စီ) ပိုး (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/02/hepatitis-c.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး (ဗိုင္ရယ္လ္-လုဒ္) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/02/hepatitis-c-2.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး အခ်ဳပ္ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c-1.html
Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c-treatment-and-management.html
Hepatitis C Vaccine အသဲေရာင္ (စီ) ကာကြယ္ေဆး အလားအလာရွိ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/hep-c-vaccine.html
Hepatitis Q and A အသဲေရာင္ျခင္း အမး-အေျဖ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/03/hepatitis-symptoms-hepatitis-hepatitis.html

Dr. တင့္ေဆြ
၈-၂-၂ဝ၁၂

Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ

April 6, 2014, 6:20 pm

≫ Next: Tea ခ်ိဳ-ေပါ့-က် တခြက္

≪ Previous: Hepatitis C (စီ) ပိုး (ဗိုင္ရယ္လ္-လုဒ္)

$

0

0

အသားဝါစီပိုး Type 1a အတြက္ ေဆးထုိးကုသမယ္ဆုိရင္ တစ္ပတ္တစ္လုံးထုိးရတဲ့ေဆး အလုံးဘယ္ေလာက္ ထုိးရမလဲ သိခ်င္လုိ႔ပါခင္ဗ်ာ။

လိင္ကတဆင့္ကူးတဲ့ HIV ပါရွိေနသူဆိုရင္ Acute infection ေစာေစာပိုင္းကတည္းက ကုရင္ေကာင္းတယ္။ Mild liver disease အသဲေရာဂါ နည္းနည္းေလးသာ ရွိေနသူေတြ ေဆးမလိုေသးပါ။ Moderate liver damage အသဲေရာဂါ အသင့္အတင့္ ဆိုးလာသူေတြက Cirrhosis အသဲေျခာက္တာ ဆက္ျဖစ္စရာမ်ားလို႔ ေဆးကုသရမယ္။ ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးနဲ႔ ရမဲ့အက်ိဳးခ်ိန္ဆရမယ္။ ေစာင့္ၾကည့္ေနရမယ္။ Decompensated cirrhosis အသဲေျခာက္ေနျပီဆိုရင္ Liver transplant အသဲအစားထိုးတာတခုဘဲ လုပ္ႏိုင္တယ္။

Pegylated interferon (PEG interferon) နဲ႔ Ribavirin (RBV) ေဆး ၂ မ်ိဳးကိုသံုးတယ္။ PEG Interferon က ၂ မ်ိဳး ရွိတယ္။ (၁) alpha-2a (Pegasys)နဲ႔ (၂) alpha-2b (PegIntron or ViraferonPeg) ထိုးေဆးေတြျဖစ္တယ္။ Ribavirin (Copegus, Rebetrol and Ribasphere) ေဆးက HIV ရွိေနသူေတြအတြက္ အသံုးမက်ဘူး။ သူတမ်ိဳးထဲမရလူး PEG interferon နဲ႔တြဲေပးရတယ္။ စားေဆးျဖစ္တယ္။ တေန႔ ၂ ၾကိမ္ေပးရတယ္။

HIV-positive ဆိုရင္ ဘယ္ Genotypes ျဖစ္ျဖစ္ တႏွစ္ၾကာေပးတယ္။ Genotypes 2 နဲ႔ 3 ကိုအခ်ိန္တိုျပီး၊ 1 နဲ႔ 4 ေတြကို တႏွစ္မက ေပးတာလဲရွိတယ္။ ေဆးကုသရျခင္းရဲ႕ရည္ရြယ္ခ်က္က ပိုးေတြကိုရွင္းခ်င္လို႔ျဖစ္တယ္။ ေဆးေပးျပီးေနာက္ ၆ လမွာ ေသြးထဲမယ္ပိုးမရွိေတာ့ရင္ Sustained virological response (SVR) ေခၚတယ္။ ေကာင္းတယ္။ ပိုးကင္းသြားျပီ။ Liver cirrhosis အသဲေျခာက္တာ၊ Liver cancer အသဲကင္ဆာနဲ႔ Liver failure အသဲအလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တာေတြ ျဖစ္ဘို႔အခြင့္အလမ္း အေတာ္ၾကီးနည္းတယ္။ ပိုးနည္းနည္းေလးသာ က်န္ေတာ့တာလဲ ေကာင္းတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာေဆးကုလို႔ ထင္သေလာက္ မေကာင္းတာလဲရွိတယ္။

HIV ရွိေနသူေတြကိုဘယ္လို CD4 count is 200 cells/mm3 ထက္နည္းလာရင္ ေဆးေပးတယ္။ 200-350 cells/mm3 ဆိုရင္ေပးတာလဲ လုပ္တယ္။

Hepatitis C (စီ) ပိုး (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/02/hepatitis-c.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး (ဗိုင္ရယ္လ္-လုဒ္) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/02/hepatitis-c-2.html
Hepatitis C (စီ) ပိုး အခ်ဳပ္ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c-1.html
Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/hepatitis-c-treatment-and-management.html
Hepatitis C Vaccine အသဲေရာင္ (စီ) ကာကြယ္ေဆး အလားအလာရွိ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/hep-c-vaccine.html
Hepatitis Q and A အသဲေရာင္ျခင္း အမး-အေျဖ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/03/hepatitis-symptoms-hepatitis-hepatitis.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ

Tea ခ်ိဳ-ေပါ့-က် တခြက္

April 6, 2014, 10:50 pm

≫ Next: Hepatitis B vaccine ဘယ္ကေနထုတ္သလဲ

≪ Previous: Hepatitis C Treatment and Management အသဲေရာင္ (စီ) ဘယ္လိုကုသလဲ

$

0

0

“အသီးမွာသရက္၊ အသားမွာဝက္၊ အရြက္မွာလက္ဖက္” ဆိုတဲ့စကားက လက္ဖက္ရြက္အတြက္ အျမတ္ႏိုး တန္ဘိုးထားမႈ တခုပါ။ ဗမာေတြ မနက္မိုးလင္းကေန မအိပ္မခ်င္း ေသာက္ၾကတဲ့ ေရေႏြးၾကမ္း၊ အဖန္ရည္ကို သူမ်ားေတြ မသိရွာၾကပါ။ သူမ်ားေတြ ၾကိဳက္ၾကတာက ေဖ်ာ္ေသာက္ရတဲ့ လက္ဖက္ရည္။ ဒါ့ေၾကာင့္ လက္ဖက္ရည္-အခ်ိဳကိုဘဲ စာဖြဲ႔ေရးၾကလို႔ သမိုင္းေတြ လုိက္ရွာရပါတယ္။

လက္ဖက္ရည္ဟာ ေသာက္စရာမွန္သမွ်ထဲမွာ ေကာ္ဖီနဲ႔အတူ ေပၚျပဴလာအျဖစ္ဆံုးပါ။ ေကာ္ဖီ၊ အရက္၊ အေအးေတြ အားလံုး ေပါင္းလိုက္တာထက္ေတာင္မွ လက္ဖက္ရည္က ပိုမ်ားတာ အိႏၵိယမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတာင္ လူတေယာက္ တႏွစ္ေသာက္တာ ၇၅ဝ ဂရမ္ သာရွိပါသတဲ့။ တူရကီမွာက ၂႕၅ ေကဂ်ီရွိလို႔ တဦးခ်င္းေသာက္သံုးမႈႏံႈး အမ်ားဆံုး။

လက္ဖက္ပင္ရာဇဝင္က အာရွမွာစတင္ခဲ့တာပါ။ တရုပ္၊ အိႏၵိယနဲ႔အတူ ျမန္မာႏိုင္ငံလဲပါတယ္။ ဘီစီ ၃ဝဝ-ေအဒီ ၂ဝဝ (ရွန္ေနာင္ ဘင္ ကို ဂ်င္း) ေခၚတဲ့ တရုပ္ ေဆးဖက္ဝင္အပင္ေတြအေၾကာင္း စာအုပ္မွာ အေစာဆံုးေတြ႔ရတယ္။ ပါးစပ္ေျပာ တရုပ္သမိုင္းမွာ ဘီစီ ၂၇၃၇ က (ရွန္ႏြမ္) ဧကရာဇ္ဟာ လက္ဖက္ပင္ေအာက္မွာ စံေနယင္း သူေသာက္တဲ့ ေရေႏြးထဲ အမွတ္တမဲ့က်တဲ့ အရြက္ကို ရာဇအိေျႏၵမပ်က္ ဆက္ေသာက္ရာကေန သေဘာက် ႏွစ္ျခိဳက္ေတာ္မူျပီးေနာက္ လူေတြ လိုက္ေသာက္လာ ၾကတယ္လို႔ဆိုတယ္။

ဒီစာဖတ္ရေတာ့ ဟိုအရင္က စိတ္ကူးယဥ္ ဝတၳဳတပုဒ္ထဲမွာ “စေထာ္ဘယ္ရီပင္ေအာက္ အတြဲတတြဲ ထိုင္ျပီးေနာက္” ဆိုတာေရးမိသူ လူေျပာခံရတာ အမွတ္ရလာတယ္။ အခုျမင္ လက္ဖက္ပင္ေအာက္မွာ လူထိုင္လို႔ မလြတ္တာမို႔ တရုပ္ ဘုရင္ လက္ဖက္ပင္ေအာက္ ေမွာက္ေနမလားေပါ့။ ျပီးမွ ခုေခတ္မွာ အရြက္ခူးရအဆင္ေျပေအာင္ လက္ဖက္ပင္ေတြကို ရင္ေခါင္းေလာက္သာ ထားၾကတယ္မဟုတ္ပါလား။

ဗမာျပည္က ထူးစရာရွိရင္ ထူးပါတယ္။ ထူးတဲ့အေကာင္းထဲမွာ လက္ဖက္အေၾကာင္းလဲပါတယ္။ လက္ဖက္ကို အနည္းဆံုး သံုးမ်ိဳးလံုးသံုးတတ္တာ ဗမာဘဲရွိတယ္။ လက္ဖက္ရည္ၾကမ္း၊ လက္ဖက္ရည္ခ်ိဳ၊ လက္ဖက္သုပ္၊ ဒါတင္ ဘယ္ဟုတ္မလဲ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ထိုင္တာလဲ ကိုယ့္ဆီမွာဘဲရွိတာ။ ကမာၻမွာ (ကေဖး)၊ (ရက္စ္ေတာရင့္)၊ (ေဟာ္တယ္)၊ (ေကာ္ဖီ-ေဟာက္စ္) ေတြမွာသာ လက္ဖက္ရည္ကို ထိုင္ေသာက္လို႔ေတာ့ရမယ္။ (တစ္ပ္) ေပးရမယ္။ အိႏၵိယမွာ အပိုအဆာေတာ့ မေပးရပါ။ ခက္တာက အုတ္ခံု၊ ေက်ာက္တံုးမွာသာ ထိုင္တတ္သလို ထိုင္ေသာက္ရတယ္။ ကိုယ့္ဆီက ဆိုင္မွာေတာ့ လက္ဖက္ရည္ မွာတတ္ေအာင္ ေခတ္စကား တတ္မွရတယ္။ (ကင္ညာ) မွာ ေသာက္ၾကတာကလဲ “ေက်ာက္ပန္းေတာင္း” လို အလြန္ခ်ိဳျပီး၊ တကယ္လဲပူတဲ့ လက္ဖက္ရည္ဘဲတဲ့။

သူမ်ားဆီမွာ High tea လို႔ေခၚတာ ဖက္ရွင္တခုလိုပါ။ ညေန ၅ နာရီနဲ႔ ၆ နာရီၾကားမွာ ဆိုရွယ္ လူစုလူေဝး လုပ္ၾကတာပါ။ Meat Tea လို႔လဲ ေခၚေသးတယ္။ အေမရိကန္ေတြ ထြင္တာပါ။ လက္ဖက္ေျခာက္နဲ႔ အေမရိကန္ သမိုင္းမွန္ရွိတယ္။ ၁၇၇၃ ဒီဇဘၤာ ၁၆ ရက္မွာ ျဗိတိသွ်-ကိုလိုနီ၊ ေဘာ္စတြန္ျမိဳ႕မွာ အေရွ႕အိႏၵိယကုမၸဏီပိုင္ သေဘၤာသံုးစီးေပၚက လက္ဖက္ေျခာက္ ေသတၲာမွန္သမွ် ပင္လယ္ထဲ သြန္ခ်ခဲ့ၾကလို႔ (ေဘာ္စတြန္ တီးပါတီ) လို႔ တြင္ခဲ့တယ္။

အာရွမွာလဲ (ဟိုင္း-တီး) ကို ၂ နာရီကေန ၆ နာရီအတြင္း ေနာက္က်က် ေန႔လယ္စာအေနနဲ႔ ဧည့္ခံတယ္။ High ဆိုတာ လက္သံုးစကားသာျဖစ္ျပီး တိုက္ရိုက္အဓိပၸါယ္ကို ဆိုလိုတာမဟုတ္ပါ။ ေစ်းၾကီးေဟာ္တယ္ေတြမွာ (ဟိုင္းတီး) ကို (ဆာ့ဖ္) လုပ္ၾကတယ္။ ျပင္သစ္မွာ ညေန ၄ နာရီေလာက္ ေက်ာင္းကေန ဆာဆာနဲ႔ ျပန္လာၾကတဲ့ ကေလးေတြကိုတိုက္တယ္။ ဘယ္လိုေခၚေခၚပါ ဒါေတာ့ေကာင္းတယ္။ ၁၈၄ဝ တံုးက သတၲေျမာက္ (ဘဒ္ဖို႔) မင္းသမီးကလဲ ကေလးေတြလိုဘဲ ထင္ပါရဲ႕ ညေန ၄ နာရီေလာက္ဆို ဗိုက္ဆာတတ္သတဲ့။ ဒါနဲ႔ ညေနခင္း လက္ဖက္ရည္ ပြဲေတာ္တည္တာ ျဖစ္လာရတယ္။ (တီး) အေလ့အထ အဂၤလိပ္ေတြ ရလာၾကတာကလဲ ေပၚတူကီ မင္းသမီး (ကက္သရင္း ဘရာဂင္ကာ) က ဒုတိယေျမာက္ ခ်ားလ္နဲ႔ လက္ထပ္ေတာ့ မဂၤလာလက္ေဆာင္ျပန္ သေဘာဘဲတဲ့။

မင္းသမီးနဲ႔ တဆက္ထဲ အမ်ိဳးသမီးေတြလဲ ေျပာပါအံုးမယ္။ လက္ဖက္ရည္ဆိုင္ ယဥ္ေက်းမႈကိုစခဲ့တာ အမ်ိဳးသမီးပါ။ ၁၈၆၄ ဂရိတ္-ျဗိတိန္မွာ ေပါင္မံု႔ဆိုင္ရဲ႕ ေဖါက္သည္ေကာင္းေတြကို စျပီးတည္ခင္းရာကေန ျဖစ္လာတာတဲ့။ လက္ဖက္ေျခာက္မွာ အေရာင္ဆိုးတာပါ-မပါ စမ္းနည္းကို အမ်ိဳးသမီးေဒါက္တာ (ရိဒ္) ကေနထြင္ခဲ့လို႔ Read Test ေခၚပါတယ္။

ရုကၡေဗဒလို Camellia sinensis ေခၚတယ္။ အျမဲစိမ္း အပြင့္ပြင့္တဲ့အပင္မ်ိဳး။ မိုးေရ တႏွစ္မွာ အနည္းဆံုး လကၼ ၅ဝ ရမွ ေပါက္တယ္။ ေျမကလဲ အခ်ဥ္ဓါတ္ရွိမွ ေကာင္းတယ္။ အျမင့္ေပ ၄၉ဝဝ လို႔ ဆိုတယ္။ “လက္ဖက္ေကာင္း စားခ်င္ရင္ ပေလာင္ ေတာင္တက္ေႏွး” ဆိုတာက ပေလာင္လူမ်ိဳးေတြဟာ လက္ဖက္ခူးရာမွာ အႏုစိတ္၊ အေသးစိတ္လုပ္ရလို႔ ေတာင္ေစာင္းတေလွ်ာက္ လက္ဖက္ခူးရာ ေျဖးရ-ေႏွးရတာကို ေျပာတာပါ။

လက္ဖက္ရြက္က အေရာင္ ၆ မ်ိဳးေတာင္ရွိတယ္။ အျဖဴကေန အနက္အထိ။ ေတာင္အာဖရိကမွာ ေပါက္တဲ့ Rooibos plant ကို Red bush ေခၚေတာ့ အာရွမွာေခၚတဲ့ Red tea ကိုဘဲ Black tea လို႔ေခၚတယ္။ သူတို႔လုပ္ေတာ့ ရႈတ္ကုန္ေရာ။ Black tea ေဖ်ာ္တာမွာ ေရေႏြးကို ၁ဝဝ ဒီဂရီအထိမေရာက္ခင္ လက္ဖက္ေျခာက္ ထည့္ရတယ္။ Green tea ၾကေတာ့ အဲေလာက္ ဆူစရာမလိုပါတဲ့။ White or Oolong tea ကိုေတာ့ ၉ဝ-၁ဝဝ ပူလဲ ရတယ္ဆိုဘဲ။

လက္ဖက္ရည္နဲ႔ က်န္းမာေရး ဆက္စပ္မႈမွာ ျငင္းစရာေတြရွိတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အက်ိဳးေတြထဲမွာ ကင္ဆာနဲ႔ ႏွလံုး-ေသြးေၾကာေရာဂါေတြကို ကာကြယ္တာပါတယ္။ တိရစၧာန္ေတြမွာ စမ္းလို႔သိတာပါ။ လူေတြကို အဲလိုထိ ျဖစ္ေစဘို႔ လိုအပ္တဲ့ ပဏာမမွာ ျငင္းစရာျဖစ္ေနတယ္။ ၂ဝ၁ဝ သုေတသနတခုအရ အသက္ ၆၅ ႏွစ္ေက်ာ္သူ ၄၈ဝဝ ကို စမ္းေတာ့ စိတ္ကူး စိတ္သန္းေတြ ေလ်ာ့နည္းလာတာမွာ သက္သာတာေတြ႔ရတယ္။ အရိုးလဲ ေကာင္းေစသတဲ့။

လက္ဖက္ရြက္ဟာ ေခသူမဟုတ္ပါ။ ဓါတုအမ်ိဳးေပါင္း ၇ဝဝ ေက်ာ္ပါတယ္။ (အမိုင္ႏိုအက္စစ္၊ ဗီတာမင္ စီ၊ အီး၊ ေက၊ နဲ႔ (ေပၚလီဆက္ခရိုက္) ေတြပါတယ္။ (ဆဲလ္) ေတြကေန ေရာဂါ ျပီးတာကို ေဆာင္ရြက္ေပးရာမွာ အကူအညီေပးတယ္။ (ဆဲလ္) နံရံေတြကို ပ်က္စီးမွာကို သက္သာေစႏိုင္တယ္။ (ဖလိုရင္း) ဆိုတာပါလို႔ သြား-သြားဖံုမွာ ေရစီးကမ္းျပိဳျဖစ္တာ ကာကြယ္ေစတယ္။ ေသြးဖိအား ထိန္းညႇိတာ၊ အဆီထိန္းေပးတာ၊ ဆီးထဲက အခ်ိဳဓါတ္ထိန္းတာေတြကိုပါ သက္ေရာက္ေစတယ္။ ဗက္တီးရီးယားေတြကိုလဲ ေသေစ၊ တားေစႏိုင္တယ္။

သူ႔ထဲမွာ (အင္တီေအာက္ဆီဒင့္) ျဖစ္တဲ့ (ကက္တာခ်င္) ပါတယ္။ လက္ဖက္က လတ္ဆတ္ေနရင္ အေလးခ်ိန္ရဲ႕ ၃ ပံု ၁ ပံုက သူဘဲ။ (ဆဲလ္) ေတြ ပ်က္စီးမွာကို ကာကြယ္တဲ့သတၲိကို ေျပာတာပါ။ (ေကဖင္း) အေလးခ်ိန္ရဲ႕ ၃% ပါတယ္။ အေမရိကန္ အာဟာရအသင္းအဆိုအရ တခြက္မွာ (ေကဖင္း) 40 mg ပါတယ္။ ေကာ္ဖီတခြက္မွာ 85 mg ပါတယ္။ တေန႔ ၈ ခြက္ထက္မ်ားရင္ မေကာင္းဘူး။

တရုပ္-ဟန္ လူမ်ိဳးေတြက လက္ဖက္ရည္ကို ႏြားႏို႔မပါဘဲ ေသာက္ရာကေန မန္ခ်ဴးေတြ ဝင္လာမွ အက်င့္ရလာသတဲ့။ လက္ဖက္ရည္ထဲ ႏြားႏို႔ထည့္လိုက္ရင္ ေကာင္းက်ိဳး ေလွ်ာ့ေစတယ္လို႔ ၂ဝဝ၇ ဥေရာပႏွလံုးဂ်ာနယ္က ဆိုတယ္။ အိႏၵိယမွာ ဘယ္ေနရာျဖစ္ျဖစ္ ႏြားႏို႔နဲ႔သာေဖ်ာ္တယ္။ ဗမာျပည္ကလို ခ်က္ႏို႔ဆီဆိုတာ မရွိပါ။ ဗူးႏို႔ဆီလဲ ရွိေတာ့ရွိတယ္၊ ရွားတယ္ေပါ့။ အပိုအဆာ ထည့္တာလဲ ထြင္ၾကတယ္။ စပယ္ပြင့္ေျခာက္ ထည့္တာ တရုပ္၊ ဗမာတူပါတယ္။ ဆားထည့္တာ အာရပ္၊ ဗမာ တူတာဘဲ။ သံပုရာထည့္တာ ရုရွားနဲ႔ အီတလီမွာမ်ားတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ဝီစကီ၊ ဘရန္ဒီေတြထဲ ထည့္ေသာက္တာလဲ ရွိေသးတယ္။ အႏၵိယမဆလာက်ာေယးဆိုတာ အစံုထည့္တယ္။ မနက္ခင္း ခ်င္း (ဂ်င္း) ထည့္တယ္။ တခ်ိဳ႕က (ဖါလာ) လဲ ထည့္တယ္။ အိႏၵိယကိုလာရင္ ေရေသာက္တာ စိတ္မခ်ရဘူး။ လက္ဖက္ရည္ကေတာ့ စိတ္ခ်ႏိုင္ပါတယ္တဲ့။

လက္ဖက္ရည္ တည္ခင္းတဲ့ခြက္ကလည္း စကားေျပာေသးတယ္။ သိတဲ့အတိုင္း ဗမာေတြက ေၾကြပန္းကန္၊ စဥ့္ပန္းကန္ သံုးတာမ်ားတယ္။ အိႏၵိယမွာ ေၾကြအတုသာသံုးတယ္။ အိႏၵိယေျမာက္ပိုင္းမွာ ေျမခြက္ေလးေတြ သံုးပါတယ္။ သံုးျပီး လြင့္ပစ္ရလို႔ ဒါလဲ တခါသံုးဘဲ။ ဗုဒၶဂါယာ ဘုရားဖူးျပန္ ေဆာင္းပါးတပုဒ္ ဖတ္ရတယ္။ လက္ဖက္ရည္ကို (ဟင္ဒီ) လို Chai (က်ားယ္) (ခ်ားယ္) လို႔ အသံထြက္တယ္။ စကားမတူရင္ ကိုယ္နဲ႔နီးစပ္တာ ယူတတ္ၾကေတာ့ စာေရးဆရာမတဦးက
“ကာလကတၲား ဘူတာမွာ က်ားေဟ့၊ က်ားေဟ့ဟု ေအာ္၍ေရာင္းေသာ လက္ဖက္ရည္ကို အိုးပုတ္နဲ႔ ေသာက္ခဲ့ရသည္။” ခုထိ ရီရလို႔ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

(ေဂ်၊ ဂြ်န္ကာ) ၁၆၇ဝ က ကဗ်ာနဲ႔ စာဖြဲ႔တယ္။
Tea that helps our head and heart ႏွလံုး နဲ႔ ဦးေႏွာက္ကို ကူညီေပး၊
Tea medicates most every part ေနရာတကာအတြက္ ေဆး၊
Tea rejuvenates the very old အိုနာ-ဇရာေဘး ငယ္ရုပ္ဆင္လို႔ေပး၊
Tea warms the hands of those who're cold လက္ဖ်ားေအးတာ ေႏြးလာေစမဲ့ (က်ာေယး)။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂-၁-၂ဝ၁၁
၆-၄-၂ဝ၁၄

Hepatitis B vaccine ဘယ္ကေနထုတ္သလဲ

April 9, 2014, 12:01 pm

≫ Next: Hiccups က်ိဳ႕ထိုးသက္သာနည္းမ်ား

≪ Previous: Tea ခ်ိဳ-ေပါ့-က် တခြက္

$

0

0

(၁) ဆရာ ကြၽန္ေတာ္ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆးကို ကုန္ခဲ့တဲ့ ငါးႏွစ္ခန္႔က ကာကြယ္ေဆးထိုးခဲ့ပါတယ္။ ငါးႏွစ္ျပည့္ရင္ ကာကြယ္ေဆးတစ္လံုး ထပ္ထိုးမယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ျမန္မာျပည္ကိုျပန္ဖို႔ ခြင့္တစ္လဘဲ ရပါတယ္။ ဂ်ာနယ္တစ္ခုမွာ ဖတ္လိုက္ရတာက ေသြးရည္ၾကည္က ထုတ္ေနတဲ့ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆးထုတ္လုပ္မႈကို HIV ပိုးကူးႏိုင္သည့္အတြက္ ရပ္တန္႔သင့္ၿပီလို႔ ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ျပန္တဲ့တစ္လမွာ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆး တစ္လံုး ထပ္ထိုးဖို႔ စိုးရိမ္ေနပါတယ္။ ခြင့္တစ္လဘဲရတဲ့အတြက္ ျမန္မာမွာ ေဆးသံုးလံုးထိုးဖို႔ကလည္း မျဖစ္ႏိုင္တဲ့အတြက္၊ အၾကံအညဏ္ေလး ေပးပါဆရာ။ ေသြးရည္ၾကည္က မထုတ္တဲ့ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆး ရိွပါသလား။ ေဆးတစ္လံုးတည္း ထိုးလို႔ရတဲ့ ကာကြယ္ေဆးရိွပါသလား။ ေက်းဇူးပါဆရာ။
(၂) B ပိုး ကာကြယ္ေဆးထိုးရင္ HIV ကူးစက္နိုင္တယ္ေျပာပါတယ္၊၊ ကာကြယ္ေဆးက လူ႔ေသြးရည္ၾကည္က ထုတ္တယ္ ဆိုတာ ဟုတ္ပါသလား။

• (ဘီ) ပိုးကာကြယ္ေဆးကို ၁၉၆၈ မွာစခဲ့တယ္။ အသဲေရာင္ (ဘီ) ကိုျဖစ္ေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ရ့ဲ အစိတ္အပိုင္း (အင္တီဂ်င္) ကို သံုးတယ္။ • Australia antigen ေခၚတယ္။ လူ႔ေသြးရည္ၾကည္ကေနရတာကို Pepsin, Urea နဲ႔ Formaldehyde ေဆး ၃ မ်ိဳးနဲ႔ စပ္ေပးတယ္။ စိတ္ခ်ရေအာင္ ေနာက္ထပ္စစ္ထုတ္မႈေတြလဲ လုပ္ရတယ္။

• ပညာရွင္ Hilleman က (ေဂး) ေတြနဲ႔ မူးယစ္ေဆးထိုးသူေတြဆီကေသြးကို သံုးရတယ္။
• HIV ကို မသိၾကေသးခ်ိန္မွာ ျဖစ္တယ္။ အဲဒီကာလမွာသံုးတဲ့ Hepatitis B surface proteins ဆိုတာထဲမွာ HIV ပါေကာင္း ပါေနႏိုင္တယ္။ ေဆးထုတ္ျပီးစ လူနာအမ်ားစုကို စမ္းသပ္တဲ့ကာလမွာ AIDS epidemic ေရာဂါမ်ားတာအတြက္ အျပစ္ဖို႔ခဲ့ၾကတယ္။
• ဘီပိုးကာကြယ္ေဆးထဲမွာ HIV ပါေနမလားလို႔ ေမးခြန္းထုတ္ႏိုင္ေပမဲ့ ကင္းစင္တယ္လို႔ လက္ခံထားၾကပါတယ္။
• Purification process ေဆးသန္႔စင္ေရးျဖစ္စဥ္ကေန ရွိရွိသမွ် ဗိုင္းရပ္စ္ေတြအားလံုးကို ေသေစခဲ့တာမို႔ HIV ပိုးလဲ ပါခဲ့အံုးေတာ့ ေသျပီ။ ၁၉၈၁ မွ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆးကို အသိအမွတ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။

• ဒိေနာက္ ၁၉၈၆ ခုႏွစ္မွာ Chiron Corporation သုေတသန ဒါရိုက္တာ Pablo DT Valenzuela ကေန Antigen အင္တီဂ်င္ကို Yeast (အရက္ခ်က္ရာမွာသံုးတဲ့) ‘တေဆး’ ကေန ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ထုတ္ႏိုင္လာတာမို႔ အရင္ ကာကြယ္ေဆးကို ေစ်းကြက္ကေန ရုပ္သိမ္းလိုက္ပါတယ္။ HIV ကို စိုးရိမ္စရာမရွိေတာ့ပါ။
• Recombinant vaccine အမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။ HBV gene မ်ိဳးဗီဇကို ‘တေဆး’ မွာထိုးေပးျပီး လုပ္တာျဖစ္တယ္။ Saccharomyces cerevisiae လို႔ေခၚတယ္။ ကေန႔သံုးေနတာက ဒီအမ်ိဳးအစားသာျဖစ္ပါတယ္။
• HBV gene မ်ိဳးဗီဇကို ‘တေဆး’ မွာထိုးေပးျပီး လုပ္တာျဖစ္တယ္။ Saccharomyces cerevisiae လို႔ေခၚတယ္။ ကေန႔သံုးေနတာက ဒီအမ်ိဳးအစားသာျဖစ္ပါတယ္။
• အမ်ားဆံုးသံုးေနတဲ့ ဘီပိုးကာကြယ္ေဆးေတြက Recombivax HB (Merck), Engerix-B (GSK), Elovac B, Genevac B (Serum Institute), Shanvac B စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂-၃-၂ဝ၁၄

Hiccups က်ိဳ႕ထိုးသက္သာနည္းမ်ား

April 9, 2014, 10:33 pm

≫ Next: Melasma တင္းတိပ္

≪ Previous: Hepatitis B vaccine ဘယ္ကေနထုတ္သလဲ

$

0

0

က်ိဳ႕ထိုးတာဟာ ရင္ေခါင္းနဲ႔ ဝမ္းဗိုက္ကိုျခားထားတဲ့ Diaphragm ေခၚတဲ့ ၾကြက္သားျပားျပားခံုးခံုးၾကီးက အလုပ္ပိုလုပ္တာ ျဖစ္တယ္။ သူ႔ေအာက္မွာ ညာဘက္က အသဲ၊ ဘယ္ဘက္ကအစာအိမ္ရွိတယ္။ အဲဒီ ၂ ခုထဲက တခုခုမွာ တခုခုျဖစ္ရင္ က်ိဳ႕ထိုးတယ္။ အမ်ားဆံုးက ေလေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ အစပ္စားလိုက္တာနဲ႔ ခဏေလးက်ိဳ႕ထိုးတယ္။ အဝင္လြဲတယ္လို႔ ေျပာၾကတဲ့ မ်ိဳခ်တာမွာ အဆင္မေျပရင္လဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ တခါျဖစ္ရင္ ရက္ဆက္ဆိုသလို ထိုးေနတယ္။ အရပ္နည္းေတြေတာ့ သိမွာပါ။ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းကိုရွာရရင္ အဲဒါကို ကုသရမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ေဆးကုရတဲ့အထိ ဆိုးတယ္။

• Baclofen, Gabapentin နဲ႔ Proton-pump inhibitors (Omeprazole, Rabeprazole) ေဆးေတြကို သံုးတယ္။
• Chlopromazine ေခၚတဲ့ စိတ္ေရာဂါကုေဆးကို အအန္ရပ္ေအာင္နဲ႔ က်ိဳ႕ထိုးတာရပ္ေအာင္လဲ သံုးႏိုင္တယ္။ ေဆးက အေတာ္အိပ္ခ်င္လို႔ ေဆးအဆ ေလွ်ာ့ေပးရတယ္။
• သိပ္ဆိုးသူေတြအတြက္ Chlopromazine အျပင္ Haloperidol စိတ္ေဆး၊ Metoclopramide အစာလမ္းေဆးေတြ သံုးတယ္။
• gastroesophageal reflux အစာေျခရည္အထက္ဆန္တာရွိရင္ အဲဒါကိုကုသပါ။
• ေပါင္မံု႔ေျခာက္ဝါးျခင္း၊ ေရခဲတံုးဝါးစာျခင္း၊ လွ်ာကိုဆြဲထုတ္နည္း၊ သၾကားရည္ လွ်ာေပၚ၊ ဒါမွမဟုတ္ လွ်ာေအာက္ တင္ေပးျခင္း၊
• Phrenic nerve အာရံုေၾကာကို 0.5% Procaine ထံုေဆးထိုးေပးနည္း၊
• Bilateral phrenicotomy အဲဒီအာရံုေၾကာႏွစ္ခုလံုးကို ခြဲစိတ္ျဖတ္ျပစ္ျခင္း၊
• နားထဲကို Lidocaine liniment 3% or gel 2% ေဆးထည့္ေပးနည္း၊
• Hypokalemia, Hyponatremia ေခၚတဲ့ ပိုတက္ဆီယန္နဲ႔ ဆိုဒီယန္ဓါတ္ဆား နည္းလြန္းတာျဖစ္လို႔ ဆိုးတဲ့ က်ိဳ႕ထိုးတာဆိုရင္ Carbonated beverage ကာဗြန္ထည့္ထားတဲ့အခ်ိဳရည္(ဆိုဒါ၊ (စပရင္း-ဝါးတား)၊ ကိုကာကိုလာ၊ စပရိုက္၊ အင္နာဂ်ီ-ဒရင့္ခ္) ေတြကို ေသာက္ႏိုင္တယ္။
• Intranasal vinegar ဗနီဂါအရည္ကို ႏွာေခါင္းထဲထည့္နည္း၊
• Deltoid muscles ပခံုးၾကြက္သားကိုႏွိပ္ျခင္း။
• အလြယ္နည္းကေတာ့ ေခါင္းကို ေလမဝင္ႏိုင္တဲ့ ပလပ္စတစ္အိပ္တလံုး စြပ္ပါ။ လည္ပင္းေနရာမွာ ကိုယ့္လက္နဲ႔ စုစည္းထားပါ။ အသက္ရွဴပါ။ အိပ္ထဲကေလမွာ ေအာက္စီဂ်င္ကုန္ျပီး ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္သာက်န္လို႔ အဲဒါကိုရွဴရင္ ေပ်ာက္တယ္။ CO2 ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္နည္းက Vagus nerve ေဗးဂပ္စ္ အာရံုေၾကာကို သက္ေရာက္ေစလို႔ သက္သာေစတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ ၁ဝ-၄-၂ဝ၁၄

Melasma တင္းတိပ္

April 12, 2014, 8:20 pm

≫ Next: Ferrovit ဖါရိုဗစ္

≪ Previous: Hiccups က်ိဳ႕ထိုးသက္သာနည္းမ်ား

$

0

0

Q 1: ဆရာရွင့္ ကြ်န္မမ်က္ႏွာမွာ တင္းတိပ္မ်ားထြက္ေနပါ၍ မည္သည့္ေဆးမ်ားလိမ္းရမည္ကို ညႊန္ၾကားေပးပါရွင္။
Q 2: က်မ အသက္ ၂၇ ႏွစ္။ အိမ္ေထာင္မရွိပါဘူး။ ဝက္ျခံေတာ့ေပ်ာက္ေနပါတယ္၊ အမဲစက္ေတြ ထြက္လာတယ္။ တင္းတိပ္လိုပဲ။ အရမ္း စိတ္ညစ္ရတယ္။ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တဲ့နည္းမ်ား လမ္းညႊန္ေပးပါ။
Q 3: က်မ အသက္က ၃၅ ႏွစ္ရွိပါျပီ၊ အသားညိဳပါတယ္။ မ်က္ႏွာမွာ ငယ္ကတည္းက အခုထိ ဝက္ျခံၾကီးၾကီး မေပါက္ဖူးဘူး။ ဆားဝက္ျခံေလာက္ တခါတေလ ျဖစ္တတ္တယ္။ ဘာမိတ္ကပ္မွလည္း မသံုးဘူး။ တလေလာက္ရွိျပီ တင္းတိပ္ ႏွစ္ဖက္လံုး ျဖစ္လာပါတယ္။ လက္သဲခြံေလာက္ပါ။ ေရးေရးေလး ျမင္ေနရတယ္ ဘာျဖစ္လို႔ပါလဲ။ အခ်ိန္ေလး ရရင္ ေရးေပးေစခ်င္ပါတယ္။ ႕႕႕႕႕ မွာ ေနပါတယ္။ ေနပူတာလည္း သိပ္ရွားပါတယ္။
Q 4: အမည္ (႕႕႕႕႕)၊ အသက္ ၃၅၊ ေနရပ္ (႕႕႕႕႕)၊ အိမ္ေထာင္ မရွိ၊ လိမ္းေဆး SKII Facial Treatment Repair C, Vitra_X Lightening Cream, Kawaii Tokyo (Sun Block SPF 50) မ်က္ႏွာမွာ တင္းတိတ္မ်ားရွိေနတာ ၂ ႏွစ္ခန္႔ရွိပါၿပီ။ အရင္ကေတာ့ Skin care ေတြသံုးေနပါတယ္ရွင့္။ နဲနဲသက္သာသလို ရွိလာပါတယ္။ အရွင္းမေပ်ာက္ေသးပါ။ ေပ်ာက္ခ်င္ေဇာနဲ႔ ေလဆာ Treatment ကို သြားလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ႏွစ္ပတ္ၿခားတစ္ခါလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ (႕႕႕႕႕) မွာရွိတဲ့ (႕႕႕႕႕) ဆီမွာ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ ၂ ၾကိမ္ေလာက္ လုပ္ၿပီးတဲ့အခ်ိန္မွာ ပိုၿပီးမည္းလာမယ္ ၾကီးလာမယ္လို႔ ေၿပာပါတယ္။ တကယ္လည္း မည္းလာပါတယ္။ ၿပီးရင္ေတာ့ ၿပန္ၿပီး မွိန္သြားပါလိမ့္မယ္လို႔ ေၿပာပါတယ္။ အခု (၄) ၾကိမ္ေၿမာက္လုပ္ၿပီးတဲ့ အခ်ိန္မွာ မ်က္ႏွာက ပိုၿပီး မည္းလာပါတယ္။ ေလဆာ မလုပ္ခင္ကထက္ ပိုၿပီး ဆိုးလာပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ထပ္ၿပီး လုပ္ရမယ္လို႔ ေၿပာပါတယ္။ တကယ္မ်ား မေပ်ာက္ခဲ့ရင္ ပိုမည္းလာမလား၊ ပိုဆိုး လာမလား စိတ္ပူပါတယ္။ ဆရာရဲ့ BLOG က တင္းတိတ္နဲ႔ အမည္းစက္ကို ဖတ္ၿပီးပါၿပီ။ ေလဆာက အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ ကုသရပါသလဲ။ တကယ္ပဲ (၁ဝ-၁၅) ၾကိမ္ေလာက္ လုပ္ရပါသလား။ ဆက္ၿပီးမလုပ္ပဲ ေနရင္ေရာ တစ္ၿခား ေဘးထြက္ ဆုိးက်ဴိးမ်ား ရွိႏိုင္သလား။

အေရျပားမွာ အေရာင္ရင့္ အစက္-အကြက္ေတြ ျဖစ္လာတာကို Hyperpigmentation လို႔ေခၚတယ္။ ဒီလို ျဖစ္တာေတြ ထဲမွာ မွဲ႔ေျခာက္၊ တင္းတိပ္စသျဖင့္ပါတယ္။ အရုပ္ဆိုးအက်ဥ္းတန္တာကလြဲရင္ ဒုကၡမေပးပါ။ ျဖစ္တဲ့ေနရာမွာ အေရာင္က လိုတာထက္ ပိုရင့္ေနတာပါ။ ဘာမဆို ပိုလဲမေကာင္း၊ လိုလဲမေကာင္းတာခ်ည္းဘဲ။

Melanin (မယ္လနင္) အေၾကာင္းမေျပာဘဲ ဆက္ေရးလို႔ မရပါ။ အေရျပားကို အေရာင္လုပ္ေပးထားတဲ့ ဆိုးေဆးပါ။ အသားညို-အသားမဲ သူေတြမွာ သူက မ်ားေနတယ္။ အသားမျဖဴသူေတြက ပိုကံေကာင္းၾကတယ္။ (မယ္လနင္) ကေန ေနေရာင္ထဲပါတဲ့ ခရမ္းလြန္-ေရာင္ျခည္ရန္က အကာကြယ္ေပးေနတယ္။ အျဖဴမေတြ Tan ျဖစ္ေအာင္ အဝတ္အစားေတြ ခြ်တ္ႏိုင္သေလာက္ ခြ်တ္ျပီး ေနေရာင္ျခည္ခ်ိဳးေနၾကရတယ္ မဟုတ္လား။ (မယ္လနင္) က ဗက္တီးရီးယားနဲ႔ မိႈပိုးကေန အကာကြယ္တယ္။ အပူဒဏ္၊ ဓါတုဒဏ္ ေတြကေနလဲ ကာကြယ္မႈ ေပးတာမို႔ Melanin ဟာ ခုခံမႈစနစ္ရဲ႕ အျပင္ဆံုးခံတပ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ သူက ဆံပင္မွာလဲ ရွိတယ္။ (အျဒီနယ္-ဂလင္း) နဲ႔ ဦးေႏွာက္ထဲမွာပါ ရွိတယ္။ Melanin မရွိသူေတြကို Albinism လူျဖဴလို႔ ေခၚတယ္။ တကုိယ္လံုး အသားအေရ၊ ဆံပင္၊ မ်က္လံုး၊ အားလံုး ျဖဴေဖြးေနတဲ့သူေတြ။ မ်ိဳးဗီဇ ျပႆနာတခုပါ။ Melasma (Chloasma faciei) ဆိုတာကို “တင္းတိပ္” လို႔ ေျပာရမယ္ ထင္ပါတယ္။

တရားခံ နံပါတ္တစ္က ေနေရာင္ပါ။ UV rays ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္က ျဖစ္ေစတာပါ။ ေရာင္ရမ္းတာက ေနာက္အေၾကာင္းတရား။ ထိခိုက္၊ ခိုက္မိ၊ အနာျဖစ္၊ အပူေလာင္၊ ဝက္ျခံေပါက္၊ ႏွင္းခူနာျဖစ္၊ Psoriasis လို အေရျပားနာ စတာေတြေၾကာင့္က တိုက္ရိုက္ ျဖစ္ရတာမဟုတ္ဘဲ အနာက်က္ဘို႔လုပ္ရင္း အညိဳကြက္ေတြ ျဖစ္လာတယ္။ တျခားလဲ ရွိႏိုင္ေသးပါတယ္။ Addison’s disease ဆိုတဲ့ Adrenal gland (အဒရီနယ္) အိတ္ အားနည္းတဲ့ေရာဂါမွာ ျဖစ္တယ္။ လည္ပင္ၾကီးေရာဂါရွိသူေတြမွာ ၄ ဆ ပို ျဖစ္ၾကတယ္။

ေယဘုယ် ေယာက္်ားက ပိုျပီး ေနေရာင္နဲ႔ထိရတာ မ်ားတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ သိသိသာသာ ၉ဝ% အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေဟာ္မုန္းက အဓိကက်လာတယ္။ ေယာက္်ား-မိန္းမမွာ ေဟာ္မုန္းေတြက ရွိၾကေပမဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အေျပာင္း အလဲက ပလူးပလဲ ဆိုရမလို လအစ၊ လအလယ္၊ လအဆုံး၊ အျမဲေျပာင္းလဲေနတယ္။ ကိုယ္ဝန္တားေဆးေတြက ေဟာ္မုန္းေတြ ခ်ည္းဘဲ။ အပ်ိဳေဘာ္ မဝင္ေသးရင္ အျဖစ္နဲတယ္။ အိမ္ေထာင္က်၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္၊ ကေလးဖြါး၊ ေသြးဆံုး ေဟာ္မုန္းေတြ ေျပာင္းလဲ မဆံုးပါ။ ကိုယ္ဝန္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးကို မ်က္ႏွာျမင္တာနဲ႔ (ေမြးတာ မဟုတ္ေသးပါ) သိသာတယ္။ ကိုယ္ဝန္နဲ႔အတူ အဲလို ျဖစ္လာတာကို Chloasma လို႔ ေခၚတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တို႔ရဲ႕ မ်က္ႏွာဖံုးလို႔ ေခၚၾကတယ္။ အလွအပ အသံုးအေဆာင္ေတြကလဲ အဆင္မသင့္ရင္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးရိုးကိုလဲ ၃ဝ% အျပစ္ရွာႏိုင္ပါေသးတယ္။

ဒီေရာဂါဟုတ္-မဟုတ္ Wood lamp နဲ႔ စမ္းရင္ သိတယ္။ အမွန္အတိုင္း ဝန္ခံရရင္ ေပ်ာက္ဘို႔ ခက္ပါတယ္။ ျဖစ္လာတာလဲ ေျဖးေျဖး၊ ေပ်ာက္ဘို႔ရာလဲေႏွးေႏွး။ ၾကာပါလိမ့္မယ္။ မေပ်ာက္ေတာ့တာလဲ ရွိသလို ျပန္ေပၚတာလဲ ရွိမယ္။ ကိုယ္ဝန္ေၾကာင့္ ျဖစ္သူေတြ ေမြးအျပီးမွာ သက္သာေပ်ာက္ကင္း သြားတတ္ပါတယ္။ တားေဆးေၾကာင့္၊ ေဟာ္မုန္းေဆးေၾကာင့္ ျဖစ္ရသူေတြလဲ အဲလိုပါဘဲ။

တင္းတိပ္ကို ကုသဘို႔ အမ်ားဆံုး သံုးတာက လိမ္းေဆးနည္း၊ ဓါတုေဆးနဲ႔ အေပၚယံခြာထုတ္နည္း၊ အႏုနည္းနဲ႔ အေပၚယံခြါနည္း နဲ႔ ေလဆာနည္းေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။ ေလဆာဟာ ဦးစားေပးနည္း မဟုတ္ပါ။

လိမ္းေဆးနည္း၊
• Azelaic acid (Azelex, Finacea) ျဖစ္တယ္။ 15%-20% ကိုသံုးတယ္။ ယားနာ၊ နီတာ၊ အေပၚေရကြာတာ ေလာက္သာ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးရွိတယ္။ ၁၄-၃ဝ ရက္အၾကာမွာ သက္သာလာမယ္။
• Cryotherapy, Medium-depth chemical peels, Fraxel Laser treatment ေတြနဲ႔ကုတာ ဘာျဖစ္လာမလဲ အမွန္းရ မလြယ္လွပါ။ ဆရာဝန္ ေတာ္ဘို႔လိုတယ္။ လူနာလဲ ကံေကာင္းဘို႔လိုတယ္။
• Fluocinolone Acetonide ေဆးကေတာ့ (ေကာ္တီကိုစတီရြိဳက္) ျဖစ္တယ္။ အေရာင္ေလွ်ာေစမယ္၊ ယားတာ သက္သာမယ္၊ ေသြးေၾကာေတြက်ဥ္းေစမယ္။ ေဆးေတြနဲ႔မတည့္သူ၊ မ်က္စိမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ဝင္ေနသူ၊ herpes simplex keratitis, vaccinia, and varicella, mycobacterial infections မ်က္စိေရာဂါေတြကို မသံုးရပါ။ တေန႔မွာ ၂-၄ ၾကိမ္လိမ္းပါ။ ၃-၆ လအထိၾကာႏိုင္တယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ တပတ္ ၃ ၾကိမ္သာလိမ္းခိုင္းတယ္။ မ်က္ႏွာ၊ ေပါင္ျခံ၊ ခ်ိဳင္းေနရာေတြဆိုရင္ ဆရာဝန္ကမညႊန္ဘဲ မလိမ္းသင့္ပါ။ မ်က္စိထဲမဝင္ေစရ။ ေဆးအထူၾကီး မလိမ္းရ။ လိုအပ္ရင္ ေဆးလိမ္းျပီး အေပၚကဖံုးထားရမယ္။
• Hydroquinone (HQ) 2-4% ကို အမ်ားသေဘာတူထားတယ္။ (Alphaquin HP, Alustra, Eldopaque, Eldopaque Forte, Eldoquin, Eldoquin Forte, Esoterica, Esoterica Sensitive Skin, Glyquin, Glyquin-XM, Lustra, Melanex, Melanol, Melpaque HP, Melquin HP, Melquin-3, Nuquin HP, Solaquin, Solaquin Forte, Viquin Forte) နာမယ္ေတြနဲ႔လာတယ္။ ဂရုတစိုက္ေတာ့ လိမ္းရပါမယ္။ အေရျပားခြ်တ္ေဆးလို႔ ေခၚၾကတယ္။ ေဆးျဖတ္လိုက္ရင္ နဂိုသေဘာျပန္ျဖစ္ပါတယ္။
• Kligman formula ဆိုတာ (Fluocinolone acetonide 0.01% + Hydroquinone 8% + Tretinoin 0.1%) ျဖစ္တယ္။ (SPF) ေန႔စဥ္ ေနေရာင္ကာကြယ္နည္းျဖစ္တယ္။ ျဖစ္ေနတဲ့ေနရာကို Zinc oxide နဲ႔ Titanium dioxide ေဆးေတြနဲ႔ဖံုးေပးျပီး ေနေရာင္ထဲက UV rays (UV-A and UV-B) ကို ကာကြယ္ေပးတယ္။
• Tretinoin (Avita, Retin-A) 0.025%, 0.05% 0.1% cream; 0.01%, 0.025%, 0.1% gel; 0.05% solution ခရင္မ္၊ ဂ်ဲလ္၊ အရည္။ ဗီတာမင္ (ေအ) ပါတယ္။ ေနေလာင္လို႔ အေရျပားပ်က္စီးတာကို သက္သာေစမယ္။ ဝက္ျခံအတြက္လဲ သံုးတယ္။ အေရးအေၾကာင္းေတြလဲ သက္သာေစတယ္။ အေရျပား အေနရခက္ျပီး ကြာက်တတ္တယ္။
• Tri-Luma ေဆး ၃ မ်ိဳးတြဲဆိုတာ (Fluocinolone acetonide 0.01% + Hydroquinone 4% + Tretinoin 0.05%) ၃ မ်ိဳး ေရာထားတာျဖစ္တယ္။ ၆-၈ ပါတ္အထိသံုးရတာမ်ားတယ္။ ဆရာဝန္က မခိုင္းဘဲ ဒိထက္ေတာ့ ပိုမသံုးသင့္ဘူး။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္နဲ႔ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္မွာ မသံုးသင့္ပါ။ Triple Combination Cream (Hydroquinone 4%, Tretinoin 0.05%, and fluocinolone acetonide 0.01%) ၃ မ်ိဳးတြဲလိမ္းေဆး တေန႔ ၂ ၾကိမ္လိမ္းရတယ္။ FDA ကေန လက္ခံတားတယ္။

Lasers ေလဆာနည္း
ေလ့လာမႈေတြအရ ရလဒ္ အေကာင္းခ်ည္း မဟုတ္တာ ေတြ႔ရတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ နည္းနည္းေကာင္းလာတယ္။ တခ်ိဳ႕ မထူးတာလဲ ရွိတယ္။ ကုသမႈခံယူေနရင္း ဆိုးလာတတ္တယ္။ သိသာတဲ့ရလဒ္ ျမင္လာေအာင္ ၾကိမ္ဖန္ မ်ားစြာလုပ္ဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။ ေဆးကုေနရင္း ျပန္ျဖစ္တာမ်ိဳး ဆိုရင္ေတာ့ ေလဆာနည္း သံုးသင့္တယ္။ ဆက္မလုပ္လို႔ ပိုဆိုးေစမယ္လို႔ မယူဆပါ။

Chemical peels (Chemical exfoliation) ဓါတုေဆးနဲ႔ အေပၚယံခြာထုတ္နည္း
Chemical peels နည္းမွာ 30%-70% Glycolic acid peels ကိုသံုးတာမ်ားတယ္။ တခ်ိဳ႕က 10% Glycolic acid + 2% HQ ေတြေရာသံုးတယ္။ Microdermabrasion နည္းကေတာ့ Vacuum suction ေလဟာနယ္စုပ္နည္းနဲ႔ Diamond chips ျဖစ္ျဖစ္ Aluminum oxide crystals ျဖစ္ျဖစ္သံုးျပီး ျခစ္ထုတ္ေပးတယ္။ တင္းတိပ္ အခ်ဳပ္ - အသက္ ၂ဝ-၅ဝ အရြယ္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ အေရာင္ညိုေနမယ္။ ခပ္ျပာျပာ၊ မီးခိုးေရာင္လဲ ရွိတယ္။ မ်က္ႏွာ အလည္ေခါင္၊ ပါးရိုးနဲ႔ ေမးရိုးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ေနရာင္၊ မ်ိဳးရိုး၊ ေဟာ္မုန္း အေျပာင္းအလဲေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေစတယ္။ Hydroquinone ေဆးကို အမ်ားဆံုး သံုးတယ္။ ေနေရာင္ဒဏ္ကေန ကာကြယ္တာ ေကာင္းေစတယ္။

သူ႔အလိုလိုေပ်ာက္ႏိုင္တာလဲ ရွိတာသတိျပဳပါ။ Sunscreen လိမ္း၊ ေနေရာင္မထိေအာင္ ေရွာင္ေနတာနဲ႔ ျပန္ေကာင္းတာ ရွိတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ျပီး ကေလးေမြးတာနဲ႔ ေပ်ာက္သြားတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ကိုယ္ဝန္တာေဆး ျဖတ္တာနဲ႔ ျပန္ေကာင္းတယ္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနခ်ိန္၊ ကေလးႏို႔တိုက္ေနခ်ိန္ေတြမွာ တင္းတိပ္ကုိ ေဆးမကုဘဲေနသင့္တယ္။ ေဆးကုနည္းေတြက အရာရာကို အာမမခံႏိုင္ပါ။ ကုသေနရင္း ပိုဆိုးလာတာလဲ ျဖစ္တတ္တယ္။

2% Hydroquinone (HQ) creams ကိုအမ်ားဆံုးသံုးတယ္။ ေဆးနာမည္ေတြက Esoterica နဲ႔ Porcelana ျဖစ္တယ္။ Obagi Clear, Glyquin, Tri-Luma နဲ႔ Solaquin ေတြက 4% creams ျဖစ္တယ္။ အေရာင္ရင့္တဲ့ ေနရာကို တေန႔ ၂ ၾကိမ္ လိမ္းရတယ္။ ညေနခင္းမွာ ေဆးေပၚကေန Sunscreen လိမ္းသင့္တယ္။ ဒီေဆးနည္းက Epidermal type အမ်ိဳးအစား ပိုေကာင္းတယ္။

ေနာက္လိမ္းေဆး တမ်ိဳးကေတာ့ Hydroquinone, Azelaic acid, and Retinoic acid (Tretinoin) ေတြ ေရာထားတာ ျဖစ္တယ္။ (2% Kojic acid in a gel containing 10% Glycolic acid and 2% Hydroquinone) ၃ မ်ိဳး ေရာထားတာလဲရွိတယ္။

ဆိုးတဲ့ တင္းတိပ္ကို HQ % မ်ားမ်ားနဲ႔ Tretinoin + Corticosteroids + Glycolic acid ေတြေရာထားတဲ့ေဆးမ်ိဳး သံုးႏိုင္တယ္။

Fluocinolone acetonide/Hydroquinone/Tretinoin ေခၚတဲ့ေဆး ၃ မ်ိဳးတြဲလိမ္းေဆးကို Tri-Luma, Triglow နာမည္ေတြနဲ႔လာတယ္။ Melasma တင္းတိတ္အတြက္သံုးတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ

---

Ferrovit ဖါရိုဗစ္

April 13, 2014, 11:51 am

≫ Next: Commercial medicine ေဆးလွလွေလးေတြ ဝယ္ၾကမလား

≪ Previous: Melasma တင္းတိပ္

$

0

0

ဆရာ ferrovit ကို တစ္ေန႔ ၂ လံုးေသာက္လို႔ရပါသလား။ ferrovit တရက္ေလာက္ပ်က္တာနဲ႔ ဟိုနား ဒီနား ကားစီးေတာင္ မူးေနလို႔ပါ။ ခုေလာေလာဆယ္ေတာ့ ferrovit ကို တစ္ေန႔ ၁ လံုးပဲေသာက္တာပါ။ ေသာက္တာ ၃ လေလာက္ေတာ့ရွိပါျပီ။ ေသြးေပါင္ခ်ိန္က အျမဲပံုမွန္ ၁၁ဝ/၆၈ ပတ္ဝန္းက်င္နားရွိပါတယ္။

• Ferrovit ဆိုတာထဲမွာ Ferrous fumarate 200 mg, vit B1 2 mg, vit B2 2 mg, folic acid 100 mcg, vit D 400 u, vit K3 1.25 mg, Ca lactate 37.5 mg, ammon molybdate 3.75 mg, nicotinamide 7.5 mg ေတြပါတယ္။ သံဓါတ္နဲ႔ ဗီတာမင္ (ဘီ) အုပ္စု ပါတယ္။ ဒီနဲ႔ ကယ္လ္စီယမ္ ဓါတ္ဆားေတြလဲပါေသးတယ္။

• Haematopoeitic agent for nutritional anemia, infantile anemia, parasitic anemia, hemorrhagic anemia, anemia due to pregnancy, anorexia ေသြးအားနည္းျခင္းအမ်ိဳးမ်ိဳး၊ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္နဲ႔ အစားပ်က္သူေတြကို ေပးတယ္။
• Adult 1-2 tab tid လူၾကီး တေန႔မွာ ၁၂- လံုး ၃ ၾကိမ္အထိေသာက္ႏိုင္တယ္လို႔ ေဆးညႊန္းကဆိုပါတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၃-၄-၂ဝ၁၄

Commercial medicine ေဆးလွလွေလးေတြ ဝယ္ၾကမလား

April 13, 2014, 11:53 am

≫ Next: Collagen (ကိုလာဂ်င္)

≪ Previous: Ferrovit ဖါရိုဗစ္

$

0

0

ဆရာမဂၤလာပါဆရာ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ပတ္ဝန္းက်င္မွာ အခုပံုမွာျပထားတဲ႔ ေဆးေတြေခတ္စားေနလို႔ လူေတြကို အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္သလား ဒုကၡေပးႏိုင္သလားဆိုတာသိခ်င္လို႔ပါ။ ႏွစ္သစ္မွာရႊင္လန္းခ်မ္းေျမ႕ပါေစဆရာ။

• ပံုေတြကိုၾကည့္ရတာနဲ႔ ေၾကာ္ညာေဆးေတြျဖစ္တာ သိသာတယ္။ ေဆးနဲ႔ေဆးပစၥည္းေတြကို အမ်ိဳးမ်ိဳး ေရာင္းခ်တယ္။
• အစစတိုးတက္တဲ့ ဥပေဒသက္ေရာက္မႈ ပိုျပီးထိေရာက္ေကာင္းမြန္တဲ့တိုင္းျပည္ေတြမွာ ေဆးမွန္သမွ်ကို လက္လြတ္စပယ္ မေရာင္းရပါ။ OTC ေခၚတဲ့ အမ်ိဳးအစားေတြကိုေတာ့ ဆိုင္ေတြက ေကာင္တာမွာ ဘယ္သူမဆို ဝယ္လို႔ရတယ္။ Prescription ေဆးေတြက ဆရာဝန္လက္မွတ္နဲ႔သာေရာင္းတယ္။
• ဒါ့အျပင္ Vaccines ကာကြယ္ေဆးလို ေဆးေတြ၊ MDR တီဘီ ကုသေဆးေတြ စတာကို ကန္႔သတ္မႈ ထပ္လုပ္ထားတယ္။ အျပင္မွာ ဆရာဝန္လက္မွတ္ပါလဲ မေရာင္းရပါ။
• ေနာက္တခုက FDA ကလဲခြင့္ျပဳထားျပီး ေရာင္ပန္းလွေအာင္ ေၾကာညာေကာင္းေကာင္း၊ ဗူးခြံလွလွ ေမာ္ဒယ္ပံုေတြနဲ႔၊ ေဆးနာမည္ေပးတာကလဲ လူကို ဆြဲေဆာင္မႈနဲ႔ ေရာင္းတာေတြရွိတယ္။ ေဆးေစ်းကိုလဲ တင္ထားတယ္။ ေၾကာ္ညာဘိုး ပိုယူထားတာပါ။
• ဒါေၾကာင့္ အစိုးရေတြကေန Generic medicine သာ ေရာင္းဘို႔ ဥပေဒနဲ႔ တားျမစ္လာရတယ္။ (ဂ်ဲနရစ္ေဆး) ဆိုတာက ေဆးနာမယ္ရင္းအတိုင္း နာမယ္တပ္ဘို႔ပါ။ ဥပမာ ဗီတာမင္ (ဘီ) ကို ဘားပလက္စ္၊ ဘီကြန္ပလက္၊ ဘာ-ညာ နဲ႔ေရာင္းတာမ်ိဳးကို ခြင့္မျပဳတာျဖစ္ပါတယ္။
• ေနာက္တခုက ေဆးေတြကို တမ်ိဳးထဲမဟုတ္ဘဲ ေရာစပ္ထားတာေတြကို ဆရာဝန္တိုင္းက မၾကိဳက္ပါ။ ဥပမာ အနာအကိုက္ေပ်ာက္ေဆး (ပါရာစီတေမာ) နဲ႔ ေနာက္အနာအကိုက္ေပ်ာက္ေဆး (ဒိုက္ကလိုဖဲနစ္) ကို ေရာထားတယ္။ ေဆးအေလးခ်ိန္ လိုတာထက္ပိုႏိုင္လို႔ ခ်ိန္ဆရခက္တယ္။ သံဓါတ္နဲ႔ ေဖါလစ္အက္စစ္ေရာတာ ေကာင္းေပမဲ့ တမ်ိဳးထဲလိုသူရွိတယ္။ တမ်ိဳးက ေဆးအေလးခ်ိန္ကိုက္ျပီး ေနာက္တမ်ိဳးက ပိုတာ-လိုတာရွိမယ္။
• ေရာဂါရွာေဖြေရး စက္ကိရိယာေတြကိုလဲ ပိုက္ဆံရွိတိုင္း ဝယ္မရပါ။ ဥပမာ အာလ္ထြာေဆာင္းကေန ဗိုက္ထဲက ကေလးကို က်ား-မ ခြဲေပးႏိုင္လို႔ ဥပေဒအရ ဆရာဝန္ေတြက အာလ္ထြာေဆာင္း ရိုက္တိုင္း မွတ္ခ်က္မွာ ခြဲျခားမႈ လုပ္မေပးလိုက္ပါလို႔ ပါရတယ္။ ေဆးတိုက္မွာလဲ စာကပ္ထားၾကတယ္။ စက္ကို ခြင့္ျပဳခ်က္ယူျပီးမွသာ ဝယ္လို႔ ရတယ္။
• ဒီၾကားထဲမွာ ေၾကာ္ညာနဲ႔ေရာင္းတဲ့ ေဆးေတြ၊ အလွကုန္ေတြ စတာတာေတြက မ်ားမွမ်ားဘဲ။ အြန္လိုင္းကေန ေရာင္းတာမ်ိဳးက ပိုဆိုးေသးတယ္။ အာမခံခ်က္မရွိပါ။ တခုခုဆက္ျဖစ္တာကို တာဝန္ယူမႈ ဘယ္သူ႔မွာမွ မရွိပါ။ သံုးမိလို႔ ဒုကၡေရာက္တာေတြ တကယ္ရွိပါတယ္။
• ေၾကာ္ညာေဆးတိုင္း အသံုးမက်ဘူးလို႔ေတာ့ ဝါးလံုးသိမ္းမေျပာလိုပါ။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္အထဲမွာ ဘာပါသလဲၾကည့္ျပီး မွတ္ခ်က္ေပးရတယ္။ ဒါလဲ ဘက္လိုက္မႈကင္းကင္း ေျပာရလို႔ပါ။
• အမွန္အတိုင္းေျပာရရင္ အေကာင္းဆံုးေဆးကို ေစ်းလဲသင့္သင့္၊ လြယ္ရတာလဲမခက္တာ ရွိေနပါလွ်က္ကနဲ႔ အဲလို ေဆးမ်ိဳးေတြကို အားမေပးခ်င္ပါ။ ေမးလာရင္ (ဂူဂယ္) ကိုႏွိပ္ျပီးရွာ၊ အစအဆံုးဖတ္၊ ဘာသာျပန္ ေျဖေနရတာက ကြ်န္ေတာ့္မွာ တဒုကၡ။
• ကေလးေတြဆိုရင္ ပိုသတိထားရလို႔ Combo (ကြန္ဘို) နာမယ္ပါေဆးမ်ိဳးေတြကို တားလာရတယ္။ (ကြန္ဘို) ဆိုတာ ႏွစ္မ်ိဳးေရာထားတာ။ Antibiotics ပိုးေသေဆးေတြကို ေရာထားတာေတြကလဲ သတိမၾကီးလို႔ မရပါ။
• အရင္ကေရာင္းဘို႔ FDA ကေန ခြင့္ျပဳထားတာေတြထဲက လိုအပ္တာေတြကို ေစ်းကြက္ကေန ျပန္ရုပ္သိမ္းတယ္။
• ဒါေၾကာင့္ ေဆးပညာသုတမွာ အျမဲေခတ္မီေနမွ ေတာ္ကာၾကတယ္။ အသိပညာေပးမႈေတြ အမ်ားၾကီး ဝိုင္းလုပ္ေနၾကရမွာဘဲဗ်ာ။

Paracetamol Combo drugs (ပါရာစီတေမာ) ပူးတြဲေဆး သတိေပးခ်က္ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/12-11-2011-paracetamol-combo-drugs-to.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၃-၄-၂ဝ၁၄

Collagen (ကိုလာဂ်င္)

April 14, 2014, 10:59 pm

≫ Next: Bathing and Blood Pressure ေသြးတိုး နဲ႔ ေရခ်ိဳးျခင္း

≪ Previous: Commercial medicine ေဆးလွလွေလးေတြ ဝယ္ၾကမလား

$

0

0

Sat, Sep 28, 2013 at 7:47 AM
သမီးအသက္၂၉ ႏွစ္ပါ။ အသားအေရအတြက္ collagen ပါတဲ႔ေဆး ေသာက္ေနပါတယ္။ ေဆးေသာက္ရင္ ဗိုက္နဲ႔ရင္ဘတ္ နဲနဲေအာင့္တယ္။ collagen နဲ႔ပတ္သတ္ျပီး သိခ်င္ပါတယ္။ အသက္ဘယ္ေလာက္ကစ ေသာက္သင့္ပါသလဲ။

(ကိုလာဂ်င္) ကို မလွခ်င္ေတြက အမ်ားဆံုး စိတ္ဝင္စားၾကတယ္။

Collagen (ကိုလာဂ်င္) ဆိုတာ ဓါတုပစၥည္းတခုျဖစ္တယ္။ လူနဲ႔ တိရစာၧန္ေတြမွာရွိတယ္။ အသားနဲ႔ ၾကား (တစ္ရွဴး) ေတြထဲမွာ ေနတယ္။ အရြတ္တန္၊ အဆစ္နားကအရြတ္၊ အေရျပား၊ အရိုး၊ အရိုးႏု၊ ေသြးေၾကာ၊ အစာလမ္း၊ ဆံပင္၊ လက္-ေျခသည္း၊ ခါရိုးဆစ္ၾကာေနရာေတြမွာရွိတယ္။ အရာရာကို ဆြဲစုထားသလိုေနေစတယ္။ ကိုယ္ထဲက (ပရိုတင္း) ရဲ႕ ၂၅-၃၅% က (ကိုလာဂ်င္) ျဖစ္တယ္။ အေရျပားထဲက တြယ္ဆက္ (တစ္ရွဴး) ထဲမွာရွိတာမို႔ တင္းေနေစတယ္။ ဆန္႔ႏိုင္ က်ံဳ႕ႏိုင္ေစတယ္။

အသက္ရလာရင္ ကိုလာဂ်င္ ထုတ္လုပ္တာ အားနည္းလာတယ္။ အသားအေရေတြက ပါးလွျပီး ေျပာ့ဖတ္ဖတ္ ျဖစ္လာၾကတယ္။ ထိခိုက္တာကို ငယ္တံုးကေလာက္ မခံႏိုင္ေတာ့ဘူး။ အေရးအေၾကာင္းေတြေပၚလာတယ္။ အရြတ္ေတြ အဆစ္ေတြလဲ အားနည္းလာေတာ့တယ္။

Medical uses ေဆးပညာ ေနရာအမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ သံုးႏိုင္တယ္။
1. Bone grafts အရိုးအစားထိုး၊
2. Cardiac applications ႏွလံုးအစားထိုး၊
3. Cosmetic surgery အလွအပခြဲစိတ္မႈ၊
4. Tissue regeneration (တစ္ရွဴး) အသစ္ေပါက္ေစေအာင္၊
5. Wound care management uses အနာ-ဒဏ္ရာ က်ေစေအာင္။

ေၾကာ္ညာေတြကလဲ အားေကာင္းတယ္။
• arterial strengthening ေသြးေၾကာအားေကာင္းေအာင္၊
• heart, prostate, lungs, liver, kidneys, blood vessels အတြင္းအဂၤါေတြအားေကာင္းေအာင္၊
• joint rebuilding အဆစ္အားေကာင္းေအာင္၊
• muscle tone ၾကြက္သားအားေကာင္းေအာင္၊
• skin toning and thickening အေရျပားအားေကာင္းေအာင္၊
• thickening hair and nails လက္-ေျလသည္းေကာင္းေအာင္ စတာေတြကို ေကာင္းေစမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

Chronic problems that can improve include နာတာရွည္ေရာဂါေတြအတြက္လဲ ေကာင္းပါေသးတယ္။
• arthritis in joints အဆစ္နာ၊
• autoimmune situations ခုခံအားကေမာက္ကမျဖစ္ျခင္း၊
• bladder weakness ဆီးအိမ္အားနည္းျခင္း၊
• chronic fatigue အားနည္းျခင္း၊
• high blood pressure ေသြးတိုး၊
• obesity လူဝျခင္း၊
• osteoporosis အရိုးအားနည္းေရာဂါ၊
• shallow breathing အသက္ရွဴမဝျခင္း၊
• skin problems အေရျပားေရာဂါေတြ၊
• splitting nails လက္-ေျခသည္းမေကာင္းျခင္း။

Collagen supplements ကိုလာဂ်င္ အားေဆးအျဖစ္လဲ သံုးတာၾကတယ္။ ၂ဝဝ၈ ကေနစျပီး collagen type II ကို ေျပာင္းသံုးလာတယ္။ အရည္၊ ေဆးျပား၊ ေဆးေတာင့္၊ ဂ်ဲလ္၊ ေပါင္ဒါ အမ်ိဳးမ်ိဳးေရာင္းတယ္။ Collagen type II is 500 mg capsules ကို တေန႔ ၂-၃ ၾကိမ္အထိေပးတယ္။ အေရျပား ပိုေကာင္းခ်င္လို႔ ဒီေဆးေသာက္သူေတြဟာ Vitamin C ဗီတာမင္ (စီ) လဲ လိုမယ္။ ဗီတာမင္ (အီး) လဲနာမယ္ၾကီးတယ္။

Hydrolyzed Collagen ဆိုတာကိုသံုးတာမ်ားတယ္။ Oral pill စားေဆးကို joint mobility supplement အျဖစ္သံုးတယ္။ Lip Collagen Injection ထိုးေဆးကို အေရျပား အေရးအေၾကာင္းေပၚတာသက္သာေအာင္ ထိုးေပးတယ္။ Collagen cream လိမ္းေဆးကိုလဲ အေရျပားမွာ လိမ္းရတယ္။ Catrix Collagen ဆိုတာက ေပၚတာမၾကာေသးဘူး။ အနာက်က္တာ ျမန္ေစအာင္သံုးတယ္။ မတည့္သူေတြ (အလာဂ်ီ) ရႏိုင္တယ္။ ေဆးထိုးရင္ နာမယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၃ဝ-၉-၂ဝ၁၃

Wed, Sep 25, 2013 at 11:52 AM
မဂၤလာပါဆရာ။ botox နဲ႔ပတ္သက္ျပီး ဆရာေရးေပးတာဖတ္ရေတာ့ အရမ္းေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ျဖည့္စြက္ေပးတဲ့ fillers ေတြ hyaluronic acid, fibril, goretex ထိုးေဆးအေၾကာင္းေလးလဲ သိခ်င္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္းျပင္ရင္သံုးၾကလားဆရာ။

• Hyaluronic acid ဆိုတာ လူ႔ကိုယ္ထဲမွာလဲရွိတယ္။ မ်က္စိနဲ႔ အဆစ္ေတြမွာ ပိုမ်ားမ်ားရွိေနတယ္။ ဓါတ္ခြဲခန္းထဲမွာလဲ ဗက္တီးရီးယားကေန ထုတ္ယူႏိုင္တယ္။ အရိုး-အဆစ္ေရာဂါေတြမွာသံုးတယ္။ ပါးစပ္ကေနလဲ ေသာက္ႏိုင္တယ္။ ပလပ္စတစ္ခြဲစိတ္နည္းမွာလဲ သံုးတယ္။ အေရျပားမွာ ကူရွင္လို၊ ေခ်ာဆီလိုသေဘာ လုပ္ေပးမယ္။

• Fibril ဆိုတာ အပ္ခ်ည္လိုဘဲ။ striated muscle fiber အမ်ိဳးအစား ၾကြက္သားမွ်ဥ္ေတြမွာ ရွိတယ္။ ဆံပင္ အေျခမွာလဲ ရွိတယ္။

• Goretex ဆိုတာ ဓါတ္ခြဲခန္းမွာတည္ေဆာက္ထားတဲ့ polytetrafluoroethylene ျဖစ္တယ္။ လူေတြမွာရွိတဲ့ fascia အရြတ္ျပားနဲ႔တူတယ္။ ဗိုက္၊ ရင္ေခါင္း။ အစာေဟာင္းအိမ္။ ဗဂ်ိဳင္းနား၊ ဆီးလမ္း။ အူက်တာေတြကို ခြဲစိတ္တဲ့အခါ သံုးႏိုင္တယ္။ ပလပ္စတစ္ခြဲစိတ္နည္းမွာလဲ သံုးတယ္။

Bathing and Blood Pressure ေသြးတိုး နဲ႔ ေရခ်ိဳးျခင္း

April 15, 2014, 9:46 am

≫ Next: Cod liver oil ငါးၾကီးဆီ

≪ Previous: Collagen (ကိုလာဂ်င္)

$

0

0

ေရေႏြးနဲ႔ ေရခ်ိဳးရင္လည္း BP တက္ႏုိင္ေတာ့ ေရွာင္ခုိင္းတာကုိ နားလည္ေပမယ့္ ေသြးဖိအား က်ေစမွာကုိလည္းေရွာင္ ဆုိတာကုိ နည္းနည္း ေရာသြားလုိ႔ပါ။ သိခ်င္တာႏွစ္ခုက ေရကူးရင္ Hypertension အတြက္ ဘယ္လုိ ေရွာင္က်ဥ္သင့္ပါသလဲ။

ေရခ်ိဳးတာနဲ႔ BP ေသြးဖိအား ဆက္စပ္တာကို ေလ့လာမႈေတြ လုပ္ထားတယ္။ Hypertension ေသြးတိုးေရာဂါသည္ေတြနဲ႔ ေသြးတိုး မရွိသူေတြကို ႏိႈင္းယွဥ္ ေလ့လာတယ္။ ေသြးတိုးရွိေနသူေတြမွာ ေရခ်ိဳးျပီးျပီးခ်င္း ေသြးဖိအား တက္လာျပီးေနာက္ ခ်က္ခ်င္း ျပန္က်တာ ေတြ႔ရတယ္။ ေရခ်ိဳးျပီးရင္ ေသြးတိုးကို ပံုမွန္ေရာက္ေစမွာ ခက္ခဲတာလဲ ေတြ႔ရေသးတယ္။ ေရခ်ိဳးလိုက္တာနဲ႔ ေသြးဖိအား ရုတ္တရက္တက္တာကေန
- Collapse during the bath သတိလက္လြတ္ျဖစ္r,f၊
- Brain anemia ဦးေႏွာက္ေသြးမဝျzpfr,f၊
- Heart attack ႏွလံုးေဖါက္ျပန္မႈ နဲ႔
- Blood vessel bursting ေသြးေၾကာေပါက္တဲ့ အႏၠရာယ္ေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကံမေကာင္း အေၾကာင္းမလွရင္ Stroke (စထုပ္ခ္) ရျပီး အသက္ကို ရန္ရွာႏိုင္တယ္။ ဒီေလ့လာမႈက အႏုတ္သေဘာျဖစ္တယ္။

ေရခ်ိဳးလို႔ ေသြးဖိအားတက္မွာကို ဘယ္လို ကာကြယ္မလဲ -

- အရက္ေသာက္ျပီး ေရမခ်ိဳးပါနဲ႔။ အရက္ေၾကာင့္ ေသြးဖိအား ျမန္ျမန္က်ေစတယ္။
- ေဆာင္းရာသီမွာ ေရခ်ိဳးခန္းကို အရင္ေႏြးလာေအာင္လုပ္ျပီးမွသာ ေရခ်ိဳးပါ။
- ေရသိပ္ပူတာ မခ်ိဳးပါနဲ႔။ ေရေႏြးနဲ႔ ၾကာၾကာမခ်ိဳးပါနဲ႔။
- လက္ေတြကို ေရခ်ိဳးကန္ရဲ႕ ေဘာင္ေတြေပၚမွာ တင္ထားရင္း ေရစိမ္ပါ။ ဒါမွ သတိလက္လြတ္ျဖစ္ရင္ ေရနစ္တာ မျဖစ္မယ္။

ေနာက္ေလ့လာမႈတခု -
Warm-water bath ေရေႏြးခ်ိဳးျခင္း နဲ႔ Sauna bath ေရေႏြးေငြ႔ခ်ိဳးနည္းေတြဟာ Congestive heart failure (CHF) ႏွလံုး အလုပ္မလုပ္တဲ့ေရာဂါ ရွိေနသူေတြနဲ႔ မသင့္ေလွ်ာ္ပါလို႔ နားလည္လက္ခံထားခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ Thermal vasodilation အပူခ်ိန္နဲ႔ ေသြးေၾကာက်ယ္ျခင္းကို စနစ္တက် ေလ့လာၾကည့္တယ္။ စမ္းသပ္မႈကို Dilated cardiomyopathy ႏွလံုးေရာဂါ ရွိေနသူ လူနာ ၃၄ ေယာက္ကို စမ္းသပ္ခဲ့တယ္။

အပူခ်ိန္ ၄၁ ဒီဂရီ-စီ မွာ ၁ဝ မိနစ္ၾကာ၊ တဝက္ထိုင္ အေနအထားနဲ႔ ေရပူခ်ိဳးခိုင္းတယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးက Sauna အပူေငြ႔သံုး ေရခ်ိဳးနည္းနဲ႔ ၆ဝ ဒီဂရီ-စီ မွာ ၁၅ မိနစ္ၾကာ ပက္လက္ အေနအထား ေနခိုင္းတယ္။ ေသြးဖိအား၊ Electrocardiogram (အီးစီဂ်ီ)၊ Two-dimensional and Doppler echocardiograms (ဒေရာ့ပလာ-အက္ကိုဂရမ္)၊ Expiration gas ထုတ္ေလ နဲ႔ Intracardiac pressure tracings ႏွလံုးထဲရွိ ဖိအားတိုင္းစက္ေတြ ေရပူခ်ိဳးနည္းေတြအျပီး နာရီဝက္ၾကာအထိ တပ္ဆင္ထားတယ္။

- Systolic blood pressure ေသြးဖိအား အေပၚဂဏန္း သိသိသာသာေျပာင္းလဲမႈ မရွိဘူး။
- Diastolic blood pressure ေရပူခ်ိဳးသူေတြမွာ ေသြးဖိအား ေအာက္ဂဏန္း (p < 0.01) က်ျပီး၊ ေရေႏြးေငြ႔ခ်ိဳးသူေတြမွာ (p < 0.01) က်တယ္။
- Heart rate ႏွလံုးခုန္မွဳန္းက ၂ဝ-၂၅ တက္လာတယ္။
- CHF ႏွလံုးေရာဂါမ်ိဳး ရွိသူေတြအတြက္ အက်ိဳးရွိေစတယ္လို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်တယ္။
- ေရေႏြးနဲ႔ ေရခ်ိဳးရင္ BP ေသြးဖိအား က်ေစႏိုင္တာကို Acute hemodynamic effects ေခၚတယ္။ ရုတ္တရက္ အပူဒဏ္ေၾကာင့္ ေသြးေၾကာ က်ယ္ေစျခင္း ျဖစ္လာလို႔ ေသြးဖိအားကို က်ေစတယ္။

ေရခ်ိဳးျပီးရင္ ေသြးတိုးကို ပံုမွန္ေရာက္ေစမွာ ခက္ခဲတာလဲဆိုတာက စမ္းသပ္မႈျပဳေနခ်ိန္မယ္ လူနာေတြရဲ႕ လည္ပင္းမွာ ေသြးဖိအားကို သိေနႏိုင္တဲ့ Sensor (ဆင္န္ဆာ) ကရိယာေလးက ေသြးဖိအားကို ထိန္းညွိမႈ လုပ္ေပးတယ္။ ဒါေပမဲ့ Arteriosclerosis ေသြးေၾကာက်ဥ္းေနသူေတြအတြက္ (ဆင္န္ဆာ) ကေန ေကာင္းေကာင္း မသိေစႏိုင္ဘူး။ ကရိယာ တပ္ထားတဲ့ ေသြးေၾကာနံရံက ထူေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးဖိအား အရင္အေနျပန္ေရာက္ေစဘို႔ ခက္ခဲတာ ျဖစ္တယ္။

ေရပူစမ္းကို ကမာၻလွည့္ခရီးသြားေတြ လာေအာင္ ေၾကာ္ညာစာမွာေတာ့
“ေရေႏြးနဲ႔ ေရခ်ိဳးတာဟာ ႏွလံုးခုန္တာ ပိုျမန္လာေစျပီး ေသြဖိအားလည္း က်ေစတယ္” လို႔ Mayo Clinic သုေတသနတခုကို ကိုးကားထားပါတယ္။ ေရရဲ႕ အပူေၾကာင့္ ေသြးေတြက ကိုယ္မ်က္ႏွာျပင္မွာ ပူေႏြးလာေအာင္ ႏွလံုးကေန အလုပ္ပို လုပ္ေပးမယ္။ ဒိေနာက္ ေသြးေၾကာေတြကို က်ယ္ေစရာကေန ေသြးတိုးက်ေစမယ္လို႔ ရွွင္းလင္းခ်က္လဲပါတယ္။

သဘာဝေဆးနည္းထဲမွာ
ေသြးတိုးက်ေအာင္ Hot espom bath ေရေႏြးမွာ ဆားခါးထည့္ျပီး ေရခ်ိဳးခိုင္းတယ္။ အေမရိကန္ အိပ္ေမြ႔ခ်အသင္းက အေျပာအရ ေရေအးနဲ႔ ေရခ်ိဳးရင္ ေသြးတိုး က်ေစမယ္၊ ေသြးေၾကာထံုးတာ သက္သာေစမယ္၊ ေသြးေၾကာနံရံထူေနတာ သက္သာေစမယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

Epsom salt ဆားခါး
• ဓါတုေဗဒလို Magnesium sulfate (MgSO4) ျဖစ္တယ္။ ေရခ်ိဳးရာမွာသံုးတတ္လို႔ Bath salts ေခၚတယ္။
• ေဆးကုရာမွာ ဆားခါးသံုးတာကို Flotation therapy လို႔ေခၚတယ္။ Epsom salts 1% w/v solution ကိုသံုးျပီး ထိေရာက္မႈကို ေလ့လာဘူးတယ္။
• ပါးစပ္ကေန Laxative or Osmotic purgative ဝမ္းႏႈတ္ေဆးအျဖစ္သံုးႏိုင္တယ္။
• ေသြးျပန္ေၾကာထဲထိုးေဆးအေနနဲ႔လဲ သံုးတယ္။ Eclampsia ေခၚတဲ့ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွာ ေသြးဆိပ္တက္ေရာဂါမွာ သံုးတယ္။
• ကေလး လမေစ့ခင္ေမြးမွာကို တားဘို႔ရာလဲ သံုးတတ္တယ္။
• ဦးေႏွာက္ ထိခိုက္မိသူေတြလဲ ဦးေႏွာက္ေရာင္တာက်ေစဘို႔ သံုးႏိုင္တယ္။
• လိပ္ေခါင္းထြက္က်ေနျပီး ျပန္မဝင္ႏိုင္တာ၊ ကေလးငယ္ေလးေတြ စအုိကြ်ံက်ေနတာေတြအတြက္ ဆားခါးကို (ပါရာဖင္) အဆီနဲ႔ေရာျပီး ျဖစ္တဲ့ေနရာမွာ ေဆးထည့္ေပးႏိုင္တယ္။
• Barium chloride poisoning အဆိပ္သင့္တာကို ေျဖေဆးအေနနဲ႔လဲ သံုးတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၉-၄-၂ဝ၁၂

Cod liver oil ငါးၾကီးဆီ

April 16, 2014, 8:37 pm

≫ Next: Vitamin E ဗီတာမင္ (အီး)

≪ Previous: Bathing and Blood Pressure ေသြးတိုး နဲ႔ ေရခ်ိဳးျခင္း

$

0

0

Post Before “read more” (၁) ဆရာ ငါးႀကီးဆီက က်ား မ အရြယ္သံုးပါးမေရြး စားလို႔ရပါသလား။
(၂) ဆရာရွင့္ ငါးႀကီးဆီက ေန႔တိုင္းေသာက္ရင္ ေကာင္းပါသလား။

Cod liver oil နဲ႔ Fish oil ေတြကဆင္တူပါတယ္။ Cod liver oil ထဲမွာ ဗီတာမင္ (ေအ) နဲ႔ (ဒီ) ေတြကပိုမ်ားတယ္။ လက္ဖက္ရည္ဇြန္း တဇြန္းထဲမွာ Retinol ဗီတာမင္ (ေအ) 4080 μg နဲ႔ ဗီတာမင္ (ဒီ) 34 μg ပါတယ္။ ေယာက္်ားေတြ တေန႔လိုအပ္ခ်က္က ဗီတာမင္ (ေအ) 900 μg နဲ႔ အမ်ိဳးသမီးေတြ 700 μg ျဖစ္တယ္။ ဗီတာမင္ (ဒီ) က15 μg ျဖစ္တယ္။ ဗီတာမင္ (ေအ) ဟာ အဖံုးလႊာေတြေကာင္းေနေစေအာင္လုပ္တာမွာ အသံုးက်တယ္။ ၾကက္မ်က္သင့္တာကို ကာကြယ္မယ္။ မ်က္စိေရာဂါတိုင္းကို မေကာင္းေစတာ သတိထားပါ။ အေရျပားေခ်ာေမြ႔ေစမယ္။

ငါးေတြကေနရတဲ့အဆီထဲမွာ Omega-3 fatty acids (အိုမီဂါ-သရီး)၊ Eicosapentaenoic acid (အီး-ပီ-ေအ) နဲ႔ Docosahexaenoic acid (ဒီ-အိတ္ခ်္-ေအDHA) ဆိုတဲ့လူေတြအတြက္ အာဟာရျဖစ္ေစတဲ့ ဓါတ္ေတြပါတယ္။ အရင္ကေတာ့ ဗီတာမင္ (ေအ) နဲ႔ (ဒီ) ေတြလဲပါတာကို အဓိကထားျပီး အထူးသျဖင့္ ကေလးေတြကုိ အားေဆးအျဖစ္ ေပးခဲ့ၾကတယ္။

သတိထားဘို႔က (အိုမီဂါ သရီး) ကိုလိုခ်င္လို႔ ေသာက္သူေတြဟာ အတူပါေနမဲ့ ဗီတာမင္ (ေအ) 3000 μg/day နဲ႔ ဗီတာမင္ (ဒီ) ကို 100 μg/day ထက္ တေန႔မွာ မပိုသင့္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ ငါးၾကီးဆီေပးရင္ အထဲကကေလးကို ငယ္စဥ္မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ဆီးခိ်ဳ အမ်ိဳးအစား (၁) အျဖစ္နည္းတာ ေတြ႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ မ်ားလို႔ မေကာင္းတာလဲ သတိထားရမယ္။ ႏို႔တိုက္ေနခ်ိန္မွာလဲ ကေလးအတြက္ (ေအ) ပိုရေစလို႔ ေကာင္းတယ္။ (ဒီ) မွာေတာ့ မထူးပါ။ ေနာ္ေဝသုေတသနတခုမွာ ကင္ဆာရွိေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၆၈ဝဝဝ ေယာက္ကို ငါးၾကီးဆီေန႔တိုင္းေပးျပီး စမ္းေတာ့ ေသဆံုးမႈႏွဳန္း သိသိသာသာ (ကင္ဆာအားလံုးရ့ဲ ၂၅% နဲ႔ အဆုပ္ကင္ဆာရ့ဲ ၄၅%) နည္းတာေတြ႔ရတယ္။

ငါးၾကီးဆီရဲ႕ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့ ေကာင္းက်ိဳးေတြ -
• အဆစ္နာတာကေန ႏွလံုးေရာဂါအထိ ေကာင္းလို႔ေသာက္ၾကတယ္။
• ကင္ဆာရွိေနသူေတြ အသက္ပိုရွည္ႏိုင္တယ္။ အထူးသျဖင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အဆုပ္၊ အူမၾကီး၊ ရင္သား ကင္ဆာရွိေနသူေတြ။
• ကေလးေတြမွာျဖစ္တဲ့ ဆီးခ်ိဳ အမ်ိဳးအစား (၁) ျဖစ္မွာကို နည္းေစႏိုင္တယ္။ သူ႔ထဲမွာပါတဲ့ ဗီတာမင္ (ဒီ) ေၾကာင့္ အဲလို အက်ိဳးရေစတာျဖစ္တယ္။
• ရူမက္တစ္ အဆစ္နာအတြက္ ေကာင္းတယ္။
• ဆိုင္းနပ္စ္ေရာဂါအတြက္လဲ ေကာင္းမယ္။

သတိထားစရာေတြ
• (အိုမီဂါ-သရီး) နဲ႔အတူ ဗီတာမင္ (ေအ) နဲ႔ (ဒီ) ေတြလဲပါတယ္။ စားေသာက္တာထဲမွာလဲ ဒီဓါတ္ေတြပါေနတာမို႔ မ်ားသြားရင္သာ သတိထားရမယ္။ ေသြးခဲစနစ္ကို သက္ေရာက္လို႔ ေသြးယိုႏိုင္တယ္။ ေသြးထြက္တတ္လို႔ ေဆးေသာက္ေနရသူေတြ မသင့္ပါ။ ခြဲစိတ္ကုသမႈ ခံယူစရာရွိရင္ ဒီအားေဆးေသာက္ေနာကို ၂ ပါတ္ၾကိဳတင္ျပီး မေသာက္ဘဲေနရမယ္။ ကယ္လိုရီ အမ်ားၾကီး ရေစတယ္။
• ငါးၾကီးဆီ လက္ဖက္ရည္ဇြန္း တဇြန္း (13.6 g) ထဲမွာ ငါးၾကီးဆီ တေန႔တာ စားသံုးသင့္တဲ့ ဗီတာမင္ (ေအ) ထက္ 136% ပါေနတယ္။ ပိုတဲ့ ဗီတာမင္ (ေအ) ေတြက အသဲမွာလာျပီး စုထားတယ္။ အဆင့္တခု ေရာက္လာရင္ Hypervitaminosis A ဗီတာမင္ (ေအ) လြန္ကဲျခင္းေရာဂါရလာမယ္။
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မွာ မ်ားေနရင္ ကေလးအဂၤါခ်ိဳ႕ယြင္းတာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မိခင္ကိုလဲ ေသြးတိုး တက္ေစတယ္။
• ဗီတာမင္ (ေအ) 25 000 IU/kg ဆိုရင္ အဆိပ္သေဘာျဖစ္တယ္။
• ကီလို ၅ဝ ရွိသူတေယာက္ဟာ 1.25 kg စားေသာက္ရင္ အဆိပ္ျဖစ္တယ္။ ေယာက္်ားေတြမွာ (အိုမီဂါ သရီး) လိုတာထက္ပိုစားသူေတြမွာ ဆီးအက်ိတ္ကင္ဆာ ပိုျဖစ္တာ ေတြ႔ရတယ္။
• အသက္ ၂၅ ႏွစ္အရြယ္ အတြက္ တေန႔မွာ ဗီတာမင္ (ေအ) အမ်ားဆံုး 3,000 micrograms/day = 10,000 IU ျဖစ္တယ္။ မ်ားရင္ ပ်ိဳ႕-အန္ခ်င္၊ အားယုတ္၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်၊ မ်က္စိၾကည့္မေကာင္း၊ ရာသီဆင္းမမွန္ျဖစ္မယ္။
• ငါးေတြမွာသာမက အေကာင္ေတြရဲ႕ အသဲမွာလဲ ဒီဓါတ္ပါတယ္။ ဝန္ရိုးစြန္းေန အေကာင္ေတြမွာ ပိုမ်ားတယ္။ (ပိုလာ) ဝက္ဝံအသဲ 30 - 90 grams စားလိုက္ရင္ လူေသႏိုင္တယ္။ စြပ္ဖါးဆြဲေခြးလဲ ေရာဂါရမယ္။
• (ေအ) မ်ားလြန္းရင္ Osteoporosis အရိုးအားနည္းေစႏိုင္တယ္။
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ တေန႔ ဗီတာမင္ (ေအ) 5,000 IU ထက္မပိုရပါ။
• ေမြးလာတဲ့ကေလးေတြမွာ (ေအ) နည္းေနရင္လဲ မေကာင္းျပန္ပါ။ ေမြးျပီး ၂ ရက္အတြင္း (ေအ) 50,000 IU (15 mg) ေပးရင္ ေမြးစကေလးေသႏွဳန္း သိသိသာသာနည္းတယ္။
• လူတေယာက္မွာ တေန႔တာလိုအပ္ခ်က္ကေတာ့ -
- Vitamin A 1250 IU
- Vitamin D 135 IU
- Cod Liver Oil 400 mg ျဖစ္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၃ဝ-၉-၂ဝ၁၃
၁၇-၄-၂ဝ၁၄

Vitamin E ဗီတာမင္ (အီး)

April 17, 2014, 12:09 am

≫ Next: Lab-grown Liver အသဲကို ဓါတ္ခြဲခန္းမွာေမြးယူဘုိ႔ ၾကိဳးစားေနတယ္

≪ Previous: Cod liver oil ငါးၾကီးဆီ

$

0

0

(၁) ျပင္ဦးလြင္ Feel စားေသာက္ဆိုင္မွာ ႕႕႕
(၂) ဗီတာမင္ E 400 IU ကို တစ္ေန႔ ဘယ္ႏွစ္လံုးေသာက္လို႔ရပါသလဲ။ ၃ လံုး ထက္ပိုေသာက္လို႔ရပါသလား။

ဟိုတခ်ိန္တံုးက မႏၲေလးေစ်းခ်ိဳမွာ (တိုးရစ္) အတြဲတခုက ကြ်န္ေတာ္တို႔အတြဲကို တခုေမးလာတယ္။ လူကဲခပ္ ေကာင္းပံုရတယ္ခင္ဗ်။ (ဖရု-မားကက္) ဘယ္မွာလဲေပါ့။ ဗမာျပည္မွာက အသီးအႏွံေစ်းဆိုျပီး သီးျခားရယ္လို႔မရွိဘူး မဟုတ္လား။ ေစ်းေတြမွာ ပစၥည္း အမ်ိဳးတူတာေတြကုိ ဆိုင္ခ်င္းကပ္ ေရာင္းတဲ့ စနစ္မ်ိဳးေလာက္သာ ရွိတာပါ။ ေစ်းခ်ိဳ အေနာက္ဖက္တန္း၊ ေတာင္ဖက္ထိပ္ဟာ ရာသီအလိုက္ေပါတဲ့ အသီးအႏွံေတြ ေရာင္းတဲ့ေနရာပါ။ တတ္စြမ္းတဲ့ (စပီကင္-စေကးလ္) နဲ႔ဘဲ လမ္းညႊန္လိုက္ပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ေရာက္ေနၾကတာက (စီ)ရံုမို႔၊ ေတာင္ဖက္ကို ကိုက္ ၁ဝဝ ေက်ာ္ေလာက္ ေလ်ာက္ပါေပါ့။ ဗမာပီပီ သေဘာကလည္း အပိုေဆာင္း ေကာင္းလိုက္ပါေသးတယ္။ အဲ ႕႕႕ ေစ်းေတာ့ ဆစ္ေနာ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔တိုင္းျပည္မွာက ေစ်းဝယ္လာသူကို အဂၤဝိဇၨာနည္းနဲ႔ အကဲခပ္ျပီးသကာလ ရရင္ရသေလာက္ ေစ်းဝယ္သူဆီက ျဖစ္ညႇစ္ေရာင္းခ်င္တဲ့အက်င့္ ရွိတယ္မဟုတ္လား။

အေရာင္အေသြးစံုလွတဲ့ အသီးအႏွံေတြကိုျမင္ရင္ ဆရာဝန္တေယာက္မ်က္စိနဲ႔ဆို ဒါဟာ ဗီတာမင္ေတြလို႔ဘဲ ျမင္တတ္ပါတယ္။ ဗီတာမင္ေတြဆိုတာ အသီးအႏွံေတြကရတာလို႔ ေယဘူယ်ေျပာႏိုင္တာကိုး။ အမွန္ကေတာ့ ဒီလိုေျပာတာ အတိအက်ေတာ့ မမွန္ပါ။ အသားငါးေတြကလဲ ရတာေတြရွိတယ္ခင္ဗ်။ ကၾကီးကေန အ၊ (ေအ-တူ-ဇက္) ဒါမွမဟုတ္ (ေအ-တူ-ဇိ) ဗီတာမင္ေတြထဲက (အီး) အေၾကာင္းေလး နည္းနည္းပါးပါး ေဆြးေႏြး (ရွယ္) ရေအာင္လား။

ဗီတာမင္ (အီး) ဆိုတာ ဗမာစကားနဲ႔ဆို ၾကားလို႔ သိပ္ေကာင္းတာမဟုတ္ေပမဲ့ သူက ရွစ္မ်ိဳးေသာဓါတ္ေတြကို စုစည္း ေခၚတာမို႔ ေခသူမဟုတ္ပါ။ ဗီတာမင္ေတြကို အဆီမွာေပ်ာ္ဝင္တာနဲ႔ ေရမွာေပ်ာ္ဝင္တာဆိုျပီး ႏွစ္မ်ိဳးခြဲရာမွာ သူက အဆီမွာ ေပ်ာ္သတဲ့။ (ေအ) နဲ႔ (ဒီ) လိုပါဘဲ။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဆီထုတ္လို႔ရတဲ့ အစားအစာေတြမွာ ပါတယ္။ အေစ့အဆံေတြ၊ အသီးအရြက္တြမွာ ပါပါတယ္။ ေျမပဲ၊ ပဲပုတ္စိ၊ (အလာမုန္း)၊ သံလြင္ဆီ၊ သေဘၤာသီး၊ မံုညင္းစိမ္း၊ မံုညင္းျဖဴ၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး တို႔မွာလဲပါတယ္။ (ဘရူကိုလီ) ေခၚ မံုလာပြင့္စိမ္း၊ ဟင္းႏုနႏြယ္ရြက္ေတြမွာ ပါတယ္။

ရုပ္ရွင္-တီဗြီ ၾကည့္ရင္ ေနၾကာေစ့ေလွာ္စားတာက အမိႈက္ရႈတ္ျပီး ႏုတ္ခမ္းနီ ပ်က္တတ္ေပမဲ့ ဗီတာမင္ (အီး) ပါလို႔ ေကာင္းပါတယ္။ (ကြ်န္ေတာ္က ေနၾကာေစ့ေရာင္းသူ မဟုတ္ပါ။)

ဗီတာမင္ (အီး) ကို Alpha-tocopherol; Gamma-tocopherol လို႔လဲေခၚတယ္။ ဗီတာမင္ေတြထဲက အဆီမွာ ေပ်ာ္ဝင္တဲ့ အမ်ိဳးအစားတခုျဖစ္တယ္။ ဟင္းသီးဟင္ရြက္ကရတဲ့ အဆီေတြ၊ အေစ့အဆံေတြ၊ အသားငါးဥေတြ၊ အသီးေတြ၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြနဲ႔ ဂ်ံဳကထုတ္တဲ့ဆီ ေတြထဲမွာ ပါေနတယ္။ ေဆးအေနနဲ႔လဲ ထုတ္လုပ္ပါတယ္။

ဗီတာမင္ (အီး) နည္းတဲ့ေရာဂါဆိုတာ အရွားသားပါ။ အဆီကို စုပ္ယူႏိုင္စြမ္း မရွိတဲ့အေျခအေန၊ ေမြးတံုးက ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မျပည့္ရင္၊ အူမွာ ေရာဂါတခုခုရွိရင္ ဆိုတာေလာက္သာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဗီတာမင္ (အီး) နည္းတဲ့ေရာဂါကို ကုဘို႔မွာသံုးတယ္။ ဓါတ္နည္းမေနေပမဲ့ ေရာဂါကာကြယ္ေရးအတြက္လဲ သံုးပါေသးတယ္။ ေသြးေၾကာေတြမာေနတာ၊ ႏွလံုး (အတက္) ရမွာ၊ ေသြးတိုးတာတို႔ျဖစ္တယ္။ ဆီးခ်ိဳအတြက္လဲ သံုးပါေသးတယ္။ အဆုပ္ကင္ဆာ၊ ခံတြင္းကင္ဆာ၊ အစာအိမ္ကင္ဆာ၊ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ၊ သရက္ရြက္ကင္ဆာေတြမွာလဲ သံုးတယ္။

ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာရံုေၾကာေရာဂါေတြျဖစ္တဲ့ (အဇာမိုင္ယာ) ေရာဂါ၊ (ဒီမင္းရွား) ေရာဂါ၊ (ပါကင္ဆင္) ေရာဂါေတြ၊ ညအခ်ိန္ၾကြက္တက္တာ၊ Restless leg syndrome ေျခေထာက္မျငိမ္ေရာဂါ၊ ဝက္ရူးျပန္ေရာဂါနဲ႔ Huntington’s chorea ေရာဂါေတြမွာလဲသက္တိုတဲ့ေဆးေတြနဲ႔ တြဲေပးႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ကိုယ္ဝန္ေနာက္ပိုင္းလေတြမွာ ကိုယ္ဝန္ေသြးဆိပ္တက္လို႔ ေသြးတိုးေၾကာင့္ ျဖစ္လာတတ္တာေတြကို ေကာင္းေစဘို႔သံုးပါတယ္။ PMS ေသြးမဆံုးခင္ကလ ျဖစ္တတ္တာေတြ သက္သာဘို႔လဲ ေပးတယ္။ ရာသီလာရင္နာတာ၊ ေသြးဆံုးလကၡဏာေတြ၊ ရင္သားကင္ဆာနဲ႔ ရင္သာအက်ိတ္ေတြေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ မ်က္ႏွာနီျမန္းျခင္းျဖစ္တာေတြအတြက္လဲ ေပးႏိုင္ပါတယ္။

ေက်ာက္ကပ္ေဆးေနရလို႔ျဖစ္တဲ့ဒဏ္ေတြ၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္ကင္တာသက္သာေစဘို႔ Doxorubicin နဲ႔ Amiodarone ေဆးေတြ ေသာက္ေနရသူေတြမွာ ေဘးထြက္ဆိုက်ိဳးေတြ သက္သာေအာင္လဲ ေပးတယ္။ ရုပ္ပိုင္းခံႏိုင္စြမ္းေကာင္းေအာင္၊ ခြန္အားၾကီးေအာင္၊ ေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ျပီးေနာက္ ၾကြက္သားထိခိုက္တာ သက္သာေအာင္ေတြအတြက္လဲ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ မ်က္စိအတြင္းတိမ္၊ ပန္းနာ၊ အသက္ရွဴလမ္းပိုးဝင္တာ၊ အေရျပားနာေတြ၊ အသက္အရ အေရျပား ေျပာင္းလဲတာ၊ ေနေလာင္တာ၊ Cystic fibrosis ေရာဂါ၊ ကေလးမရႏိုင္ေသးျခင္း၊ ပန္းေသ-ပန္းညွိဳး၊ နာတာရွည္အားနည္းျခင္း၊ ေလနာေရာဂါ၊ အလာဂ်ီျဖစ္တာေတြ။ ကင္ဆာေဆးေၾကာင့္ျဖစ္ရတဲ့ အေရျပားမွာျဖစ္တာေတြအတြက္ လိမ္းေပးႏိုင္တယ္။

ဗီတာအင္ (အီး) တေန႔တာလိုအပ္ခ်က္
- ကေလး ၆ လအထိ = 4 mg/day
- ၇-၁၂ လအထိ = 5 mg/day
- ၁-၃ ႏွစ္အထိ = 6 mg/day
- ၄-၈ ႏွစ္အထိ = 7 mg/day
- ၉-၁၃ ႏွစ္အထိ = 11 mg/day
- ၁၄ ႏွစ္အထက္ = 15 mg/day
- လူၾကီးေတြ တေန႔မွာ 1,500 IU/day ထက္မပိုသင့္ပါ။ ေဆးအေနနဲ႔ ျဖည့္စြက္ေသာက္ရင္ တေန႔မွာ 1,000 IU/day ထက္မပိုသင့္ပါ။

ဗီတာမင္ မွန္သမွ် မရွိမျဖစ္လိုေပမဲ့ နည္းနည္းဆိုရတယ္။ လူစားတဲ့အစာေတြမွာ ပါတာမို႔ အဆန္းၾကီး မဟုတ္ပါ။ အခုေရးတာေတြထက္ ပိုျပီး ေဆးေရာင္းတဲ့ ကုမၸဏီေတြက ေၾကာ္ညာတာတိုင္း သြားေတာ့မယံုေလနဲ႔။ အဲ႕႕႕ တန္ေဆး၊ လြန္ေဘး ဆိုသလို ဗီတာမင္ (အီး) မ်ားရင္လဲ မေကာင္းျပန္ဘူး။ ေဆးပညာအရေျပာရရင္ တေန႔ကို ၁ဝဝဝ မီလီဂရမ္ထက္ မပိုသင့္ဘူး။ အသက္ငယ္ရင္ ငယ္သလို နည္းနည္းဘဲ လိုတာပါ။

ဗီတာမင္ (အီး) နဲ႔ပတ္သက္လို႔ သိပ္မေသခ်ာေသးတာေတြ အေတာ္ရွိပါတယ္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါကို ကာကြယ္ႏိုင္တယ္၊ ကင္ဆာ (အစာအိမ္ကင္ဆာ၊ အမ်ိဳးသမီးရင္သားကင္ဆာ၊ အမ်ိဳးသမီးအူမၾကီးကင္ဆာ၊ ေယာက္်ား ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ၊ ဆီးအိမ္ကင္ဆာ) စတာေတြကို ေကာင္းေစတယ္ဆိုတာက သုေတသန အဆင့္မွာသာ ရွိပါေသးတယ္။ ေနာက္ျပီး မ်က္စိအတြင္းတိမ္အတြက္ အက်ိဳးမ်ားေစတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ေသခ်ာတာကေတာ့ ေနရာင္ထဲမွာပါတဲ့ အႏၠရာယ္ေပးတတ္တဲ့ ခရမ္းလြန္ေရာင္ျခည္ (ယူဗြီ-လိုက္) ကို ကာကြယ္ရာမွာ သူက ေကာင္းပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ သူ႔ကို ေကာင္းျခင္းငါးျဖာထဲက အသားအေရ၏ ေကာင္းျခင္းကို လိုခ်င္သူ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက သေဘာက်ၾကတယ္ မဟုတ္ပါလား။ အမ်ိဳးသမီးေတြအတြက္ ေကာင္းမွာေတြ ရွိပါေသးတယ္။ ဝက္ျခံ၊ ရင္သားကင္ဆာ၊ ရင္သားအၾကိတ္၊ ေသြးဆံုးလကၡဏာေတြ၊ ကိုယ္ဝန္ရွိခ်ိန္မွာ ေသြးတိုးတာ၊ ေမြးလမ္းေၾကာင္း ေရာင္တာေတြမွာလဲ ေကာင္းေစပါေသးသတဲ့။

ဗီတာမင္ (အီး) ေရာ (ေအ) ေရာဟာ အသားအေရကို ေကာင္းေစပါတယ္။ ႏွစ္မ်ိဳးလံုးက အဆီမွာ ေပ်ာ္ဝင္တာမ်ိဳးေတြမို႔ ဆီရွားတဲ့အရပ္၊ ဆီမစားတတ္တဲ့ အက်င့္ရွိတဲ့အရပ္က လူေတြအတြက္ သတိထားသင့္တယ္။ ဆီ-အဆီကို ေရွာင္တိုင္း မေကာင္းပါ။ ေျမပဲ၊ ႏွမ္း၊ ေနၾကာ၊ ပန္းႏွမ္း၊ (ၾကက္ဆူဆီ မပါ) ေပါလွတဲ့အရပ္က အညာသူ၊ အညာသားေတြဟာ ညိဳေခ်ာေတြျဖစ္ၾကတာ မဆန္းပါ။ ညိဳေခ်ာဆိုတာ အသားေရာင္ ညိဳေပမဲ့ ထိေတြ႔တဲ့အခါ ေခ်ာေမြ႔တာကို ဆိုတာပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၅-၄-ဝ၉
၂-၈-၂ဝ၁၃
၁-၁ဝ-၂ဝ၁၃ ၁၇-၄-၂ဝ၁၄

Lab-grown Liver အသဲကို ဓါတ္ခြဲခန္းမွာေမြးယူဘုိ႔ ၾကိဳးစားေနတယ္

April 17, 2014, 12:13 am

≫ Next: First Aid Manual ေရွးဦးသူနာျပဳလက္စြဲ

≪ Previous: Vitamin E ဗီတာမင္ (အီး)

$

0

0

အိႏၵိယႏိုင္ငံ နယူးေဒလီမွာ အသဲအစားထိုးဘုိ႔ တေယာက္ ေရာက္ေနတယ္။ အသဲအစားထိုးျပီးသားတေယာက္လဲ ထပ္ျပဘို႔ ေရာက္လာတယ္။ ေက်ာက္ကပ္အစားထိုးဘို႔ တေယာက္က ေရာက္ေတာ့မယ္။ ဒီလူနာေတြက ကိုယ္နဲ႔ ရင္းႏွီးသူေတြသာျဖစ္ျပီး၊ မသိဘဲေရာက္ေနသူေတြ၊ လာအံုးမဲ့သူေတြလဲ မနည္းမေနာရွိမယ္။

ကေန႔ထုတ္ သတင္းစာမွာ ေဒလီ ဆရာဝန္ေတြကေန အသဲကို ဓါတ္ခြဲခန္းထဲမွာ ေမြးယူဘို႔ ၾကိဳးစားေေနတဲ့အေၾကာင္း သတင္းေဆာင္းပါး ပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ မေကာင္းလို႔ ေက်ာက္ကပ္ကို စက္နဲ႔စစ္ရတာကို လူအေတာ္မ်ားမ်ား ၾကားဘူးပါမယ္။ အလားတူ အသဲကိုလဲ စစ္ေပးတာလုပ္ႏိုင္ပါတယ္ဆိုတဲ့အခ်က္နဲ႔ အစခ်ီပါတယ္။ ေက်ာက္ကပ္ကေန အဆိပ္အေတာက္ေတြကို ကိုယ္ထဲကေန ဖယ္ရွင္းေပးသလိုဘဲ အသဲကလဲ အဆိပ္အေတာက္ေတြကို ေခ်ဖ်က္ေပးေနပါတယ္။

ေရာဂါတခုခုေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္က သူ႔အလုပ္ကိုသူ ႏိုင္ေအာင္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ရင္ အသက္ဆက္ရွင္ဘို႔ ခက္ခဲလာမယ္။ ဒါေၾကာင့္ Renal Dyalysis ေက်ာက္ကပ္စစ္ေပးရင္ အသက္ဆက္ႏိုင္တယ္။ အလားတူ Liver dialysis အသဲကိုလဲ စစ္တာ လုပ္ေပးႏိုင္တယ္။ ဒီလို စက္-ေဆး အကူအညီနဲ႔ စစ္ေပးတာဟာ ယာယီသေဘာသာျဖစ္ျပီး Renal transplant ေက်ာက္ကပ္ျဖစ္ျဖစ္ Liver transplant အသဲျဖစ္ျဖစ္ အစားထိုးဘို႔လုပ္မွသာ အသက္ပိုရွည္ႏိုင္တယ္။ ေက်ာက္ကပ္လွဴမဲ့ Kudney Donor အလွဴရွင္နဲ႔ Liver donor အသဲလွဴမဲ့ အလွဴရွင္ေတြက လိုသေလာက္မရႏိုင္တာက အခက္အခဲၾကီး ျဖစ္ပါတယ္။

ကြ်န္ေတာ္ အခုေလးတင္ ေရးတင္လိုက္တဲ့ ‘သၾကၤန္ (လူမႈေရး) စာ’ စာထဲကလို ျမန္မာျပည္မွာ ေစတနာ ေပါၾကြယ္သူ မရွားပါ။ အသဲအစားထိုးျပီး လူနာက ျပန္ေျပာပါတယ္။ သူ႔ခင္ပြန္းကို အသဲအစားထိုးဘို႔ လွဴမဲ့သူရွာတံုးက ေဖ့စ္ဘြတ္ကို သံုးခဲ့တယ္တဲ့ နာရီပိုင္းအတြင္း ေစတနာနဲ႔ လွဴပါမယ္ဆိုသူေတြ ေရာက္လာပါသတဲ့။ ဆက္စပ္လို႔ ထပ္ေျပာပါအံုးမယ္။ ဒီလူနာက တသက္လံုးမွတ္သားလာခဲ့တဲ့၊ မွတ္ပံုတင္ထဲမွာလဲ ေရးမွတ္ထားတဲ့၊ ေသြးအုပ္စု (ဘီ) ဟာ မွားေနျပီး (အို) သာျဖစ္တာကို ေဒလီေရာက္မွ သိရပါေတာ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူအမွား၊ စက္အမွားဆိုတာရွိတတ္ေၾကာင္း စာတပုဒ္ ေရးလိုက္ပါေသးတယ္။

ေက်ာက္ကပ္စစ္ေပးတာလုပ္တာမွာ အားနည္းခ်က္ (လိုအပ္ခ်က္) ေတြရွိတာကို စာတပုဒ္ေရးထားပါတယ္။ အသဲစစ္ေပးနည္းမွာလဲ လိုအပ္ခ်က္ေတြ ရွိတယ္။ အသဲကေန လုပ္ေပးတဲ့အလုပ္ေတြက အမ်ားၾကီးဘဲ။ ေသြးခဲစနစ္အတြက္ လိုတဲ့ဓါတ္ပစၥည္းေတြ ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။ စားသမွ်၊ ေသာက္သမွ်ထဲက ကိုယ္နဲ႔မသင့္တဲ့ အဆိပ္လို ဓါတ္ေတြကို ဓါတ္ပ်ယ္ေအာင္လုပ္ေပးမယ္။ ေသြးထဲမွာသၾကားဓါတ္ကို မွ်ေျခညီေနေအာင္ ထိန္းညွိေပးတယ္။ (ကိုလက္စေထာ) ကို ေခ်ဖ်က္ဘို႔လိုအပ္တဲ့ Bile acids (ဘိုင္းအက္စစ္) သည္းေျခရည္ထုတ္လုပ္ေပးတယ္။

လက္ရွိသံုးေနတဲ့ အသဲစစ္ေပးနည္းထက္ေကာင္းတာကို ရွာေနၾကတယ္။ အသဲကို ဓါတ္ခြဲခန္းထဲ ေမြးယူနည္းကို တျခားႏိုင္ငံေတြမွာလဲ ၾကိဳးစားပမ္းစား ရွာေနၾကတယ္။ ခုထိေတာ့ အလားအလား မေတြ႔ရေသးပါ။ ဒါေၾကာင့္ အသဲအစားထိုးနည္းကိုသာ အားကိုးေနၾကရတံုးဘဲ ဒါေပမဲ့ အခက္အခဲက အသဲအလွဴရွင္နဲ႔ ေငြကုန္ေၾကးက် မ်ားတာဘဲ။

အိႏၵိယႏိုင္ငံမွာ တႏွစ္မယ္ လူေပါင္းတစ္သိန္း အသဲအလုပ္မလုပ္ႏိုင္တာနဲ႔ ေသဆံုးၾကရတယ္။ Liver Transplant အသဲအစားထိုးႏိုင္လို႔ လူ ၁၂ဝဝ ေလာက္ကိုေတာ့ ကယ္ႏိုင္တယ္။ ျမန္မာျပည္ကကိန္းဂဏန္းလဲ နည္းမွာမဟုတ္ပါ။

အသဲဘာေၾကာင့္လဲရသလဲ
• ကေလးေတြမွာဆုိရင္ ေမြးရာပါ Biliary atresia သည္းေျခလမ္းပိတ္ေနတဲ့ေရာဂါ။
• လူၾကီးေတြမွာဆိုရင္ အမ်ားဆံုးက Cirrhosis အသဲေျခာက္ေရာဂါ။ အသဲေျခာက္ေရာဂါကိုျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြက နာတာရွည္ Hepatitis B or Hepatitis C ဘီပိုးနဲ႔ စီပိုး အသဲေရာင္ေရာဂါေတြျဖစ္ၾကတယ္။ ေနာက္တမ်ိဳးက အရက္နာ Alcoholic liver disease ျဖစ္တယ္။
• တျခားအေၾကာင္းခံေရာဂါေတြလဲရွိေသးတယ္။ Autoimmune hepatitis (ေအာ္တိုအင္ျမဴး) အသဲေရာင္ေရာဂါ၊ Hepatic vein thrombosis အသဲသြားေသြးျပန္ေၾကာပိတ္ေရာဂါ၊ Liver damage from poisoning or medications ေဆး-အဆိပ္ေတြကေန အသဲပ်က္စီးတာ၊ Primary biliary cirrhosis or primary sclerosing cholangitis ပင္မအစျဖစ္ အသဲေျခာက္ေရာဂါ၊ Metabolic disorders of copper or iron ေၾကးနီဓါတ္နဲ႔ သံဓါတ္ေရာဂါ။

အသဲေကာင္းေနေအာင္ ေနဘို႔သာ အေရးၾကီးဆံုးျဖစ္တယ္။ အရက္ျဖတ္ပါ၊ ဘီပိုး၊ စီပိုး ကူးႏိုင္တာမွန္သမွ်ကို ေရွာင္ပါ။ ေဆးစစ္ပါ၊ ပိုးေတြ႔ရင္ စနစ္တက် ေဆးကုပါ။ ၾကိဳတင္ကာကြယ္လို႔ မရႏိုင္တာေတြအတြက္ ကံတရားအားကိုးပါ။

Liver blood tests အသဲအေျခအေန သိခ်င္ရင္ ေသြးစစ္ပါ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2012/01/liver-blood-tests.html
Liver cancer early detection အသဲကင္ဆာ ေစာေစာဘယ္လိုသိႏိုင္သလဲ http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/liver-cancer-early-detection.html
Liver diseases အသဲေရာဂါမ်ား http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/12/liver-diseases.html
Liver Tonics အသဲအားေဆး http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2014/03/liver-tonics.html
Liver Transplant Matching Criteria အသဲခ်င္း တူၾကရ့ဲလား http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/07/liver-transplant-matching-criteria.html
Liver transplant အသဲအစားထိုးကုသျခင္း http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/07/liver-transplant.html
Renal Dialysis ေက်ာက္ကပ္ေဆးျခင္း http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2013/09/renal-dialysis.html

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၆-၄-၂ဝ၁၄

---

First Aid Manual ေရွးဦးသူနာျပဳလက္စြဲ

April 17, 2014, 1:15 am

≫ Next: Earache နားကိုက္ရင္

≪ Previous: Lab-grown Liver အသဲကို ဓါတ္ခြဲခန္းမွာေမြးယူဘုိ႔ ၾကိဳးစားေနတယ္

$

0

0

ေရွးဦးသူနာျပဳဆိုသည္မွာ ဒဏ္ရာရျခင္း၊ ေရာဂါျဖစ္ျခင္းတို႔အား ေဆးခန္း၊ ေဆး႐ံုမေရာက္မီ သာမန္လူတဦးက အကန္႔အသတ္ျဖင့္ ျပဳစု-ေစာင့္ေရွာက္ေပးျခင္းကို ေခၚသည္။ အေျခခံ ဆင္ျခင္တံုတရားျဖင့္ ျပဳစု-ေစာင့္ေရွာက္ရျခင္း ျဖစ္သည္။ သုိ႔ရာတြင္ အသက္ကယ္ရန္ အခ်ဳိ႕ကိစၥမ်ားအတြက္ လက္ေတြ႔ သင္ၾကား တတ္ေျမာက္မႈ လိုအပ္သည္။ ဥပမာ Cardio-Pulmonary Resuscitation (CPR) ႏွလံုး-အဆုပ္ ျပန္လည္ အလုပ္ လုပ္ေစရန္ ျပဳလုပ္ေပးျခင္း။

ေခါင္းစဥ္မ်ား၊
1. ေရွးဦးသူနာျပဳဆိုသည္၊
2. ေရွးဦးသူနာျပဳ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား၊
3. ေရွးဦးသူနာျပဳ ဘီသံုးလံုး၊
4. ေရွးဦးသူနာျပဳ ေအ၊ ဘီ၊ စီ၊
5. ေရွးဦးသူနာျပဳအိပ္၊
6. (စီ-ပီ-အာရ္) ႏွလံုးခုန္ရပ္ျခင္းႏွင့္ အသက္ရွဴရပ္ျခင္းကို ျပန္လည္လုပ္ေပးျခင္း၊
7. (ခ်ဳပ္ခ္) ျဖစ္ျခင္း၊ မရွဴႏိုင္-မၿမိဳႏိုင္ျဖစ္ျခင္း၊
8. ေသြးယိုျခင္း၊
9. အ႐ိုးက်ဳိးျခင္း၊ အဆစ္လြဲျခင္း၊
10. (အနာဖလက္ဆစ္) (ေရွာ့ခ္)၊
11. (ဖိန္႔) ေခၚ ႐ုတ္တရက္သတိလစ္သြားျခင္း၊
12. အဖ်ားလကၡဏာ၊
13. အစာအိမ္ျပႆနာ၊
14. အစာလမ္းေၾကာင္းေရာင္၍ ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊
15. အင္းဆက္-အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ကိုက္ျခင္း၊
16. ဦးေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း၊
17. အဆိပ္သင့္ျခင္း၊
18. လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း။

Aims ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ား
၁) အသက္ကယ္ရန္ (Preserve life)
၂) ေနာက္ထပ္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ မရေစရန္ (Prevent further injury)
၃) လွ်င္ျမန္စြာ ျပည္လည္ေကာင္းမြန္လာေစရန္ (Promote recovery)
၄) မိမိကိုယ္ကိုလဲ ကာကြယ္ႏိုင္ရန္ (Protect yourself)

3 Bs for First Aid တတ္ထားရမည့္ အဓိကႂကြမ္းက်င္မႈမ်ား၊ (ဘီ ၃ လံုး)
• Breathing အသက္႐ွဴျခင္း
• Bleeding ေသြးထြက္ျခင္း
• Bones အ႐ိုးထိခိုက္ျခင္း

ABC of First Aid ေရွးဦးသူနာျပဳျခင္း၏ (ေအ၊ ဘီ၊ စီ)
• Airway အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္း၊
• Breathing အသက္ရွဴႏိုင္ျခင္း၊
• Circulation ေသြးလွည့္ပတ္ေနျခင္း

First-aid kit ေရွးဦးသူနာျပဳအိပ္
1. Adhesive tape ကပ္သည့္ ပလာစတာ၊
2. Adhesive bandages ဆန္႔ႏိုင္ ႀကံဳ႕ႏိုင္ေသာ ပလာစတာလိပ္၊
3. Anesthetic spray ထံုေဆးပန္းသည့္ ေဆးပုလင္း၊
4. Antibiotic cream (Povidone-Iodine, Burnol ointment, Iodine 2%)
5. Antiseptic solution (Savlon, Hydrogen Peroxide) အနာ၊ ဒဏ္ရာတို႔ကိုေဆးရန္ ပိုးသတ္ေဆးရည္၊
6. Bandages ပတ္တီးအရြယ္စံု (၁ လကၼ၊ ၂ လကၼ၊ ၃ လကၼ၊)၊
7. Blanket ေစာင္၊
8. Calamine Lotion အယား သက္သာေစေသာ ေဆးရည္၊
9. Cotton wool ဂြမ္းလိပ္၊
10. Ethyl alcohol ေဆးခန္းသံုး အရက္ျပန္ပုလင္း၊
11. First Aid manual လက္စြဲစာအုပ္၊
12. Flashlight and extra batteries လက္ႏွိပ္မီး (ဓါတ္ခဲ)၊
13. Forceps ႐ိုး႐ိုးဇာဂနာ (ညႇပ္)၊
14. Artery Forceps ေသြးေၾကာညႇပ္ ဇာဂနာ၊ ေသြးထြက္ေနသည့္ ဒဏ္ရာမွေသြးေၾကာအား ညႇပ္ရန္၊
15. Eye/Ear drop and ointment မ်က္စဥ္း၊ နားထဲထည့္ေဆးရည္၊
16. Gentian Violet မရမ္းေရာင္ေဆးရည္၊ မီးေလာင္နာ၊ လွ်ာနာအတြက္ လိမ္းရန္ေဆး၊
17. Handiplast အသင့္ကပ္ႏိုင္ေသာ ပလာစတာ၊
18. Hot-water bag ေရေႏြးအိတ္၊ ေျခလက္မ်ား ေအးစက္ေနသည့္အခါ၊ အနာအကိုက္ သက္သာေစရန္၊
19. Ice-water bag ေရခဲအိတ္၊ အဖ်ားတက္သည့္အခါ၊ ႐ုတ္တရက္ ဒဏ္ရာရသည့္အခါ သံုးရန္၊
20. Liniment လင္နမင္ လိမ္းေဆးရည္၊ အဆစ္၊ အ႐ိုး၊ ႂကြက္သားနာျခင္းအတြက္လိမ္းရန္၊
21. Gloves လက္အိပ္၊
22. Safety pins ပင္းခ်ိတ္၊
23. Scissors ကပ္ေၾကး၊
24. Soap ဆပ္ျပာ၊
25. Sterile gauze ပိုးသန္႔ၿပီးသား ပိတ္က်ဲစ၊
26. Thermometer အပူခ်ိန္တိုင္း ျပဒါးတိုင္၊
27. BP apparatus ေသြးဖိအားတိုင္းကရိယာ၊
28. Triangular bandage သံုးေဒါင့္ပတ္တီး၊
29. Domestic medicines အိမ္သံုးေဆးမ်ား (ေရွးဦးသူနာျပဳစုေပးမည့္သူ၏ ႂကြမ္းက်င္မႈကိုလိုက္၍)
30. Essential medicines မရွိမျဖစ္ေဆးမ်ား (ေရွးဦးသူနာျပဳစုေပးမည့္သူ၏ ႂကြမ္းက်င္မႈကိုလိုက္၍)

A for Airway အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္း စစ္ေဆးျခင္း
• လူနာ၏ အသက္ရွဴလမ္းေၾကာင္း ပိတ္ေန၊ မေနကို စစ္ေဆးပါ။ လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚထားပါ။
• လည္ပင္းက်ဳိးျခင္း ရွိ၊ မရွိၾကည့္ပါ။ လည္ပင္းအား ဆန္႔ထုတ္ျခင္း၊ ေမးေစ့အား မတင္ျခင္းျဖင့္ လူနာ၏
• လွ်ာသည္ အသက္ရွဴလမ္းကို ပိတ္မေနေအာင္ လုပ္ပါ။

B for Breathing အသက္ရွဴ၊ မရွဴ စစ္ေဆးျခင္း
လူနာသည္ အသက္ရွဴေနျခင္း ရွိ၊ မရွိကို ပါးစပ္၊ ရင္ဘတ္ႏွင့္ ဝမ္းဗိုက္ လႈပ္ရွားမႈကို ၾကည့္၍ စစ္ေဆးပါ။ မရွိပါက ခ်က္ခ်င္း Mouth-to-mouth နည္းျခင့္ အသက္ရွဴသြင္းေပးရမည္။

C for Circulation ေသြးလွည့္ပတ္မွဴစစ္ျခင္း
(ႏွလံုးအလုပ္ လုပ္-မလုပ္စစ္ျခင္။ လည္ပင္းရွိ (ကေရာတစ္) ေသြးလႊတ္ေၾကာအား စမ္းပါ။ ေသြးခုန္မႈမေတြ႔ရပါက (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္ပါ။

D for Defibrillation ႏွလံုးခုန္ေစသည့္စက္အား အသံုးခ်ျခင္း

Mouth-to-Mouth ပါးစပ္မွပါးစပ္ ေလမွဳတ္သြင္းနည္း
• ပါးစပ္၊ အာေခါင္၊ လည္ေခ်ာင္းထဲ ပစၥည္းမ်ား (အမွိဳက္၊ အန္ဖတ္၊ အဝတ္စ) ဆို ့ပိတ္ေနပါက ဖယ္ရွားပါ။
• လူနာကို ပက္လက္လွန္ထားပါ။ မာေသာ ၾကမ္းျပင္ျဖစ္က ပိုေကာင္းသည္။
• လူနာ၏ လည္ပင္းကို ဆန္ ့လ်က္ ေမးေစ့ကို အထက္ (ေရွ ့)သို႔့ မတင္ေပးပါ။
• လူနာ၏ ပါးစပ္ကို ဖြင့္ထားပါ၊ မိမိက ေလတဝၾကီး ရွဴလိုက္ျပီး၊ လူနာ၏ ပါးစပ္ကို မိမိပါးစပ္ႏွင့္ ေတ့ပိတ္လ်က္ ေလသြင္းေပးပါ။
• ပါးစပ္ ဖြင့္ရပါက ႏွာေခါင္းကို မိမိလက္ႏွင့္ပိတ္ျပီး၊ ပါးစပ္ကေန ေလသြင္းပါ၊ ပဌမဦးစြာ (၂)ၾကိမ္လုပ္ပါ။
ထိုသို႔့လုပ္ရသည္မွာ အခ်ိန္တစ္စကၠန္ ့သာၾကာမည္။
• လူနာ၏ အဆုပ္ကို ေလဘူေဘာင္းကဲ့သို႔့အတင္းေဖါင္းသြားေအာင္ လုပ္ရန္မလိုပါ။
• ႏွစ္ၾကိမ္လုပ္ျပီး ျပန္လည္ရွဴလာမည္။ မရွဴေသးပါက (စီ-ပီ-အာရ္)လုပ္ပါ။

ႏွလံုး-အဆုပ္ ျပန္လည္ အလုပ္လုပ္ေစရန္ ျပဳစုျခင္း ေအ-ဘီ-စီ-ဒီ
A for Airway (ေအ) အသက္ရွဴလမ္းစစ္ေဆးပါ၊
B for Breathing (ဘီ) အသက္ရွဴျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ၊
C for Circulation (စီ) ေသြးလည့္လည္ျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ၊
D for Defibrillation (ဒီ) လ်ပ္စစ္ဓါတ္သံုး ႏွစ္လံုးခုန္ေစသည့္စက္၊

A for Airway အသက္ရွဴလမ္းစစ္ေဆးျခင္း
ႏွာေခါင္း-ပါးစပ္တို ့ပိတ္ေန-မေနစစ္ပါ။ လည္ပင္ရိုး က်ိဳးေန-မေနစစ္ပါ၊ လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚ တင္ထားပါ၊ သတိလစ္ေနသည့္ လူနာ၏ လွ်ာသည္ အသက္ရွဴလမ္း အာေခါင္ကို ပိတ္ေနတတ္သည္၊ ထိုသို႔့ မပိတ္ေစရန္ လူနာ၏ လည္ပင္းကို ဆန္ ့လ်က္ ေမးေစ့ကို အထက္(ေရွ ့)သို႔့ မ-တင္ေပးထားရမည္။

B for Breathing အသက္ရွဴျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးျခင္း
အသက္ရွဴေနလ်င္ ရင္ပတ္-ဝမ္းဗိုက္ လွဳပ္ေနမည္၊ ႏွာေခါင္းက ေလထြက္မည္၊ ထြက္ေလသည္ အျပင္ေလထက္ အနည္းငယ္ ပိုပူသည္။ အသက္မရွဴပါက ခ်က္ခ်င္း Mouth-to-Mouth ပါးစပ္မွ ပါးစပ္ ေလမွဳတ္သြင္းနည္း လုပ္ပါ။

C for Circulation ေသြးလည့္လည္ျခင္းရွိ-မရွိစစ္ေဆးျခင္း
လည္ပင္း ေဘးတဖက္တခ်က္ရွိ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား စမ္းပါ။ (ကေရာတစ္-အာထရီ) ဟု ေခၚသည္။ ၄င္းသည္ ေသြးခုန္ျခင္း မရွိပါက (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္ပါ။

Cardio-Pulmonary Resuscitation (CPR) ႏွလံုး-အဆုပ္ျပန္လည္အလုပ္လုပ္ေစရန္ အေရးေပၚျပဳစုေပးျခင္း
ႏွလံုး-အဆုပ္ရုတ္တရက္ ရပ္သြားေစတတ္သည့္အေၾကာင္းမ်ား
၁) Cardiac Arrest ႏွလံုးခုန္ရပ္သြားျခင္း၊
၂) Cardiac Attack ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ျခင္း၊
၃) Drowning ေရနစ္ျခင္း၊
၄) Drug Overdose ေဆးအလြန္မ်ားသြားျခင္း၊
၅) Poisoning အဆိပ္သင့္ျခင္း၊
၆) Electrocution လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း၊

• လူနာကို မာေသာၾကမ္းျပင္ေပၚ ထားပါ၊
• မိမိက လူနာ၏ ေဘးမွာ ဒူးႏွစ္ဖက္ ေထာက္ျပီး ထိုင္ပါ။
• လူနာမွ တင္းၾကပ္ေနေသာ အဝတ္အစားမ်ား ေလ်ာ့ပါ-ဖယ္ပါ။
• မိမိ၏ လက္ဝါး ႏွစ္ဖက္ကို ထပ္လ်က္ လူနာ၏ ရင္ပတ္ အလယ္တည့္တည့္ ႏို ့အံုႏွစ္ဖက္၏ အလယ္၊ ရင္ညြန္ ့ရိုး အေပၚမွာ တင္ပါ၊
• မိမိ၏ လက္ႏွစ္ဖက္ကို ဆန္ ့တန္းထားျပီး၊ မိမိ၏ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ကို မိမိလက္ႏွစ္ဖက္အေပၚသို႔့ ေျပာင္းေရႊ ့ကာ၊ မိမိ၏ လက္ပါးႏွစ္က လူနာ၏ရင္ပတ္ကို ဖိခ်ေပးရမည္။
• ႏွစ္လက္မခန္ ့က်သြားေအာင္ ဖိလိုက္ျပီးေနာက္ လံုးဝၾကြလိုက္ရမည္။
• တမိနစ္လ်င္ အၾကိမ္ ၁ဝဝ ႏွဳန္းျဖင့္ ထိုအတိုင္း ဖိလိုက္-ၾကြလိုက္ လုပ္ရမည္။
• အၾကိမ္ ၃ဝ လုပ္ျပီးတိုင္း၊ ပါးစပ္မွေလသြင္းျခင္း (၂)ခါ လုပ္ရမည္။
• ရင္ပတ္ ဖိ-ၾကြျခင္းႏွင့္ ပါးစပ္မွေလသြင္းျခင္းကို စုစုေပါင္း (၂)မိနစ္ သို႔့မဟုတ္ (၅)ပါတ္ လုပ္ရမည္။

တႏွစ္ေအာက္ကေလးအား (စီ-ပီ-အာရ္) လုပ္နည္း
• အသက္ရွဴလမ္း စစ္ေဆးပါ။ ပိတ္ေနလ်င္ ဖြင့္ပါ။
• ေလႏွစ္ၾကိမ္ ညင္သာစြာ သြင္းေပးပါ။ ကေလး၏ ပါးစပ္ေရာ ႏွာေခါင္းပါ မိမိ၏ ပါးစပ္က ငံုပိတ္လ်က္ ေလသြင္းပါ။
• ကေလး၏ ရင္ပတ္ေပၚ မိမိလက္ဝါးႏွစ္ဖက္ ထပ္တင္လ်က္ ကေလးရင္ပတ္၏ သံုးပံုတပံု ျပားသြားေအာင္ ဖိေပးပါ။
• တမိနစ္လ်င္ အၾကိမ္ ၁ဝဝ ႏွဳန္။ျဖင့္ အခါ ၃ဝ လုပ္ျပီးတိုင္း ပါးစပ္မွ ေလသြင္းရမည္။
• လူၾကီးကဲ့သို႔့ အၾကိမ္ ၃ဝ ဖိျပီးတိုင္း၊ ေလႏွစ္ခါမွဳတ္သြင္းေပးရမည္။
• စုစုေပါင္း (၂)မိနစ္ သို႔့မဟုတ္ (၅)ပါတ္ လုပ္ရမည္။

Choking (ခ်ဳပ္ခ္) ျဖစ္ျခင္း၊ မရွဴႏိုင္-မၿမိဳႏိုင္ျဖစ္ျခင္း
• မရွဴႏိုင္-မၿမိဳႏိုင္ျဖစ္ေန-မေန ေမးပါ။
• ေရ စသည္ အေသာက္ မခိုင္းရ၊
• အေမးကို မေျဖႏိုင္ဘဲ လက္ဟန္ ေျခဟန္ႏွင့္ ျပပါက အေရးႀကီးေနျပီ။
• မ်က္ႏွာျပာလာမည္။ အသက္ မရွဴႏိုင္ေတာ့။
• ဝမ္းဗိုက္အား ေခ်ာင္းဆိုးတာေစရန္ ျပဳလုပ္ေပးသည့္နည္းသံုးပါ။
• လွ်င္ျမန္စြာ ဝမ္းဗိုက္အား အထက္ဆီသို႔ တြန္းတင္ေပးျခင္း ျဖစ္သည္။
• လူနာအား ေရွ႕သို႔ အနည္းငယ္ ကိုင္းထားပါ။
• လူနာ၏ ေနာက္မွေန၍ မိမိလက္တဖက္အား လက္သီးဆုပ္ပါ။
• အျခားလက္က လက္သီးဆုပ္ထားသည့္လက္၏ လက္ေကာက္ဝတ္ကို ဆုပ္ကိုင္ပါ။
• ၄င္းလက္မ်ားကို လူနာ၏ နံ႐ုိးမ်ား၏ေအာက္နားတြင္ ထားပါ။
• လွ်င္ျမန္စြာျဖင့္ မိမိလက္ႏွစ္ဖက္အား အထက္ႏွင့္အတြင္းဖက္သို႔ တြန္းတင္လိုက္ပါ။
• လူနာသည္ ေခ်ာင္းဆိုးထုတ္လိုက္မည္။
• အသက္ျပန္ရွဴလာသည္အထိ ထပ္လုပ္ပါ။
လူနာက သတိလစ္ေနလွ်င္ ပက္လက္လဲေနပါေစ။
• လူနာ၏အနီး ဒူးေထာက္၍ထိုင္ပါ။
• မိမိ၏ လက္ဖေနာင့္အား လူနာ၏ ဝမ္းဗိုက္၊ နံ႐ိုးမ်ားေအာက္နားတြင္ တင္၍ မိမိ၏ ေနာက္လက္ ႏွစ္ဖက္ကို ထပ္ကာ အတြင္းႏွင့္ အထက္ဆီသို႔ ဖိေပးပါ။
• ၅ ႀကိမ္ လုပ္ပါ။
• လိုအပ္လွ်င္ (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။

Bleeding ေသြးယိုျခင္း
ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္း ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးျပန္ေၾကာေလးတခုခုေပါက္ျခင္း၊ ေၾကာက္ရန္မလို၊ အိမ္မွာ ကုသႏိုင္၊ ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ ေျခာက္ေသြ႕ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းကို ဆြဲလိမ္ျခင္း၊ ႏွာေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း၊ ေဆးဝါး (အက္စ္ပရင္) ေၾကာင့္ ႏွာေခါင္းထဲ တခုခုဝင္ျခင္း၊ ထိခိုက္မိျခင္း၊ မတည့္ျဖစ္ျခင္း၊ ပိုးဝင္ျခင္း၊ ေသြးဖိအား (BP) တက္ျခင္း၊ Atherosclerosis ေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ၊ ေသြးခဲေရာဂါ၊ ကိုကိန္းေဆး။

အမ်ဳိးအစားမ်ား
၁။ ႏွာေခါင္းေရွ႕ပိုင္းမွ ယိုျခင္း
ႏွာေခါင္းအား ပိုင္းထားသည့္ အကန္႔မွ ယိုသည္၊
ႏွာေခါင္းအား ထိုးမိ၍ျဖစ္သည္၊
ႏွာေခါင္း၏ ေရွ႕မွ ယိုမည္။
ရပ္ေနလွ်င္၄င္း၊ ထိုင္ေနလွ်င္၄င္းယိုမည္၊
ပူေသာရာသီ၊ ေအးလြန္းေသာရာသီ တို႔၌ ျဖစ္တတ္သည္။

၂။ ႏွာေခါင္း ေနာက္မွယိုျခင္း
ႏွာေခါင္းေနာက္ပိုင္းမွ ထြက္သည္။
ႏွာေခါင္းေနာက္၊ အာေခါင္သို႔ ထြက္မည္။
အသက္ႀကီး၊ ေသြးဖိအား (BP) မ်ားသူမ်ား ျဖစ္တတ္၊
ဆိုးဝါးႏိုင္သည္။

ကုသရန္
• ထိုင္ပါ၊
• ေရွ႕သို႔ ကိုင္းထားပါ။
• ႏွာေခါင္း၏ ေပ်ာ့သည့္အပိုင္းအား လက္ေခ်ာင္းႏွစ္ေခ်ာင္းျဖင့္ ညႇစ္ပါ။
• ဆက္တိုက္ ညႇစ္ရမည္။
• (၁ဝ) မိနစ္ၾကာပါေစ။
• ကေလးျဖစ္ပါက အာ႐ံု ေျပာင္းေပးပါ။
• ႏွာေခါင္းကို (၂) ရက္တိုင္ မထိခိုက္ေစရန္ သတိေပးပါ။
• ႏွာေခါင္းအေပၚ ေရခဲတင္ေပးပါ။
• (၁၅) မိနစ္အထိ မရပါက၊ ထိခိုက္မိ၍ယိုျခင္း ျဖစ္ပါက ဆရာဝန္ျပပါ။၊
• ခဏခဏယိုပါက ဆရာဝန္ျပပါ။

သြားဖံုးေသြးယိုျခင္း
ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းအရင္းမ်ား
မသန္႔ရွင္းျခင္း၊ ထိခိုက္မိျခင္း၊ ေရာင္ျခင္း၊ ဗီတာမင္ (စီ)၊ ဗီတာမင္ (ေက) နည္းျခင္း၊ အစာ ပူပူစားျခင္း၊ ဓါတုေဆးမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ျခင္း၊ Leukemia ေခၚ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ ကိုယ္ဝန္ရွိစဥ္။

ကုသရန္
ေရခဲျဖင့္ ဖိေပးပါ။
ဆားထည့္ထားသည့္ ေရခပ္ေႏြးေႏြးျဖင့္ တေန႔ (၂) ႀကိမ္ လုပ္ေပးပါ။
မရပါက ဆရာဝန္ျပပါ။
Aspirin အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးမ်ား မေသာက္ရ၊
ဗီတာမင္ စီ ေသာက္ပါ။
ခဏခဏယိုပါက ဆရာဝန္ျပပါ။

ကာကြယ္ရန္
ေဆးလိပ္မေသာက္ရ။ ေဆးမငံုရ၊ ကစီဓါတ္မ်ားသည့္ အစားအစာ ေရွာင္ပါ။ သြားပြတ္တံ မမာေစရ၊ သြားသန္႔ရွင္းေရး မွန္မွန္လုပ္ပါ။

ေသြး မ်ားမ်ားယိုထြက္ျခင္း
ပါးစပ္၊ ဒဏ္ရာ၊ အေရျပား၊ အတြင္းပိုင္းရွိ အဂၤါမ်ားမွ ယိုႏိုင္သည္။
ျဖစ္ေစသည့္အေၾကာင္းအရာမ်ား
မေတာ္တဆျဖစ္ျခင္း၊ ဒဏ္ရာရျခင္း၊ သြားႏႈတ္ျခင္း၊ ေဆးကုေနစဥ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေနမေကာင္းစဥ္ ျဖစ္ျခင္း၊ Hemophilia, Scurvy, Cancer, Thrombocytopenia, A plastic Anemia, Leukemia, Peptic Ulcer, Platelet Disorder, Liver Disease, Septicemia စသည့္ေရာဂါမ်ား၊ လကၡဏာမ်ား ဒဏ္ရာ၊ အနာတို႔မွ ေသြးထြက္ျခင္း၊ ေသြးျခည္ဥျဖစ္ျခင္း၊ ပါးစပ္၊ ႏွာေခါင္း၊ စအိုတို႔မွ ေသြးထြက္ျခင္း၊ ဆီးထဲ ေသြးပါျခင္း၊

ကုသရန္
လူနာမကိုင္မီ လက္ကို စဥ္ၾကယ္ေအာင္ ေဆးပါ။
လက္အိပ္စြပ္ပါ။
လူနာကို လွဲေနေစပါ။
ေျခရင္းပိုင္း ျမႇင့္ထားပါ။
ေသြးထြက္သည့္ေနရာကို ျဖစ္ႏိုင္ပါက ျမႇင့္ထားပါ။
မလုိအပ္ေသာ ေသြးခဲစသည့္ အစိတ္အပိုင္းမ်ား ဖယ္ရွားပါ။
သန္႔ရွင္းေသာ အဝတ္စ၊ ပတ္တီး၊ လက္ျဖင့္ ေသြးထြက္သည့္ေနရာကို (၂ဝ) မိနစ္ခန္႔ ဖိထားပါ။
အဝတ္စ၊ ပတ္တီးတို႔ကို မဖယ္ဘဲ ပလာစတာကပ္ပါ။
ေသြးထပ္စိုလာပါေစ ပတ္တီးမဖယ္ပါႏွင့္။
လိုအပ္ပါက ေနာက္ထပ္၍ ပတ္တီး၊ ပလာစတာသံုးပါ။
လိုအပ္ပါက ေသြးထြက္ေစေသာ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား ဖိအားေပးပါ။ ဥပမာ လက္ဆိုလွ်င္ ဂ်ဳိင္း၊ လက္ေမာင္း ေျခေထာက္ဆိုလွ်င္ ေပါင္ၿခံ၊ ေပါင္။

ဆရာဝန္ျပရန္
ထိုသို႔မွ မရလွ်င္ ႏွာေခါင္း၊ နားတို႔မွ ေသြးယိုလွ်င္၊ ေသြးအန္လွ်င္၊ ေခ်ာင္းဆိုးရာ၌ ေသြးပါလွ်င္၊ အတြင္းဒဏ္ရာ အထက္ ေသြးေျခဥ ျဖစ္လာလွ်င္၊ ဝမ္းဗိုက္ တင္းလာလွ်င္၊ အ႐ုိးက်ဳိးလွ်င္၊ (ေရွာ့ခ္) ရလွ်င္ ဆရာဝန္ျပပါ။

ေရွာင္ရန္မ်ား
လြဲသြားေသာ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ႔လွ်င္ မဖယ္ရ၊ မျပင္ရ၊ ဒဏ္ရာကို အဝတ္သန္႔သန္႔ျဖင့္ ဖံုးေပးပါ။ ဒဏ္ရာထဲက ပစၥည္းမ်ား ဖယ္မျပစ္ရ။

B for Bone အ႐ိုး
Fracture အ႐ိုးက်ဳိးျခင္း

အမ်ဳိးအစားမ်ား
1. Closed fracture က်ဳိးသည့္ေနရာသည္ ပိတ္ေနျခင္း၊
2. Open fracture က်ဳိးသည့္ေနရာသည္ အျပင္သို႔ ပြင့္ေနျခင္း၊
3. Complicated fractures က်ဳိး႐ံုသာမက အျခားဒဏ္ရာမ်ား ပါေနျခင္း၊
4. Greenstick fracture ကေလးမ်ားတြင္ ျဖတ္တတ္ေသာ သစ္စိမ္းခ်ဳိး က်ဳိးျခင္း၊

လကၡဏာမ်ား
• နာက်င္ျခင္း၊
• လႈပ္ရွားမႈခက္ျခင္း၊
• မလႈပ္ႏိုင္ျခင္း၊
• ေရာင္ျခင္း၊
• ေသြးျခည္ဥျခင္း၊
• ေသြးထြက္ျခင္း၊
• ဖိလွ်င္-ထိလွ်င္ နာျခင္း၊
• ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းသြားမည္။

လုပ္ေဆာင္ရန္မ်ား
1. ေသြးမထြက္ရန္လုပ္ပါ။
2. အနာေဆးထည့္ပါ။
3. အသက္ရွဴမႈ စစ္ေဆးပါ။
4. လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ပါ။
5. တျခားဒဏ္ရာ ရွိ-မရွိစစ္ေဆးပါ။
6. က်ဳိးသည့္အပိုင္းကို မလႈပ္ရွားေအာင္လုပ္ပါ။
7. ေရခဲတင္ေပးပါ။
8. ႏွိပ္မေပးရ။
9. ေျခေထာက္-လက္ က်ဳိးလွ်င္ ဆန္႔ဆြဲမေပးရ၊
10. အထိန္းမပါဘဲ မေရႊ႕ရ။
11. အစားအစာ မေပးေသးပါႏွင့္။ ေမ့ေဆးေပးျပီးကုရလ်င္ အစားမရွိမွ ေကာင္းသည္။
12. ဆရာဝန္ျပပါ။

Open Fracture အ႐ိုးက်ဳိးျခင္းႏွင့္အတူ အနာ(အေပါက္) ျဖစ္ျခင္း၊
အ႐ိုးကို ျမင္ေနရျခင္း၊ က်ည္ဆံ၊ ဗံုးဆံ ဝင္ေနျခင္း၊ ေရာဂါပိုးဝင္ တတ္၍ ဂ႐ုစိုက္ ကုသရမည္။

အဘယ္ေၾကာင့္ ၿငိ္မ္ေအာင္ လုပ္ရသနည္း
• အ႐ိုးက်ဳိးလွ်င္ အ႐ိုးက်ဳိးသည့္ေနရာက အ႐ိုး၏ အခၽြန္မ်ားေၾကာင့္ ေဘးမွ (တစ္ရွဴး)မ်ား၊ ေသြးေၾကာမ်ား၊ အာ႐ံုေၾကာမ်ားအား မထိခိုက္ေစရန္၊ မလႈပ္ႏုိင္ေအာင္ လုပ္ေပးရသည္။

ၿငိ္မ္ေအာင္လုပ္ရန္ အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ား၊
1. Splints (စပလင့္) ေခၚ သစ္သား၊ ဝါး၊ သံျပား၊ သံေခ်ာင္း၊ စာအုပ္၊ ဂ်ပ္ျပား စသည္။
2. Padding ဂ်က္ကက္၊ ေစာင္၊ သက္ရြက္စသည္။
3. Bandages ပတ္တီး၊ အဝတ္စ၊ ေစာင္စ။
4. Slings အသိုင္း၊ သံုးေထာင့္ပံုပတ္တီး။

ေဆာင္ရြက္ရန္မ်ား
• ဒဏ္ရာအေျခအေနကို စစ္ေဆးပါ။
• ေလဝင္လမ္းေၾကာင္း၊ အသက္ရွဴပံု၊
• (ေရွာ့ခ္) ရွိ-မရွိ၊
• ေသြးထြက္-မထြက္
• သတိထားရန္မွာ ေက်ာ႐ိုး၊ လည္ပင္း႐ိုးက်ဳိးသည္ထင္ပါက ေနရာက မေရြ႕ရ၊
• က်ဳိးသည္ထင္သည့္ေနရာကို ရွာပါ။
• တင္းၾကပ္ေနသည့္ အဝတ္မ်ား ေလွ်ာ့ေပးပါ။
• လက္ဝတ္ လက္စားမ်ား လိုအပ္လွ်င္ ခၽြတ္ေပးပါ။
• အသံုးျပဳႏိုင္သည့္ ပစၥည္းမ်ားရွာပါ။
• အေကာင္းဆံုးျဖင့္ ၾကပ္စည္းေပးပါ။
• စည္းေပးၿပီး ၄င္းေနရာ၏ေအာက္၌ ေသြးစီးဆင္းမႈကို စစ္ေဆးပါ။
• လိုအပ္လွ်င္ တင္းတင္းစည္းထားသည္ကို ေလွ်ာ့ေပးပါ။
• အေရာင္၊ အပူခ်ိန္စစ္ပါ။
• ထံု ေန-မေန ေမးပါ။
• ပြင့္ထြက္ၿပီးက်ဳိးလွ်င္ အ႐ိုးကို ျပန္သြင္းဖို႕ မႀကိဳးစားရ။
• အနာကို ဖံုးေပးပါ။
• ပံုသဏၭာန္ေျပာင္းသြားသည္ကို ျပန္မျပင္ပါႏွင့္။
• ေျခေထာက္၏ ေဘးႏွစ္ဖက္က ၾကပ္စည္းပါ။
• က်ဳိးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ ေအာက္အထိ ေရာက္ပါေစ။
• ၿငိမ္ေအာင္ က်ဳိးသည့္ေနရာ၏ အထက္ႏွင့္ေအာက္က စည္းပါ။
• အထံုးသည္ အနာေပၚ မထားရ။ လိုအပ္လွ်င္ အသိုင္းလုပ္ေပးပါ။

Dislocation အဆစ္လြဲျခင္း
• အဆစ္ကို ဖံုးထားသည့္ အိတ္ထဲမွ အ႐ိုးက ထြက္သြားျခင္း။
• ပံုသဏၭာန္ ေျပာင္းမည္။
• အဆစ္ အလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ေတာ့။
• နာမည္၊ ဖိလွ်င္ နာမည္။
• လႈပ္မရ၊
• ေရာင္မည္။
• အေရာင္ေျပာင္းမည္။
• အကူအညီ ရွာပါ။
• ျပန္တည့္ေအာင္ မက်ဳိးစားပါႏွင့္၊
• ေရခဲ တင္ေပးပါ။
• အျပင္က အနာရွိက သန္႔ရွင္းေဆး ထည့္ေပးပါ။
• အသိုင္း၊ ေအာက္ခံျပား လုပ္ေပးပါ။
• ေသြး ထြက္-မထြက္ ၾကည့္ပါ။
• အသက္မရွဴပါက (စီ၊ ပီ၊ အာရ္) လုပ္ပါ။
• ေျခေထာက္ကို ေျမႇာက္ထားပါ။
• ေစာင္ၿခံဳေပးပါ။

Anaphylaxis (အနာဖလက္ဆစ္) ေခၚ တခုခုႏွင့္ မတည့္သည့္အခါ အဆိုးဝါးဆံုးျဖစ္စဥ္ Shock (ေရွာ့ခ္)
• (အနာဖလက္ဆစ္) သည္ ႐ုတ္တရက္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ (အလာဂ်ီ) ေခၚ တခုခုနဲ႕ မတည့္၍ ျဖစ္လာေသာ လကၡဏာမ်ား ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ေနရာမ်ားစြာ၌ တၿပိဳင္နက္တည္း ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။
• အခ်ဳိ႕တြင္ သာမန္မွ် ေနမထိထိုင္မသာ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဆိုးဝါးလြန္းပါက ေသေစႏိုင္သည္။
• (အနာဖလက္ဆစ္)သည္ ထိုးေဆးေၾကာင့္၄င္း၊ တခုခု စားမိ၍၄င္း ေသြးထဲေရာက္သြားလွ်င္ ျဖစ္ႏုိင္သည္။
• အေရျပား၊ အဆုပ္၊ ႏွာေခါင္း၊ ေသြး၊ အစာလမ္းေၾကာင္းထဲတြင္ စကၠန္႔ပိုင္းျဖစ္ေစ၊ မိနစ္ပိုင္းျဖစ္ေစ လကၡဏာမ်ားေပၚလာသည္။
• အေရျပား၊ ဂ်ဳိင္း၊ ေပါင္ၿခံ၊ ပူေႏြးလာသည္၊ နီရဲလာသည္။
• စိတ္က စိုးရိမ္လာသည္။
• ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ျမန္လာသည္။
• လည္ပင္း၊ လွ်ာ ေရာင္သျဖင့္ အသံၾသလာသည္။
• အၿမိဳရခက္လာသည္။
• အသက္ရွဴရ ခက္လာသည္။
• ႏွာရည္ယို၊ ႏွာေျခ၊ ပန္းနာကဲ့သို႔ အသက္ရွဴၾကပ္လာသည္၊
• အန္၊ ပ်ဳိ႕၊ ဗိုက္ေအာင့္၊ ဆီး-ဝမ္း သြားခ်င္လာမည္။
• ေသြးဖိအားက်မည္။
• သတိလစ္မည္။
• Acute pulmonary edema ေခၚ ႐ုတ္တရက္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္းေၾကာင့္ ေသႏိုင္သည္။

ျဖစ္ေစသည့္အေၾကာင္းရင္းမ်ား
1. ေဆးဝါးမ်ား၊
2. တိရစၧာန္၊ လူပ႐ိုတင္းမ်ား၊
3. တာရွည္ခံေစရန္ သံုးေဆာင္သည့္ ေဆးမ်ား၊
4. ႐ုပ္ပိုင္း ထိေတြ႔မႈမ်ား၊

Anaphylaxis (အနာဖလက္ဆစ္) ႏွင့္ မွားႏိုင္ေသာ ေရာဂါမ်ား
Fainting ေခၚ သတိလက္လြတ္ျဖစ္ျခင္း၊ သို႔ေသာ္ ေသြးလုန္ႏႈန္းေႏွးမည္။ ေအးစက္ေနမည္။ ျဖဴဖတ္ ျဖဴေရာ္ ျဖစ္ေနမည္။ အသက္ရွဴ မၾကပ္။

ကုသနည္း
1. Epinephrine (Adrenaline) ထိုးေပးပါက သက္သာသြားမည္။ ၄င္းသည္ ေသြးလႊတ္ေၾကာအား က်ဥ္းေစသည္။ အရည္ထြက္ျခင္းကို တားသည္။ အသက္ရွဴႄပြန္က်ယ္ေစသည္။ Epinephrine ကို တင္ပါး၊ လက္ေအာင္း၊ ေပါင္၌ ခ်က္ခ်င္းထိုးေပးပါ။ ထုိးသည့္ေနရာအား ပြတ္ေပးပါ။ အဝတ္ အစားခၽြတ္ရန္ ၾကာေနမည္ဆိုပါက အဝတ္ပါးပါးေပၚမွ (သန္႔ရွင္းလွ်င္) ေဆးထိုးအပ္စိုက္ ထိုးႏိုင္သည္။ Epinephrine သည္ ႏွလံုးခုန္ျပန္မည္။ ႏွလံုးေရာဂါ အႀကီးအက်ယ္ မရွိပါက ေပးႏိုင္သည္။
Adult လူၾကီး၊ ၁၂ ႏွစ္အထက္၊ 0.3 ml;
Children ကေလး 6 to 12 years 0.2 ml
Children ကေလး 2 to 6 years 0.15 ml;
Children ကေလး 1 to 2 years 0.05 ml to 0.1 ml;
2. ၁ဝ % ေသာ လူနာတို႔၌ ၄-၁၂ နာရီအၾကာ ျပန္ျဖစ္မည္။ သို႔မဟုတ္ ေရာဂါလကၡဏာမ်ား က်န္ကာ ျပန္ျဖစ္မည္။ ၁ဝ-၁၅ မိနစ္အထိ ဆက္ျဖစ္ေနပါက ေနာက္ထပ္ ထပ္ထိုးပါ။
3. ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးရန္ လိုခ်င္ လိုမည္။
4. ေသြးေၾကာထဲ Drip သြင္းထားျခင္းတို႔ လိုအပ္ႏိုင္သည္။
5. (အလာဂ်ီ) ေၾကာင့္ျဖစ္ပါက Antihistamine injection (အင္တီဟစ္တမင္း) ထိုးေပးႏိုင္သည္။
6. Corticosteroids (ေကာ္တီကိုစတီရြိဳက္) တို႔လည္း လိုႏိုင္သည္။
7. အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ အကိုက္ခံရပါက ၄င္းေနရာ၏ အထက္၌ ႀကိဳးစည္းေပးပါ။ (၁ဝ) မိနစ္ တခါ ျဖည္ေပးပါ။
8. လူနာသည္ သတိေကာင္းပါက ေျခေထာက္ေျမႇာက္၍ အိပ္လ်က္ထားပါ။
9. အသက္ရွဴရပ္ပါက အေရးေပၚ အသက္ရွဴေစရန္ လုပ္ေပးသည့္နည္း CPR ကိုလုပ္ပါ။

Acute pulmonary edema ေခၚ ႐ုတ္တရက္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္း
အျပင္းအထန္ အသက္ရွဴၾကပ္ျခင္း၊ ေရနစ္သလို ခံစားရျခင္း၊ အသက္ရွဴမဝျဖစ္ကာ ရႊီ-ရႊီအသံ ထြက္ျခင္း၊ စိုးရိမ္-ေၾကာက္လန္႔- ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးရာ၌ အျမႇဳပ္ႏွင့္ ေသြးတို႔ ပါလာျခင္း၊ ေခၽြးအလြန္ထြက္ျခင္း၊ အေရျပား ျဖဴေရာ္ေရာ္ ျဖစ္လာျခင္း၊ ရတ္ဘတ္နာျခင္း၊

ကုသနည္း
Injection Furosemide (Lasix) သည္ ကိုယ္ထဲမွ အရည္မ်ားကို လွ်င္ျမန္စြာ ထုတ္ျပစ္ေသာေၾကာင့္ အဆုပ္ေရာင္ျခင္းကို သက္သာေစသည္။ ဝ.၅ မွ ၁ မီလီဂရမ္အား အသား သို႔မဟုတ္ အေၾကာထဲ ထိုးေပးရမည္။ ၂ နာရီ ၃ နာရီျခား ထပ္ေပးဖို႕ လိုႏိုင္သည္။

Burns မီးေလာင္ခံရျခင္း
အပူရည္၊ ဆီပူ၊ အပူေငြ႕၊ မီး၊ လွ်ပ္စစ္၊ ဓါတ္ေရာင္ျခည္၊ ဓာတုပစၥည္းမ်ား၊ ပထမအဆင့္၊ ဒုတိယအဆင့္၊ တတိယအဆင့္ ၃ မ်ဳိးခြဲထားသည္။ တစ္ရွဴးအား မည္မွ် ထိခိုက္သနည္း စစ္ေဆးပါ။
လက္၊ မ်က္ႏွာ၊ တင္ပါးဆံုဝန္းက်င္၊ အဆစ္တို႔၌ ျဖစ္ပါက အေရးႀကီးသည္။

First-degree burns ပထမအဆင့္
အေပၚယံျဖစ္၊ ေရာင္မည္။ နီမည္။ နာမည္။ အရည္ၾကည္အဖု blisters မထြက္၊ ေနရာအား ဖိၾကည့္ပါက ျဖဴသြားမည္။ ၃-၆ ရက္အတြင္း ေပ်ာက္မည္။ ကုသရန္ အပူေလာင္ေစသည့္အရာက ဖယ္ထုတ္ပါ။ မီးေလာင္ေနသည့္ အဝတ္မ်ား ဖယ္ျပစ္ပါ။ ေရေအးေအးေလာင္းေပးပါ။ ခပ္ေဖါ့ေဖါ့ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ေျခာက္သြားေအာင္ လုပ္ပါ။ ပိုးသန္႔ေဆး တမ်ဳိးမ်ဳိးထည့္ပါ။ ပိုးသန္႔ထားသည့္ ပတ္တီးစည္းေပးပါ။ ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆး ထိုးပါ။

Second-degree burns ဒုတိယအဆင့္
အေရျပားအေပၚယံမက ထိခိုင္သည္။ ေရာင္မည္။ နီမည္။ ထိုလိုက္ပါက ျဖဴသြားမည္။ အရည္ၾကည္အဖု blisters ထြက္မည္။ အနာရြတ္ က်န္ရစ္မည္။ အဆစ္၌ျဖစ္ပါက မလႈပ္ႏိုင္ျဖစ္မည္။ အရည္-ဆားဓာတ္ နည္းမည္။ ေပ်ာက္ခ်ိန္ ၾကာမည္။ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ညင္ညင္သာသာေျခာက္ေသြ႕ေပးပါ။ ပိုးသန္႔ေဆး လိမ္းပါ။ လူနာကို လွဲေနေစပါ။ ျဖစ္သည့္ေနရာကို အထက္ျမႇင့္ထားပါ။ အေရျပား အစားထိုးရႏိုင္သည္။ အဆစ္ လႈပ္ရွားမႈအတြက္ Physiotherapy လုိႏိုင္သည္။ အဆစ္ မလႈပ္ေစရန္ ၾကပ္စည္းရန္ လိုႏိုင္သည္။ ေဆး႐ံုတင္ရႏိုင္သည္။

Third-degree burns တတိယအဆင့္
အေရျပားတလႊားလံုး (၃ ထပ္) ထိခိုက္မည္။ ေခၽြးထြက္အိတ္မ်ား၊ ဆံပင္ေမႊးမ်ား ပ်က္စီးမည္။ အာ႐ံုေၾကာမ်ား ပ်က္စီးသြား၍ နာမည္ မဟုတ္။ ဖိၾကည့္ပါက ျဖဴသြားမည္ မဟုတ္။ အရည္ၾကည္အဖု blisters မထြက္။ ေရာင္မည္။ သားေရျပားလို ျဖစ္သြားမည္။ အေရာင္ေျပာင္းမည္။ အနာရြတ္ က်န္ရစ္မည္။ ေသြးအသြားအလာ ပ်က္စီးမည္။ အရည္-ဆားဓါတ္ နည္းမည္။ (ေရွာ့ခ္) ရႏိုင္သည္။ ပံုသ႑ာန္ ပ်က္စီးသြားမည္။ လူႀကီးဆိုပါက ၆ဝ % ျဖစ္လွ်င္ ေသႏိုင္သည္။

ကုသရန္
ေရေအး ေလာင္းေပးရန္၊ ေဆး႐ံုတင္ရန္၊ ေရ-ဆား နည္းသည္ကို ေသြးေၾကာမွ သြင္းရန္၊ ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးရန္၊ ခြဲစိတ္ျပဳျပင္ရန္ လိုႏိုင္၊ အာဟာရဓါတ္ျဖည့္ရန္၊ ေစာင့္ၾကည့္ရန္၊ စိတ္ပိုင္းကုသမႈ လုပ္ေပးရန္။ ထိခိုက္မိ၍ ဒဏ္ရာရျခင္းမ်ား အေရျပားအား သာမန္ရွျခင္း၊ ကုတ္မိျခင္း၊ ကုသရန္ မလိုႏိုင္။ ပိုးမဝင္ေအာင္ လုပ္ေပးရမည္။ အနာကို ေရသန္႔သန္႔ျဖင့္ သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ဆပ္ျပာကို အၿမဲသံုးရန္ မလို။ ေသြးယိုေနပါက ဖိေပးပါ။ ၁ဝ မိနစ္ အတြင္း ရပ္မည္။ အနာထဲဝင္ေနသည့္ ပစၥည္းမ်ား ဂရုတစိုက္ ရွင္းထုတ္ပါ။ အနာထဲ နက္ဝင္ေနသည့္ ပစၥည္းမ်ားကို ႀကိဳးစား၍ ဖယ္မျပစ္ရ။ ပတ္တီးစီးရမည္။ ေဆးကို ေန႔တိုင္း ထည့္ရမည္။ အနာက အထဲနက္ပါက ေသြးပိုထြက္မည္။ အေရျပားေအာက္ထိ ထိခိုက္မည္။ ခ်ဳပ္ေပးရန္ လိုႏိုင္သည္။ ေမးခိုင္ကာကြယ္ေဆး ထိုးရန္လိုသည္။ ျပည္တည္ႏိုင္သည္။ ဖ်ားႏိုင္သည္။

ခ်ဳပ္ေပးရန္လိုေသာ ဒဏ္ရာမ်ား
• ဒဏ္ရာက်ယ္ပါက၊
• ေသြးထြက္မ်ားပါက၊
• အနာရြတ္ မႀကီးေစလိုပါက၊
• ျမန္ျမန္က်က္ေစလိုပါက ခ်ဳပ္ေပးရန္လိုသည္။
• တိရစၧာန္၊ လူ ကိုက္ခံရပါက အနာကို ခ်က္ခ်င္းမခ်ဳပ္ရ၊ ညစ္ေပေနေသာ အနာ-ဒဏ္ရာကိုလည္း ခ်က္ခ်င္း မခ်ဳပ္ရ၊ အနာေကာင္းစြာက်က္ၿပီးေနာက္ အနာသစ္လုပ္လာ ခ်ဳပ္ေပးႏုိင္သည္။
• အထဲသို႔ စူးဝင္ေသာ ဒဏ္ရာမ်ားအား ေမးခိုင္ေရာဂါ ကာကြယ္ေဆး ထိုးေပးရမည္။

FAINTING (ဖိန္႔) ေခၚ (အတက္ေရာဂါ မဟုတ္ဘဲ) ႐ုတ္တရက္ သတိလစ္သြားျခင္း
• ဦးေႏွာက္သို႔ ေသြးမေရာက္သည့္အခါမ်ဳိးတြင္ ျဖစ္သည္။
• ခဏသာ ျဖစ္သည္။ ျပန္သက္သာသြားမည္။
• စိတ္လႈပ္ရွားမႈ၊ စိုးရိမ္ျခင္း၊ ပူပန္ျဖင္း၊ ေဒါသႀကီးျခင္း၊ အျပင္းအထန္ နာက်င္ျခင္း၊ အစား မစားမိျခင္း၊ အၾကာႀကီး မတ္တပ္ရပ္ ေနရျခင္း၊ ေဆးဝါးမ်ားေၾကာင့္ ျဖစ္ျခင္း၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါျဖစ္ျခင္း၊ ေသြးတိုးျခင္း၊ ႐ုတ္တရက္ သတိလစ္သြားျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္တတ္သည္။
• မျဖစ္မီ ပ်ဳိ႕-အန္-မူးေဝျခင္း ျဖစ္တတ္သည္။
• မ်က္စိျပာ သြားတတ္သည္။
• ေခၽြးျပန္မည္။
• ႏွလံုးခုန္ျမန္မည္။
• ရင္တုန္မည္။
• လူနာကို ဒူးႏွစ္လံုးၾကား ေခါင္းထား၍ ထိုင္ခိုင္းပါ။
• ပက္လက္လွဲ ေနခိုင္းပါ။
• အသက္ရွဴလမ္း စစ္ေဆးပါ။
• အဝတ္အစားမ်ား တင္းၾကပ္ မေနေစရ။
• ေျခေထာက္ပိုင္းကို ျမႇင့္ထားေပးပါ။
• လက္ေကာက္ဝတ္ ေသြးခုန္ေနျခင္းကို စမ္းၾကည့္ပါ။
• အသက္ မရွဴ-ေသြးမခုန္ပါက ခ်က္ခ်င္း (စီပီအာရ္) လုပ္ေပးပါ။

FEVER အဖ်ားလကၡဏာ
• 37 C or 98.6 F ပံုမွန္ ကိုယ္အပူခ်ိန္၊
• 98.8 F to 101F သာမန္အဖ်ား၊
• 101 F to 103 F အလတ္စား အဖ်ား၊
• 104 F and above အျပင္းဖ်ား။
• အဖ်ားသည္ ေရာဂါမဟုတ္၊ လကၡဏာသာ ျဖစ္သည္။
• ဖ်ားရျခင္းအေၾကာင္း ေရာဂါရွိမည္။
• ရာသီဥတု ပူလြန္းျခင္း၊ ကေလးမ်ားအား ကာကြယ္ေဆးထုိးျခင္း၊ ဗက္တီးရီးယား သို႔မဟုတ္ ဗိုင္းရပ္စ္ ပိုးဝင္ျခင္း၊ ေနပူထဲ အၾကာႀကီးေနျခင္း၊ (အလာဂ်ီ) ေခၚ တခုခုႏွင့္မတည့္ျခင္း။
• မ်က္ႏွာ နီျမန္းလာသည္။
• အစားပ်က္သည္။
• ပ်ဳိ႕-အန္ခ်င္မည္။
• ေခါင္း-ကိုယ္-လက္ ကိုက္ခဲမည္။
• ဝမ္းပ်က္ႏိုင္သည္။
• စိတ္ ဂေရာင္ေျခာက္ျခား ျဖစ္ႏုိင္သည္။
• တက္ႏိုင္သည္။
• အပူခ်ိန္တိုင္းပါ။
• အဝတ္အစား အပိုမ်ား ဖယ္ျပစ္ပါ။
• ေအးေသာေနရာထားပါ။
• ေရေအး-ေရခဲ တင္ေပးပါ။
• ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားတိုက္ပါ။
• အဖ်ားက်ေဆး Acetaminophen/Paracetamol တိုက္ပါ။ Aspirin ကို မတိုက္ရ။
• ခ်မ္းမေနပါက ေစာင္မၿခံဳရ။

Gastric problems အစာအိမ္ ျပႆနာ
• အစာအိမ္ သို႔မဟုတ္ အစာၿမိဳႃပြန္က ျဖစ္ရသည္။
• ယင္းတို႔တြင္ အတြင္းက ဖံုးထားသည့္အလႊာမွ စစ္ထုတ္ရည္မ်ား ပို၍ထြက္ကာ အာ႐ံုေၾကာမ်ားအား ထိခိုက္၍ နာျခင္း။ မအီမသာျဖစ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္လာသည္။
• ရက္တိုတိုအတြင္း ျဖစ္ျခင္းႏွင့္ နာတာရွည္ျဖစ္ျခင္း ၂ မ်ဳိးရွိသည္။
• စိတ္-႐ုပ္ ဖိအား-တင္းအားမ်ား၍၄င္း၊ အက္စစ္မ်ားသည့္ အစာစား၍၄င္း၊ အရက္၊ ေဆးလိပ္၊ ေဆးဝါးတခ်ဳိ႕ေၾကာင့္၄င္း ျဖစ္တတ္သည္။
• ျဖစ္လွ်င္နာမည္၊ ေအာင့္မည္၊ ပ်ဳိ႕-အန္မည္၊ ဝမ္းပ်က္မည္။ အစားပ်က္မည္။
• ထို႕ေၾကာင့္ အစားကို မအိပ္မီ အမ်ားႀကီး မစားရ။ အပူ၊ အစပ္၊ အဆီ ေလွ်ာ့စားပါ။

Gastroenteritis (GE) အစာအိမ္လမ္းေၾကာင္း (အစာအိမ္-အူသိမ္) ေရာင္ျခင္း
• အရြယ္မေရြး၊ အခ်ိန္မေရြး ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊
• ကေလးျဖစ္ပါက ပိုဆိုးသည္။
• အစားအစာထဲ (ဗက္တီးရီးယား-ဗိုင္းရပ္စ္) ပါ၍ ျဖစ္ရသည္။
• အစားအစာ အမ်ဳိးအစား ေျပာင္းလွ်င္လဲ ျဖစ္တတ္တသည္။
• စိတ္ဖိစီးမႈမ်ား၍လည္း ျဖစ္တတ္သည္။
• ေဆးဝါးေၾကာင့္လဲ ျဖစ္တတ္သည္။
• ပ်ဳိ႕-အန္ႏိုင္သည္။
• ႂကြက္သားေတြ နာတတ္သည္။
• ေရ-ဆား နဲမည္။
• အားယုတ္မည္။
• အနည္းငယ္ ဖ်ားမည္။
• ခ်မ္းတတ္ေသးသည္။
• ျဖစ္လွ်င္ အနားယူပါ။
• ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ပါ။
• ေက်လြယ္ေသာအစားကို စားပါ။
• ႏြားႏို႕ႏွင့္ ႏုိ႕ထြက္အစားမ်ား ေရွာင္ပါ။
• ဓါတ္ဆားေရတိုက္ပါ။
• Acetaminophen, Aspirin မတိုက္ရ။

Insect Bites and Stings အင္းဆက္-အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ ကိုက္ျခင္း
• အင္းဆက္-အဆိပ္ပါသည့္အေကာင္ကိုက္ျခင္းတြင္ သာမန္အားျဖင့္ မဆိုးပါ။
• ဆိုးလွ်င္ (ေရွာ့ခ္) ရတတ္သည္။
• နာမည္၊ ယားမည္။ နီျမန္းမည္။ ေရာင္မည္။ ထံုမည္။ ပူေလာင္မည္။ က်င္မည္။ အသက္ရွဴခက္မည္။ အားယုတ္မည္။
• ျဖစ္ႏိုင္လွ်င္ အဆိပ္ပါသည့္ အစြယ္ကို ႏႈတ္ျပစ္ပါ။
• ေနရာကို ဆပ္ျပာေရျဖင့္ ေဆးေက်ာပါ။
• ေရခဲ တင္ေပးပါ။
• အယား သက္သာေစသည့္ေဆး (ကာလမင္း) ေဆးရည္ လိမ္းေပးပါ။
• (အင္တီဟစ္တမင္း) ေဆးေပးပါ။
• လူနာကို ႏွစ္သိမ့္ေပးပါ။
• အသက္ရွဴမႈ စစ္ေဆးပါ။
• အဝတ္အစားမ်ား တင္းၾကပ္မေနေစရာ။
• လိုအပ္လွ်င္ (စီ၊ ပီ၊ အာရ္) လုပ္ပါ။
• (ေရွာ့ခ္) ျဖစ္လွ်င္ကုပါ။

Head Injury ဦးေခါင္းဒဏ္ရာရျခင္း
• ဦးေခါင္း၏ အ႐ိုးခြံႏွင့္ ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္ႏိုင္သည္။
• သာမန္အဆင့္မွ ဆိုးဝါးသည့္အဆင့္ထိ ျဖစ္ႏုိင္သည္။
• ပြင့္ထြက္သည့္ဒဏ္ရာ သို႔မဟုတ္ ပိတ္ေနသည့္ ဒဏ္ရာ ၂ မ်ဳိး ရွိသည္။
• ခၽြန္ထက္သည့္လက္နက္ သို႔မဟုတ္ တံုးသည့္ပစၥည္း၊ လက္နက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ရသည္။
• ခဏ သို႔မဟုတ္ အၾကာႀကီး သတိေမ့ျခင္း (Coma)၊
• ေသြးယိုျခင္း၊
• အန္ျခင္း၊
• ႏွာေခါင္းထဲက အရည္-ေသြးထြက္ျခင္း၊
• မ်က္စိအျမင္-နားအၾကား၊ လွ်ာအရသာ ထိခိုက္ျခင္း၊
• ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျခင္း၊
• တက္ျခင္း၊
• ေျခ-လက္-ကိုယ္ မလႈပ္ႏိုင္ေတာ့ျခင္း၊ ေလျဖတ္ျခင္း၊
• စိတ္အေနအထား မမွန္ျခင္း၊
• ထိခိုက္ဒဏ္ရာအား ေရခဲတင္ပါ။
• အရြယ္အစားသည္ ထိခိုက္မႈႏွင့္ တူခ်င္မွတူမည္ကို သတိထားပါ။
• ေသြးထြက္ျခင္း ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးပါ။ ေသြးထြက္လွ်င္ ဖိထားေပးပါ။
• ႏွလံုးခုန္မႈ-အသက္ရွဴမႈကို စစ္ေဆးပါ။
• လိုအပ္ပါက (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။
• အန္ေနလွ်င္၊ သတိလစ္ေနလွ်င္ ကိုယ္တဖက္ေစာင္းထားေပးပါ။
• မအန္ပါက လူနာကို တည့္တည့္အေနအထား အိပ္ပါေစ။
• လူနာကို မလႈပ္ရွားေစရ။
• ႐ုတ္တရက္ (ဟဲလမက္) မခၽြတ္ရ၊
• ကေလးကို ႐ုတ္တရက္ ေကာက္မခ်ီရ၊
• အရက္-မူးေစသည့္ေဆး မေပးရ။
• ေခါင္းအုန္း ျမင့္ျမင့္ႏွင့္ အိပ္ပါေစ။
• ၂၄ နာရီ ေစာင့္ၾကည့္ရမည္။ အန္သလား၊ သတိမေကာင္းျဖစ္သလား၊ နား၊ ႏွာေခါင္းထဲက ေသြးယိုသလား၊ တက္သလား။

Poisoning အဆိပ္သင့္ျခင္း
• အဆိပ္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိသည္။ စားေဆး-ထိုးေဆး၊ အစားအစာ၊ ဓါတ္ေငြ႕။
• လူနာသည္ အေၾကာင္းမရွိ ေနမေကာင္းလွ်င္လဲ သံသယရွိပါ။
• ေဆးဝါး လြန္လွ်င္လဲ ျဖစ္တတ္သည္။
• အလုပ္စခန္းကလဲ ျဖစ္တတ္သည္။
• (အင္းဆက္) ေကာင္မွလဲ ျဖစ္ႏိုင္သည္။
• ႏႈတ္ခမ္းျပာျခင္း၊
• အေရျပားတြင္ အနီျပင္-အဖု-အပိန္႔ထြက္ျခင္း၊
• အသက္ရွဴခက္ျခင္း၊
• ဝမ္းပ်က္ျခင္း၊
• ပ်ဳိ႕-အန္ျခင္း၊
• ကိုယ္ပူျခင္း၊
• ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊
• မူးေဝျခင္း၊ ငိုက္ျခင္း၊
• မ်က္စိက ၂ ခု ျမင္ျခင္း၊
• ရတ္ဘတ္-ဝမ္းဗိုက္နာျခင္း၊
• ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊
• ႂကြက္သား လႈပ္ျခင္း၊
• တက္ျခင္း၊
• အားယုတ္ျခင္း၊
• သတိေမ့ျခင္း၊
• ဘယ္အဆိပ္ဆိုသည္ကို စူးစမ္းပါ။
• ဝမ္းဗိုက္ထဲဝင္သည့္ အဆိပ္ကို ထုတ္ျပစ္ရန္ တမင္တကာ အန္ေအာင္လုပ္ပါ။
• အန္ဖတ္မ်ား အေရျပားေပၚက်လွ်င္ ေဆးပစ္ပါ။
• တက္ေနလွ်င္ ဒဏ္ရာ ထပ္မရေအာင္ လုပ္ေပးပါ။
• ေလေကာင္းေလသန္႔ ဝင္ေအာင္လုပ္ပါ။
• မိမိက ေလကို တႀကီး ရွဴၿပီးမွ အဆိပ္ေငြ႕သင့္သူမား ကယ္ထုတ္ပါ။
• မီးျခစ္ မသံုးရ။
• လိုအပ္လွ်င္ (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။
• သတိလစ္ေနသူကို ပါးစပ္က မေပးရ။
• နည္းမသိဘဲ တမင္တကာ အန္ေအာင္ မလုပ္ရ။
• ေရနံ၊ ဓါတ္ဆီ ေသာက္သူမ်ားကို အန္ေအာင္ မလုပ္ရ။ ၾကက္ဥအကာေပးႏိုင္သည္။
• ေဆးျပားေသာက္သူမ်ားအား အန္ေအာင္လုပ္။ အစာအိမ္ေဆး ေပးရမည္။
• ပိုးသတ္ေဆး (မာလာေသယြန္)၊ (အင္ဒရင္း) ေသာက္သူမ်ားအား (Atropine) ထိုးေဆး မ်ားမ်ား ေပးရသည္။
• ေႃမြကိုက္လွ်င္ ေႃမြအမ်ဳိးအစားအလုိက္ ေႃမြဆိပ္ေျဖေဆး ေပးရမည္။

Electric shock လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္း
• လွ်ပ္စစ္ဓါတ္လိုက္ျခင္းျဖစ္လွ်င္ လဲက်မည္။
• လူနာကို တိုက္႐ိုက္ဆြဲထုတ္ဖို႕ မႀကိဳးစားရ။
• မီးခလုပ္ ပိတ္ပါ။ လွ်ပ္စစ္ မလိုက္ႏိုင္ေသာ တုတ္ စသည္ျဖင့္ ဖယ္ရွားျဖစ္ပါ။
• လူနာကို စစ္ေဆးပါ။ အသက္ရွဴျခင္း၊ ေသြးခုန္ျခင္း၊
• လိုအပ္ပါက (စီပီအာရ္) လုပ္ပါ။
• ႂကြက္သားေတြ ဆြဲဆန္႔ခံရမည္။
• တက္မည္၊
• ေရ-ဆား ခန္းေျခာက္မည္။
• အပူေလာင္ခံရမည္။
• က်ဳိးပဲ့မည္၊
• ေသြးခဲသြားမည္။
• (တစ္ရွဴး)မ်ား ပ်က္စီးမည္။
• အသက္ရွဴ-ႏွလံုးခုန္-ေက်ာက္ကပ္ ထိခိုက္မည္။
• မီးေလာင္နာကို ကုေပးပါ။

Dr. တင့္ေဆြ

Earache နားကိုက္ရင္

April 18, 2014, 10:53 am

≫ Next: Burundanga ပဒိုင္းပြင့္လိုေဆး

≪ Previous: First Aid Manual ေရွးဦးသူနာျပဳလက္စြဲ

$

0

0

Mon, Aug 22, 2011 at 9:00 AM
မိန္းကေလး၊ အသက္ ၂၉ အရြယ္၊ နားယားလို႔ နားၾကပ္ (နားကေလာ္) မိပါတယ္။ ဂြမ္းတံ၊ ၾကက္ေတာင္ေမႊး စသည္တို႔ကို သံုးမိပါတယ္။ အဲဒါၿပီးေတာ့ နားထဲမွာ ေနရခက္ေနပါတယ္။ ႏွစ္ရက္ေျမာက္ေန႔မွာ နည္းနည္းကိုက္လာသလိုျဖစ္လို႔ Kemose, Alexin ဆိုတဲ (အေရာင္ က်ေဆးႏွင့္ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးဟု ဆိုၾကေသာေဆးမ်ား) ေဆးမ်ားကို မိမိသေဘာႏွင့္ မိမိေသာက္ပါတယ္။ အဲလိုန႔ဲ မသက္သာခဲ့ပါဘူး။

နားကိုက္တာဟာ ကေလး-လူၾကီး အျဖစ္မ်ားတယ္။ ကိုက္တယ္-နာတယ္ဆိုတာ Inflammation (အင္ဖလေမးရွင္း) ေခၚတဲ့ ေရာင္ရမ္း ျဖစ္စဥ္ရွိလာလို႔ပါ။ နားဆိုေတာ့ External auditory canal နားအျပင္ဆံုးျပြန္၊ Tympanic membrane နားစည္ နဲ႔ Middle ear နားအလည္ပိုင္းေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ Tympanic membrane (Eardrum) နားစည္ေရာင္တာကို Myringitis လို႔ ေဆးစာနဲ႔ ေခၚတယ္။
- Otitis externa နားအျပင္ဆံုးမွာ နာတာကို ေခၚတယ္။ အေရျပားေရာင္သလိုသေဘာပါဘဲ။ ေရကူးသူေတြမွာ ျဖစ္တတ္လို႔ Swimmer's ear လို႔ ေခၚေသးတယ္။
- Middle ear နားအလည္ပိုင္း နဲ႔ Eardrum နားစည္ ေရာင္တာကို Otitis media ေခၚတယ္။
- Otitis externa အျပင္ပိုင္းေရာင္တာက Trapped moisture ေရခ်ိဳးရင္း၊ ေရကူးရင္း ေရေငြ႔ ပိတ္မိေနတာနဲ႔ Minor injury နဖါကေလာ္လိုကေန သာမန္ကာရွန္ကာ ခိုက္မိရာကေန ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ တဆင့္တက္ျပီး Bacteria ဗက္တီးရီးယားေတြ ေပါက္ပြါးလာႏိုင္တယ္။ Fungus မိႈ (ဖန္းဂတ္စ္) ကေနျဖစ္တာ ရွားတယ္။
- Otitis media နားအလည္ပိုင္း ေရာင္တာကေတာ့ Virus ဗိုင္းရပ္စ္ Bacteria ဗက္တီးရီးယား ေတြကေန ျဖစ္ေစတယ္။ အေအးမိတာ၊ အသက္ရွဴလမ္း အထက္ပိုင္းေရာင္တာေတြကေန ဆက္ျဖစ္တတ္တယ္။ ျဖစ္ရင္ အထဲမွာရွိေနတဲ့ Eustachian tube နားအတြင္းျပြန္ ပိတ္ျပီး နားအလည္ပိုင္းကေန ပံုမွန္အရည္စီးသြားတာကို ပိတ္ပင္လိမ့္မယ္။ Allergies (အလာဂ်ီ)၊ မီးခိုး-ေဆးလိပ္ခိုးေငြ႔၊ ကေလးကို ပက္လက္ထားျပီး ႏို႔ဗူးတိုက္တာ၊ နားေရာင္တာ ျဖစ္ေလ့ရွိတဲ့ မိသားစုဆိုတာလဲ ေတြ႔တတ္တယ္။
- Myringitis နားစည္ေရာင္တာက (အင္ဖက္ရွင္) ဝင္တာနဲ႔ ထိခိုက္မိတာေတြကေန ျဖစ္တယ္။ ျဖစ္လာရင္ နာမယ္၊ ေရာင္မယ္၊ နီေနမယ္။

၁။ Otitis externa နားအျပင္ေရာင္ျခင္း
Earache နာတာ-ကိုက္တာက တေျဖးေျဖးဆိုးလာမယ္။ Pain နာတာထက္ Itch ကိုက္တယ္ ဆိုတာကို ပိုေျပာလိမ့္မယ္။ Ear helix နားရြက္ကို ကိုင္ဆြဲရင္ ပိုသိသာတယ္။
Hearing loss နားေကာင္းေကာင္း မၾကားရဘူး။
Ringing or buzzing sounds in the ear နားထဲမွာ ဆူညံသံေတြၾကားေနရမယ္။
Blocked or full sensation in the ear နားပိတ္ေနတယ္ဆိုတာကို ခံစားျပီး သိေနတယ္။
Swelling of the ear နားကလဲ ေရာင္ေနမယ္။
Thick drainage from the ear canal and helix နားထဲကေန ခပ္ျပစ္ျပစ္အရည္ေတြ ဆင္းမယ္။

၂။ Otitis Media နားအလည္ပိုင္းေရာင္ျခင္း
Pain in the ear နာတာကို အဓိကေျပာမယ္။
Hearing loss နားေကာင္းေကာင္း မၾကားရဘူး။
Ringing or buzzing sounds in the ear နားထဲမွာ ဆူညံသံေတြ ၾကားေနရမယ္။
Full or plugged sensation in the ear နား ျပည့္-ပိတ္ေနတာကို ခံစားျပီး သိေနတယ္။
Fever ကိုယ္ပူ (ဖ်ား) ႏိုင္တယ္။
Eardrum ruptures နားစည္ေပါက္သြားရင္ အထဲက Infected fluid မန္းရည္လိုဟာေတြ ထြက္က်လာမယ္။
Vomiting အန္တာ၊ Diarrhea ဝမ္းပ်က္တာ၊ Irritability အေနရအထိုင္ရခက္တာ၊ Poor feeding ကေလးဆိုရင္အစားပ်က္မယ္။ Poor sleeping အအိပ္ပ်က္မယ္။
Pain control နာတာသက္သာေဆး၊ Good hydration ေရမနည္းေအာင္ ေသာက္ေပးတာ နဲ႔ Humidity ေရေငြ႔ဓါတ္ ေကာင္းေစတာေတြကေန သူ႔ဖါသာ သက္သာသြားႏိုင္တယ္။
Otoscope နားၾကည့္ကရိယာနဲ႔ ၾကည့္ရင္ Ear canal နားအျပင္ျပြန္ဟာ Swollen and inflamed ေရာင္-ေဖါင္းေနတာကို ျမင္ရမယ္။ Thick drainage ခပ္ျပစ္ျပစ္ အရည္ထြက္ေနတာလဲ ရွိႏိုင္တယ္။

၃။ Bullous Myringitis နားစည္ေရာင္ျခင္း
Pain in the ear နားနာ-ကိုက္မယ္။ အေတာ္နာတယ္။ ေပါက္ထြက္သြားရင္ နာတာေလွ်ာ့မယ္။
Fever ကိုယ္ပူ (ဖ်ား) ႏိုင္တယ္။
Hearing loss နားေကာင္းေကာင္းမၾကားရဘူး။
Bloody drainage from the ear canal နားထဲကေန ေသြးယိုထြက္ႏိုင္တယ္။
Bullous myringitis နားစည္ေရာင္ေနတာကို Otoscope နဲ႔ၾကည့္ရင္ Eardrum ေရာင္ေနတာ၊ Fluid blisters အရည္နဲ႔ အပူဖူးလိုဟာေတြ ျမင္ရမယ္။

Otitis media နားအလည္ပိုင္းေရာင္တာကို Otoscope ကရိယာနဲ႔ ၾကည့္ေပမဲ့ မျမင္ႏိုင္ဘူး။ Eardrum အေျခအေနကိုေတာ့ ျမင္ႏိုင္တယ္။ ေရာဂါအစပိုင္းမွာ Serous otitis media အရည္ၾကည့္ေတြ စုေအာင္းေနမယ္။ နားစည္ေနာက္မွာ Air and fluid bubbles ေလဘူေဘာင္းေလးေတြကိုပါ ျမင္ႏိုင္တယ္။ အတြင္းဖိအား မ်ားလာရင္ ကရိယာကေန ေလနဲ႔ ကစားၾကည့္တဲ့အခါ Eardrum မေရြ႕ႏိုင္တာ သိရမယ္။ Eardrum က နီရဲ-ေရာင္ေနရင္ Acute otitis media ခ်က္ခ်င္း ျဖစ္လာတဲ့ နားအလည္ပိုင္းေရာင္ျခင္းလို႔ ေရာဂါနာမည္တပ္မယ္။

Earache Treatment ဘယ္လိုကုသမလဲ
နားကိုက္ရင္ Self-Care at Home အိမ္မွာတင္လုပ္လို႔ရတာလဲရွိတယ္။ (အသဲမေကာင္းသူကလြဲရင္) Acetaminophen (ပါရာစီတေမာ) နဲ႔ (ေက်ာက္ကပ္မေကာင္းသူေတြနဲ႔ ေသြးက်ဲေဆးေသာက္ေနသူေတြကလြဲရင္) Ibuprofen အနာ-အကိုက္သက္သာေဆးတခုခုသံုးပါ။ နာတာသက္သာေအာင္ Warm compress နားကို အပူကပ္ေပးႏိုင္တယ္။

Otitis externa နားအျပင္ေရာင္ျခင္းအတြက္ Eardrops နားထည့္ေဆးကို ၇-၁ဝ ရက္ထည့္ပါ။ နားထည့္ေဆးထဲမွာ Antibiotic ပါတာက ပိုးကိုေသေစမယ္။ Steroid (စတီရြိဳက္) ပါတာက အေရာင္က်ေစမယ္။
တခါတေလ Oral antibiotic ပဋိဇီဝေဆး ပါးစပ္က ေသာက္ဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။ ဒီအဆင့္မွာ မသက္သာေသးရင္ Otolaryngologist အထူးကု ဆရာဝန္ဆီ သြားပါ။

Otitis Media နားအတြင္းေရာင္ျခင္းအတြက္ တခ်ိဳ႕က ၂-၃ ရက္အတြင္း သက္သာမယ္။ လိုမယ္ထင္ရင္ Antibiotics ပဋိဇီဝေဆး ခ်က္ခ်င္းေပးမယ္။

Bullous Myringitis နားစည္ေရာင္ျခင္းအတြက္ Oral antibiotics ပိုးေသစားေဆး၊ Antibiotic ear drops ပဋိဇီဝ နားထည့္ေဆး နဲ႔ Pain medications အနာသက္သာေဆးေတြကိုဘဲ ေပးရမယ္။

သတိထားစရာေတြ -
ေရခ်ိဳး-ေရကူးျပီးရင္ နားကိုဂရုတစိုက္ ေျခာက္ေသြ႔ေပးပါ။ ေရကူးရင္ နားထဲ Earplugs နဲ႔ ပိတ္တားပါ။
နားဖါရွင္းတာကို ေတြ႔ရာပစၥည္း မသံုးပါနဲ႔။
Hair drier ဆံပင္ေျခာက္ ကရိယာကို အနိမ့္ဆံုးမွာ ထားသံုးပါ။ နားေနရာနဲ႔ ၁ ေပအကြာမွာထားပါ။

• Ear infections (1) နားပိုးဝင္ျခင္း (၁) http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/04/ear-infection.html
• Ear Infections (2) နားပိုးဝင္ျခင္း (၂) http://dts-medicaleducation.blogspot.in/2012/06/ear-infections.html
• Earache နားကိုက္ရင္ http://dts-medicaleducation.blogspot.com/2011/11/earache.html

Dr. တင့္ေဆြ
၂၂-၈-၂ဝ၁၁

Burundanga ပဒိုင္းပြင့္လိုေဆး

April 18, 2014, 8:25 pm

≫ Next: Yabba (ယာဘ)

≪ Previous: Earache နားကိုက္ရင္

$

0

0

Thu, Feb 23, 2012 at 11:02 PM
BURUNDANGA ဆိုတဲ့အရာဟာ တို႔ေဆးမ်ားလား။ မဟုတ္ဘူးဆိုရင္ အဘယ္ကဲ့သို႔ေသာအရာမ်ဳိးပါလဲ။ ေဆးဝါး ေရာင္းခ်တဲ့ ဆိုင္ေတြမ်ား ေမးျမန္း ဝယ္လို႔ရပါသလား။ ရခဲ့ရင္ အဘယ္ကဲ့သို႔ အသံုးျပဳရပါသလဲ။ ထိုတို႔ေဆးဆိုေသာ အရာေၾကာင့္ လူကိုအႏၲရာယ္ျဖစ္ေစပါသလား။

တြဲျပီးတင္ထားတဲ့ပံုကိုသံုးျပီး သတင္းေရးၾကတာဖတ္ရတယ္။ ပံုကိုအသားေပးေပမဲ့ အေရးအသား မျပည့္စံုတာလဲ သတိထားမိတယ္။ နာမည္ကပ္ (ဘစ္ဇနက္ ကပ္) မွာ ဒီလိုေဆးကို သုတ္ျပီး မေကာင္းတာ ၾကံစည္တယ္ဆိုတဲ့ သတင္းမ်ိဳးလဲ (ဂူဂယ္လ္) မွာေတြ႔ပါမယ္။

Burundanga (ဘူရူဒန္းဂါ) ေဆးဟာ Brugmansia plant အပင္ကေနရတယ္။ Angel's Trumpet ပဒိုင္းပင္ဟာလဲ ရုကၡေဗဒအလိုအရ Brugmansia genus အႏြယ္ဝင္ျဖစ္တယ္။ Alkaloids အမ်ိဳးအစား Scopolomine, Hyoscyamine နဲ႔ Atropine ေတြက အဲဒီအပင္မ်ိဳးေတြကေန ရတယ္။ ဓါတ္ခြဲခန္းမွာလဲ ထုတ္တယ္။ Anticholinergic medicine အေနနဲ႔ ေရာဂါေတြ ကုစားဘို႔ အမ်ားၾကီး သံုးပါတယ္။ မွတ္ဥာဏ္ကို သက္ေရာက္ေစျပီး၊ ခုခံမႈ မလုပ္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနကို ျဖစ္ေစတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ မေကာင္းတာအတြက္ တမင္တကာ သံုးၾကတာလဲ ရွိေသးတယ္။

ေဆးဝါးေဗဒ အလိုအရ Scopolamine ဟာ Anticholinergic alkaloid ျဖစ္တယ္။ Hyoscine လို႔လဲ ေခၚတယ္။ မ်က္စိ သူငယ္အိမ္ကို က်ယ္ေစတယ္။ အစာအိမ္နဲ႔ အူေတြအလုပ္ေႏွးေစတယ္။ ထြက္စရာအရည္ေတြ နည္းေစတယ္။ စားေဆး၊ ငံုေဆး၊ ထိုးေဆး၊ အေရျပား ကပ္ခြါအေနနဲ႔ ရတယ္။

• Atropine injection အအန္ေပ်ာက္ေဆး၊ ေမ့ေဆးနဲ႔တြဲေပးတဲ့ ထိုးေဆး အေနနဲ႔ သံုးတယ္။
• ၁-၁၂ ႏွစ္အရြယ္ ကေလးေတြ အန္တာအတြက္ 6 mcg/kg (maximum 0.3 mg/dose) IV, IM or SC every 6 to 8 hours ေပးရတယ္။
• Aches and pains နာတာကိုက္တာ၊ Dermititis အေရျပားနာ၊ Orchitis က်ားအေၾကာနာ၊ Arthritis အဆစ္နာ၊ Rheumatism ေလးဘက္နာ၊ Headaches ေခါင္းကိုက္ နဲ႔ Infections ပိုးဝင္တာေတြမွာလဲ သံုးတယ္။ ခါးတာ-ေခါင္းကိုက္ကပ္တဲ့ (ပလာစတာ) လုပ္တယ္။
• Mydriatic and cycloplegic မ်က္စဥ္းေတြမွာ သံုးတယ္။
• ေဒါင့္က်ဥ္း-ေရတိမ္၊ ပန္းနာ၊ မ်က္ခြံေအာက္က်တာ၊ အစာလမ္းေၾကာင္း ပိတ္ေနတာေတြမွာ လံုးဝမသံုးရဘူး။
• ကားမူးလို႔ ပ်ိဳ႕ခ်င္၊ အန္ခ်င္တာအတြက္ Transderm Scop ကပ္ခြါေဆးသံုးရတယ္။ 1.5 mg ခရီးမသြားခင္ ၄ နာရီၾကိဳကပ္ပါ။ ၃ ရက္အထိ ခံတယ္။
• ဗိုက္ (အူ) ရစ္နာတာအတြက္ သံုးတယ္။
• ႏွာရည္၊ ခြ်ဲ၊ သလိပ္၊ အစာေျခရည္ စတာေတြ အထြက္သက္သာေအာင္လဲ သံုးတယ္။
• Parkinsonism (ပါကင္ဆိုနဇင္) ေရာဂါ အတြက္လဲ ရွားရွားပါးပါးသံုးတယ္။
• အရင္တံုးက ဘိန္းျဖဴနဲ႔ ကိုကိန္း ေဆးျဖတ္တာမွာသံုးတယ္။
• အိပ္ေဆးအျဖစ္လဲ အလြယ္ဝယ္လို႔ရတယ္။ ဘိန္းပါတဲ့ အနာသက္သာေဆးနဲ႔ေရာျပီး စိတ္ျငိမ္ေဆးအေနနဲ႔သံုးတယ္။ ဥပမာ Morphine (ေမာဖိန္း)။
• သားဖြါးခန္းမွာလဲ ျငိမ္ေဆးအျဖစ္ သံုးၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ Pregnancy category C ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ မသံုးသင့္ဘူး။ အထဲကကေလးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္တယ္။

ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ့ သူငယ္အိမ္က်ယ္သြားလို႔ မ်က္စိေဝဝါးေနမယ္၊ ႏွလံုးခုန္ျမန္မယ္၊ အာေခါင္ေျခာက္မယ္၊ ေခြ်းထြက္နည္းမယ္။ ေရငတ္မယ္။ ဝမ္းခ်ဳပ္မယ္။ ဆီးသြားရခက္မယ္။ မ်ားသြားရင္၊ ကိုယ္ပူမယ္။ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္။ စိတ္ရႈတ္ေထြးေစမယ္၊ ေဒါသၾကီးေစမယ္၊ စကားေျပာတာ လံုးေထြးေနမယ္၊ သူမ်ားမျမင္-မၾကားတာေတြ ျမင္ရ-ၾကားရမယ္၊ ေတာင္စဥ္ေရမရ ျဖစ္မယ္၊ အမွားေတြလုပ္ေနမယ္။ Diazepam လိုဘဲ မွတ္ဥာဏ္ ေလ်ာ့နည္းေစတယ္။

Brugmansia ကို Angel's Trumpets ပဒိုင္းပင္လို႔ ေခၚတယ္။ ပဒိုင္းသီးစားရင္ ရူးတာကို မစားဘူးေပမဲ့ ၾကားဘူးၾကမယ္။ ေတာင္အေမရိကားမွာ Ritualistic hallucinogen ဆိုျပီး ကြယ္လြန္သြားသူေတြနဲ႔ အဆက္အသြယ္လုပ္ဘို႔ဆိုျပီး သံုးတယ္။ ထိန္းမႏိုင္သိမ္းမရျဖစ္တဲ့ ကေလးေတြ သြားေလသူေတြ ပူးေနသလားဆိုျပီး ေဆးကုဘို႔အတြက္လဲ သံုးေသးတယ္။ အရွင္သခင္ေသတဲ့အခါ ဇနီးေတြ ကြ်န္ေတြကို အရွင္လတ္လတ္ ေျမမျမွဳတ္ခင္ ေခါင္ရည္၊ ေဆးရြက္ေတြနဲ႔ေရာျပီး တိုက္တယ္။ Brugmansia ဆိုတာ အေစ့ နဲ႔ အရြက္ေတြက ပိုျပီးအဆိပ္ျပင္းတယ္။

၉-၇-၂ဝ၁ဝ ေန႔သတင္းမွာ အေမရိကား၊ ေတာင္-ကယ္ရိုလိုင္းနားမယ္ လူငယ္ေတြ Angel's Trumpet ပန္းပြင့္ကို ျပဳတ္-ၾကိဳ ေသာက္ရာကေန ေဆးရံုတက္ၾကရတယ္လို႔ပါတယ္။ အဲလိုေသာက္ေတာ့ အစမွာ Hallucinations (ဟယ္လူစီေနးရွင္း) ေခၚတဲ့ သူမ်ား မျမင္တာေတြကိုျမင္၊ သူမ်ား မၾကားတာေတြကို နားထဲမွာၾကားဆိုတဲ့ မူမွန္မဟုတ္တဲ့ ခံစားမႈေတြ ျဖစ္ေစတယ္။ ဒါ့ျပင္ ႏွလံုးခုန္ တအားျမန္လာျပီး၊ Fatal cardiac rhythmic disturbances ေသေလာက္ေအာင္ ဆိုးတဲ့ ႏွလံုးခုန္ မမွန္တာနဲ႔ Bronchoconstriction ပန္းနာထသလို အဆုပ္ေလျပြန္ေတြ က်ဥ္းတာေတြ ျဖစ္လာမယ္။

Journal Pathology ေရာဂါေဗဒ ဂ်ာနယ္မွာ ဒီေဆးရဲ႕ Hallucinogenic effects (ဟယ္လူစီေနးရွင္း) သတၲိဟာ Terrifying rather than pleasurable စိတ္သာယာဘို႔ထက္ ေၾကာက္မက္ဖြယ္ျဖစ္ေစတယ္လို႔ ေရးထားတယ္။ အနည္းဆံုး Temporary insanity ခဏတာ ရူးသြပ္ေစတယ္။

ဒီေဆးမ်ိဳးနဲ႔ေဖ်ာ္စပ္ထားတဲ့ Tonga ကိုေသာက္တဲ့ လူတေယာက္ကို (ဆြစ္) သဘာဝ-သိပၸံပညာရွင္ Johann von Tschudi ကေန ေစ့ေစ့ငုငု ေလ့လာတယ္။
• ဒီလူဟာ ဘာမွန္းမွ မသိသလို ေျမၾကီးကို စိုက္ၾကည့္ေနတယ္။ ပါးစပ္ကို စိေနေအာင္ ပိတ္ထားတယ္။ ႏွာေခါင္းက ျပားခ်ပ္ေနတယ္။ နဖူးမွာ ေခြ်းစီးေတြ ပ်ံလာတယ္။ လူေသလိုဘဲ ေအးစက္ေနတယ္။ လည္ပင္းေသြးေၾကာေတြ ေထာင္ေနတယ္။ အသက္ရွဴတာလဲ ရင္ပတ္က ခပ္ေႏွးေႏွး ေဖါင္းလိုက္-ျပားလိုက္နဲ႔ တစီစီမည္ေနတယ္။ လက္ႏွစ္ဖက္က တင္းျပီး ေဘးခ်ထားတယ္။ မ်က္လံုးက မ်က္ရည္ေတြ အမ်ားၾကီး စီးက်လာတယ္။ ႏႈတ္ခမ္းက ရြစိရြစိ ျဖစ္လာတယ္။ အသက္ရွဴျမန္လာတယ္။ ဒီလိုျဖစ္ေနတာ ၁၅ မိနစ္ၾကာတယ္။

• ဒိေနာက္ အဲလိုျဖစ္တာေတြက ျပင္းထံလာတယ္။ မ်က္လံုးေတြ နီရဲျပီး ေျခာက္လာ၊ လည္လာတယ္။ မ်က္ႏွာ ၾကြက္သားေတြ တြန္႔လႈတ္လာတယ္။ တဝက္တပ်က္ ပြင့္ေနတဲ့ ပါးစပ္က အျမွဳတ္ျဖဴေတြ ထြက္လာတယ္။ လည္ပင္းေၾကာေတြ လႈတ္တာျမန္လြန္းလို႔ ေရလို႔ေတာင္မရဘူး။ အသက္ရွဴတာ တိုေတာင္းျပီး ျမန္လာတယ္။ ရင္ပတ္ လႈတ္ေနတယ္ မထင္ရဘူး။ ျမင္ေတာ့ေနရတယ္။ ေခြ်းစီးေတြ တကိုယ္လံုး စိုရြဲလာတယ္။ တက္ေနသလိုျဖစ္လာတယ္။ ျငိမ္ေနလိုက္ အသံက်ယ္ၾကီးနဲ႔ ေအာ္လိုက္။ ဘာသံေတြလဲ ခြဲလို႔မရဘူး။

Colombia (ကိုလမ္ဘီယာ) ႏိုင္ငံမွာ လမ္းေဘး-ေဆးဝါးအျဖစ္ သံုးၾကတယ္။ အမံႈ႔ကို သံုးတယ္။ (၁) Complete loss of free will ပံုမွန္စိတ္ေတြ လံုးဝေပ်ာက္သြားေစမယ္။ (၂) Death ေသခ်င္လဲ ေသသြားမယ္။ Witchcraft and sorcery စုန္း-ေမွာ္ အတတ္ပညာမွာလဲ သံုးတယ္လို႔ သိရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ Zombie drug လို႔လဲ နာမည္ရတယ္။ ဖုတ္ေကာင္ေတြလို ျဖစ္ေစလို႔ပါ။

ဓါးျပတိုက္တာ၊ အဓမၼျပဳက်င့္တာ၊ လူသတ္တာေတြမွာလဲ သံုးတယ္လို႔ သတင္းေတြမွာ ေရးတယ္။ ခ်ဲ႕ကား ေရးတာေတြလဲ ပါႏိုင္ပါတယ္။ ေသျခာတာက နာဇီမွာ Angel of death ေသမင္းတမန္လို႔ နာမည္ရထားတဲ့ Joseph Mengele ကလဲ စမ္းသပ္မႈေတြ လုပ္ခဲ့တယ္။ CIA နဲ႔ Czechoslovak communist secret police ခ်က္ ကြန္ျမဴနစ္ လႈိ႕ဝွက္ပုလိပ္ေတြက သံုးတယ္။

ဒီပဲယင္း-အေရးအခင္းမွာ အာဏာပိုင္ေတြက သံုးခဲ့တယ္လို႔ ခံရ၊ ျမင္ရသူေတြက ေတြးထင္ၾကတယ္။

Dr. တင့္ေဆြ
၂၄-၂-၂ဝ၁၂

Yabba (ယာဘ)

April 18, 2014, 10:12 pm

≫ Next: Ecstasy စိတ္ၾကြေဆးမ်ား

≪ Previous: Burundanga ပဒိုင္းပြင့္လိုေဆး

$

0

0

“လူစည္စည္မွာ အာေဘာင္အာရင္းသန္သန္နဲ႔ ေဟာေျပာသူတိုင္းကို အထင္မၾကီးၾကပါနဲ႔။ သူမ်ားကို အျပစ္ေျပာတဲ့ေနရာမွ သူရဲေကာင္း အထင္ခံရေလာက္ေအာင္ ေဆးစြမ္းကထိေရာက္တယ္။ ေျပာတာေဟာတာကို အဟုတ္မွတ္လို႔ ေနာက္လိုက္ ေနာက္ပါ ျဖစ္သြားသူေတြလဲ မ်ားတာာေတြ႔ရတယ္။ အေရးအသားလဲ ေျပာင္ေျမာက္လို႔ စာဖတ္ပရိသတ္လဲ မရွားဘူး။” ဆရာဝန္လုပ္ရင္း ႏိုင္ငံေရးလဲလုပ္တာမို႔ အေတြ႔အၾကံဳအရ အဲလိုေျပာႏိုင္တာပါ။

(ယာဘ) ဆိုတာ Methamphetamine (မက္သမ္ဖတမင္း) ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ေရခဲလို႔လဲေခၚတယ္။ သူမ်ား ႏိုင္ငံေတြမွာ Ice, Speed, Meth, Crystal, Crank စသျဖင့္ေခၚတယ္။ Methamphetamines နဲ႔ Caffeine ကိုသာ Ice လို႔ေခၚတာကမွန္တယ္။ အျဖဴေရာင္ အနံ႔မရွိဘူး။ ေရ၊ အရက္ထဲမွာ ေပ်ာ္ဝင္တယ္။ ပါးစပ္ကေန ေသာက္တယ္။ ႏွာေခါင္းကေန ရွဴတယ္။ ေဆးထိုးအပ္နဲ႔လဲ ထိုးတယ္။ ေဆးလိပ္လိုလဲ ေသာက္တယ္။ ေဆးစြမ္းခံစားရတာကို High လို႔ ေခၚၾကတယ္။

ကလပ္ေတြမွာ အသံုးမ်ားလို႔ Club drug လို႔ေခၚတယ္။ လမ္းေပၚမွာသံုးတာကို Ice နဲ႔ Glass ေခၚတယ္။ နာမည္ခြဲေတြ ရွိတယ္။ crystal meth, meth, crystal, shabu, batu, d-meth, tina နဲ႔ glass ေတြျဖစ္တယ္။ Base ကိုလဲ speed dexedrine, dexies, dex, shad, go-ee, glass, tina, paste, oxblood, shabu, crank လို႔ ေခၚတယ္။

ေဆးကုရာမွာလဲ Desoxyn 5-mg tablets ေဆးျပားအေနနဲ႔ သံုးတယ္။ ADHD နဲ႔ Exogenous obesity အဝလြန္ေရာဂါေတြအတြက္ ေပးတယ္။ Narcolepsy နဲ႔ Depression တျခားေဆးေတြနဲ႔ မရတဲ့ စိတ္ဓါတ္က် ေရာဂါအတြက္လဲ သံုးတယ္။ (မက္သမ္ဖတမင္း) ဟာ အားေကာင္းတဲ့ စိတ္ၾကြေဆးတမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ Psychostimulant ေခၚတယ္။ Amphetamine ကေနထုတ္တယ္။

ေဆးအဆ နည္းနည္းေပးရင္ ႏိုးၾကားေနမႈကို ပိုေကာင္းေစမယ္။ အာရံုစိုက္မႈလဲ ပိုမယ္။ အားကုန္ရင္လဲ အားရေစတယ္။ ေဆးအဆမ်ားမ်ားေပးရင္ Mania (မဲနီးယား) နဲ႔ Euphoria (ယူဖိုးရီးယား) စိတ္အေျခအေနေတြအထိ ေျပာင္းလာမယ္။ စိတ္ပိုင္းသက္ေရာက္မႈေတြကေတာ့ ေကာင္းတာေတြကို ထင္ျမင္ေနမယ္။ အစပိုင္းေလးမွာ လိင္စိတ္မ်ားေစမယ္။ အာရံုစိုက္မႈမ်ားမယ္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အထင္ၾကီးေနမယ္။ လူထဲအတင္းလိုက္ေရာမယ္။ စိတ္တိုမယ္။ ၾကမ္းတမ္းမယ္။ ဆံပင္ကို ဆြဲေနမယ္။ အေရျပား ဆိတ္ေနမယ္။ သူမ်ား မျမင္-မၾကားတာေတြကို ျမင္ၾကားေနမယ္။ သူ႔မွာ ပါဝါေတြ ရွိေနတယ္လို႔ ထင္ေနမယ္။ အဲလိုလူေတြမွာ ေဆးမသံုးရရင္ အားယုတ္မယ္၊ စိတ္ဓါတ္က်မယ္၊ အစားေတြ သိပ္စားခ်င္မယ္၊ စိုးရိမ္စိတ္ကဲမယ္၊ စိတ္တိုမယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္၊ အိပ္ခ်ိန္မ်ားမယ္၊ အိပ္မက္အမ်ိဳးမ်ိဳး မက္မယ္။

ေရရွည္မွာ ဆိုးတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္ဓါတ္က်လြန္းလာမယ္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသခ်င္မယ္။ ႏွလံုးေရာဂါရမယ္။ စိတ္ေရာဂါရမယ္။ စိုးရိမ္စိတ္ မ်ားလြန္းလာမယ္။ စိတ္ၾကမ္းတမ္းလာမယ္။ ဒီေဆးသံုးရင္ ရုပ္ပိုင္းေျပာင္းလဲလာတာေတြ ရွိတယ္။ အစာမစားခ်င္၊ တက္ၾကြေနမယ္၊ အေရျပားနဲ႔ မ်က္ႏွာနီရဲေနမယ္၊ ေခြ်းထြက္မ်ားမယ္၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္၊ အာေခါင္ေျခာက္မယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ရင္တုန္မယ္၊ ႏွလံုးခုန္ျမန္မယ္-ေႏွးမယ္၊ ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျဖစ္မယ္၊ အသက္ရွဴျမန္မယ္၊ ေသြးဖိအားတက္မယ္-က်မယ္၊ ဝမ္းပ်က္မယ္၊ လက္တုန္မယ္၊ အေရျပားယားမယ္၊ ဝက္ျခံထြက္မယ္၊ ျဖဴဖတ္ျဖဴေယာ္ေနမယ္၊ တက္မယ္၊ ႏွလံုး (အတက္) ရမယ္၊ ေသမယ္။ ေဆးတလြဲသံုးမႈနဲ႔ ေဆးစြဲတာပါ ဆက္ျဖစ္လာမယ္။ Amphetamine/Stimulant psychosis စိတ္အေျခအေနတမ်ိဳး ျဖစ္လာမယ္။

တာရွည္သံုးရာကေန Post-withdrawal syndrome ေဆးျဖတ္ခ်ိန္မွာ ခံစားရမွာေတြ ျဖစ္လာမယ္။ Neurotoxicity အာရံုေၾကာအဆိပ္သင့္တာလို႔ေခၚတယ္။ တကယ္ ေဆးျဖတ္ျပီးေနာက္ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာအထိ ခံစားေနရမယ္။ (ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါ) လဲ ရလာႏိုင္တယ္။ Cocaine (ကိုကိန္း)၊ Amphetamine (အင္ဖက္တမင္း) တို႔နဲ႔မတူတာက Methamphetamine ဟာ Midbrain ဦးေႏွာက္ အလယ္ပိုင္းမွာရွိတဲ့ Dopamine neurons အာရံုေၾကာကို ထိခိုက္ေစတဲ့ Neurotoxic အာရံုေၾကာအဆိပ္မ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ Parkinson's disease ေရာဂါရလမ္းလဲ မ်ားတယ္။ ေဆးခံႏိုင္စြမ္းကို စမ္းသပ္တာမွာ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ မတူၾကဘူး။ သာယာမႈလမ္းေၾကာင္းကို သင့္တာထက္ပိုျပီး သက္ေရာက္ေစထားတဲ့အတြက္ Anhedonia ျဖစ္လာမယ္။

ေဆးစြဲသံုးသူေတြမွာ သြားေတြ၊ သြားဖံုးက ပ်က္စီးလြယ္တယ္။ အဲဒါကို Meth mouth လို႔ ေခၚတယ္။ ေဆးစြဲတာကို ကုရတာဟာ အေတာ္ၾကီးခက္တယ္။ Bupropion, Aripiprazole, Baclofen ေဆးေတြေပးတာ မ်ားတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေအာင္ျမင္မႈ နည္းတယ္။ L-tyrosine and L-5HTP/tryptophan ေခၚတဲ့ အမိုင္ႏိုအက္စစ္ အားေဆး ေန႔တိုင္း ေပးႏိုင္တယ္။ ဗီတာမင္ (စီ) ေပးတာလဲ ေကာင္းတယ္။ Modafinil ေဆးကိုလဲသံုးတယ္။ Ibogaine နဲ႔ Mirtazapine ေဆးေတြကိုလဲ သံုးတယ္။ Behavioral activation therapy စိတ္ကုနည္းလဲသံုးရတယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၂၈-၁-၂ဝ၁၄

Ecstasy စိတ္ၾကြေဆးမ်ား

April 19, 2014, 12:13 am

≫ Next: Pleural Effusions အဆုပ္ဖံုးအိတ္ထဲ အရည္ေအာင္းေနျခင္း

≪ Previous: Yabba (ယာဘ)

$

0

0

ေဆးဝါးေဗဒအရ MDMA (3,4-Methylenedioxymethamphetamine) လို႔ေခၚတယ္။ အလြယ္ေခၚ Ecstasy, E, X, or XTC နာမည္ေတြ အမ်ားၾကီးရွိတယ္။ အေမရိကားမွာ Molly နဲ႔ ယူေကမွာ Mandy လို႔ေခၚတာမ်ားတယ္။

Psychoactive drug စိတ္ကိုေျပာင္းလဲေစတဲ့ ေဆးအမ်ိဳးအစားျဖစ္တယ္။ Amphetamine (အမ္ဖက္တမင္း) ကို အမ်ားဆံုး သံုးတယ္။ Euphoria စိတ္ကို ေပ်ာ္စရာမဟုတ္ဘဲ ေပ်ာ္ရႊင္ေက်နပ္ေစမယ္။ မအိမ္ခ်င္ဘူး။ ေဆးကုရာမွာ Post-traumatic stress disorder ဒဏ္ရာရျပီးေနာက္ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားတဲ့ေရာဂါအတြက္ သံုးတယ္။ တရားမဝင္ေဆးျဖစ္တယ္။

MDMA ေဆးေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ကေန Serotonin, Dopamine and Norepinephrine ဓါတ္ေတြထုတ္ေပးလာမယ္။ Oxytocin နဲ႔ vasopressin ေဟာ္မုန္းေတြလဲ ထုတ္ေပးမယ္။ ဒါေၾကာင့္ အႏၲရာယ္မ်ားတယ္။ ကိုယ္ပူခ်ိန္မ်ားလာမယ္၊ မနားမေန ကခ်င္ခုန္ခ်င္ေနမယ္။ ေရ-ဆားဓါတ္ခမ္းေျခာက္လာမယ္။ ႏွလံုးအေပၚသက္ေရာက္ရာကေန ဒုကၡေရာက္မယ္။ ေရေသာက္ဘို႔လိုမွန္းသိလို႔ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ျပန္ရင္လဲ ဦးေႏွာက္ေရာင္လာမယ္။ ပိုထြက္လာတဲ့ Vasopressin ေဟာ္မုန္းေၾကာင့္ ဆီးပိုသြားမယ္။ ေရနည္းတာပိုဆိုးလာမယ္။ ေဆးစြဲတာက အေတာ္ကိုဆိုးတယ္။ ရာဇဝတ္မႈေတြ အမ်ားၾကီးဆက္ျဖစ္တယ္။

၂ဝဝ၈ ကုလ ခန္႔မွန္းခ်က္အရ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္အတြင္း လူေပါင္း ၁ဝ သန္းကေန ၂၅ သန္း တို႔ဟာ အနည္းဆံုး ၁ ၾကိမ္ MDMA သံုးစြဲခဲ့ၾကတယ္။ Cocaine ကိုကိန္း၊ Amphetamine (အင္ဖက္တမင္း) နဲ႔ Opioid ဘိန္းသံုးခဲ့တဲ့အေရအတြက္လဲ ဆင္တူတယ္။

Recreational use ေခၚတာက အပန္းေျဖသံုးတာျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ဘာသာေရးေတြမွာ ဆုေတာင္းတာ၊ တရားက်င့္ရာမွာ ေဆးအဆ နည္းနည္းေသးသံုးေသးသတဲ့။ ကလပ္ေတြ၊ ပြဲေတာ္ေတြနဲ႔ ပါတီေတြမွာ သံုးၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕လဲ psychedelic drugs စိတ္ေျပာင္းလဲေဆးေတြျဖစ္တဲ့ LSD နဲျဖစ္ျဖစ္ psilocybin mushrooms မိႈတခ်ိဳးနဲ႔ျဖစ္ျဖစ္၊ cannabis (ကင္နားဗစ္) နဲ႔ျဖစ္ျဖစ္ တြဲသံုးၾကတယ္။
- MDMA + LSD = candy flipping ကင္ဒီ၊
- MDMA + psilocybin mushrooms = hippy flipping ဟစ္ပီ၊
- MDMA + ketamine = kitty flipping ကစ္တီ ဆိုျပီး ေဝါဟာရသံုးၾကတယ္။

ေဆးစသံုးျပီး မိနစ္ ၃ဝ-၆ဝ ေနရင္ ေဆးအစြမ္းအျမင့္ဆံုးေရာက္လာျပီး၊ ၇၅-၁၂ဝ မိနစ္ၾကာတယ္။ ၃ နာရီခြဲအထိေနတယ္။

Adverse effects ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳးမ်ား
စိတ္ကိုအာရံုစူးစိုက္မရ၊ ေမးရိုးတင္းမာ၊ အိပ္ေပ်ာ္ခ်ိန္မွာသြားက်ိတ္၊ မစားခ်င္၊ အာေခါင္ေျခာက္၊ အိပ္မရ။

After-effects ေဆးသံုးျပီးေနာက္
- Anxiety and paranoia စိုးရိမ္စိတ္၊
- Depression စိတ္ဓါတ္က်၊
- Irritability စိတ္တို၊
- Fatigue အားယုတ္၊
- Impaired attention, focus, and concentration စူးစိုက္မႈမရွိ၊
- empathy, emotional sensitivity, and a sense of closeness to others စိတ္ခံစားမႈေတြေျပာင္းလဲ။
- Dizziness, lightheadedness, or vertigo ေခါင္းမူး၊
- Loss of appetite အစာမစားခ်င္၊
- Gastrointestinal disturbances ဝမ္းမမွန္၊
- Insomnia အိမ္ရ၊
- Aches and pains နာက်င္ကိုက္ခဲ၊
- Exhaustion အားကုန္ခမ္း၊
- Jaw soreness ေမးရိုးနာ။

Overdose ေဆးလြန္သြားရင္
- Disorientation and/or confusion စိတ္ရႈတ္ေထြး၊
- Agitation, restlessness and paranoia စိတ္တို၊ ဂနာမျငိမ္၊
- Hallucinations and/or delusions သူမ်ား မျမင္မၾကားတာေတြ ျမင္ၾကား၊
- Thought disorder or disorganized thinking ဘယ္ဟာမွ အစီအစဥ္တက်မရွိလို႔ ထင္ျမင္၊
- Cognitive and memory impairment ဆံုးျဖတ္ဥာဏ္၊ သံုးသပ္မႈေတြအားနည္း၊
- Muscle rigidity ၾကြက္သားေတြ တင္းေတာင့္၊
- Convulsions တက္၊
- Hyperreflexia or overresponsive or overreactive reflexes ၾကြက္သားတုန္႔ျပန္မႈေတြလြန္ကဲ၊
- Hyperactivity လုပ္သင့္တာထက္ပိုျပီးလုပ္ေန၊
- Hypertension or hypotension ေသြးဖိအားတက္-က်၊
- Tachycardia ႏွလံုးခုန္ုျမန္၊
- Tachypnoea အသက္ရွဴျမန္၊
- Palpitations ရင္တုန္၊
- Angina pectoris ရင္ပတ္နာ၊
- Vasculitis ေသြးေၾကာပ်က္စီး၊
- Cardiotoxicity ႏွလံုးထိခိုက္၊
- Cardiac dysfunction, arrest, myocardial infarction, and/or heart failure ႏွလံုးေရာဂါရ၊
- Hemorrhage and/or stroke ဦေႏွာက္ေသြးယို၊
- Severe hyperthermia အပူခ်ိန္လြန္ကဲ၊
- Loss of consciousness သတိလစ္၊
- Renal failure ကောက္ကပ္အလုပ္မလုပ္ႏိုင္၊
- Coma or death သတိလစ္၊ ေသဆံုး။

အရပ္သံုး ဘန္းစကာေတြရွိပါတယ္။ သူမ်ားႏိုင္ငံေတြမွာ ေသာၾကာညကစျပီး ေပ်ာ္စရာလိုက္ရွာရင္း ေဆးသံုးၾကတယ္။ တနလၤာေန႔ အလုပ္ျပန္ဝင္ရတယ္။ အဂၤါေနမွာ ျပႆနာေပၚတယ္။ Tuesday Blues (Suicide Tuesday) သတ္ေသခ်င္စိတ္ ျဖစ္တယ္။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
၁၉-၄-၂ဝ၁၄