၁။ ဆရာ ကြ်န္မသမီး အသက္ ၁၀နွစ္ရိွပါၿပီ။ ႕႕႕႕႕ ကပါ။ သမီးအသက္ ၆နွစ္ေလာက္ကတည္းက နွာအၿမဲေစးပါတယ္။ ရာသီဥတု ေအးေတာ့ ေဆးေသာက္လိုက္ ေကာင္းသြားလိုက္ေပါ့ဆရာ။ အသက္ ၈ ႏွစ္ေလာက္ကစၿပီး နွာေခါင္းတဖက္ လံုးဝပိတ္သြားတယ္။ အိပ္ရင္ အရမ္းေနရခက္ပံုေပၚပါတတ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၄လေလာက္က ထိုင္းကိုသြားျပပါတယ္။ ဆရာဝန္က ေခါင္းကို x rayရိုက္ပါတယ္။ နွာေခါင္းထဲက အေနာက္ဘက္ကို နွာရည္စီးတဲ့ ႁပြန္ပိတ္ေနတယ္ေျပာပါတယ္။ နွာအၿမဲေစးေနေတာ့ နွာေခါင္းထဲ ဘက္တီးရီးယားေတြ ေအာင္းေနလို႔ ေရာင္ရမ္းျပီး ပိတ္တာလို႔ ေျပာပါတယ္။ ခဲြခ်င္ရင္ ခဲြလို႔ရတဲ့ အေျခအေန ရိွေနၿပီလို႔ ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကေလးက မခဲြခ်င္ေတာ့ ပိုးသတ္ေဆး ၂ပတ္စာနဲ႔ Cetrine အမ်ိဳးအစား တညတလံုး ၃လစာ။ နွာေခါင္းထဲ ဖ်န္းတဲ့ေဆး nasonex တရက္၂ႀကိမ္ ဖ်န္းခိုင္းပါတယ္။ အခု နည္းနည္း သက္သာသလိုေတာ့ ရိွပါတယ္။ အခုလက္ရိွ ထိုင္းကိုမသြားျဖစ္ေသးေတာ့ ဆရာဝန္ေပးတဲ့ေဆး ဆက္ေသာက္ရမလားရွင့္။ ေဆးၾကာရွည္ ေသာက္မိလို႔ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးလဲ သိပါရေစ။ ဆရာေရးတဲ့ နွာေခါင္းထဲ အဖုရိွတာနဲ႔ ေရာဂါ အတူတူပဲလားရွင့္။ ခဲြလိုက္ရင္ေရာ လံုးဝ ေကာင္းသြားနိုင္လားရွင့္။ ရိုေသစြာ အကူအညီ ေတာင္းခံအပ္ပါတယ္။
အေနာက္ဘက္ မဟုတ္။ ေနာက္ဘက္လို႔ေရးရတယ္။ အေနာက္ဆိုတာ အေနာက္အရပ္။
၂။ ကၽြန္မ ႕႕႕ မွာ အလုပ္လုပ္ေနပါတယ္။ နာမည္က ႕႕႕ ပါ။ အသက္က ၃၄ႏွစ္၊ အိမ္ေထာင္ ကေလး ၂ ေယာက္မိခင္ပါ။ ၁။ ဒီလ ၁၈ ရက္ေန႔မွာ နွာမႊန္၊ ႏွာေဆးပါတယ္။ ၁၉ ရက္ေန႔ကစျပီး သတိထားမိေလာက္ေအာင္ ႏွာေခါင္းအလယ္ တဝိုက္မွာ နာေနပါတယ္။ နာေနတဲ့ပံုစံက တခုခုနဲ႔ ေဆာင့္မိျပီး ခိုင္းမိထားသလိုမ်ိဳး ဖြဖြေလးနာေနတာပါ။ နားထင္ တဖက္ဆီမွာလဲ တခ်က္ခ်က္ကိုက္ပါတယ္။ ၁၉ ရက္ေန႔ညမွာပဲ Tiffy Day ႏွစ္လံုးေသာက္ အိပ္လိုက္ပါတယ္။ ၂ဝ ရက္ေန႔ မနက္က်ေတာ့ ႏွာမႊန္တာ နည္းနည္းသက္သာေပမဲ့ ႏွာေခါင္း အလယ္တဝိုက္ နာေနတာမသက္သာပါဘူး ေန႔လယ္ေလာက္မွာ ႏွာေခါင္းအလယ္တဝိုက္ အရုိးရွိတဲ့နားမွာ အနီေရာင္သန္းလာျပီး ေရာင္သလိုျဖစ္လာပါတယ္။ ညဖက္အလုပ္ကအျပန္ ေဆးဆိုင္ဝင္ျပီး ပိုးသတ္ေဆးေမးေတာ့ Amoxicillin capsules 500 ကိုေပးလုိက္ပါတယ္။ ညစာ မစားခင္ တလံုးေသာက္ ျပီး မအိပ္ခင္ တလံုးထပ္ေသာက္ျပီး အိပ္ပါတယ္။ ခုထိ အရိုးတဝိုက္မွာ ပိုေရာင္လာတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ေခါင္းေတာ့ မကိုက္ေတာ့ပါဘူး။ တျခားေနရာေတြလဲ နာတာ မရွိေသးပါဘူး။ ႏွာေခါင္းအလယ္ အရိုးတဝိုက္ဆီမွာပဲ ကိုက္သလို နာေနပါတယ္ဆရာ။ အဲဒါ Sinus infection ျဖစ္နုိင္ပါသလားဆရာ။ ဆရာရဲ ့ Sinus infection အေၾကာင္း ေရးထားတဲ့ ပိုစ့္ေအာက္မွာ ဖတ္ၾကည့္ျပီးပါျပီဆရာ။ ဒီလိုမ်ိဳးျဖစ္တာ ဒါပထမဆံုး အၾကိမ္ပါဆရာ။ ျဖစ္နုိင္ရင္ ဆရာဝန္ဆီမသြားေသးပဲ ေဆးအရင္ေသာက္ၾကည့္ခ်င္ပါတယ္။ ဘာေဆးကို ေသာက္သင့္လဲဆိုတာ လမ္းညႊန္ေပးေပးပါရွင့္။
လူ႔မ်က္ႏွာ ႏွာေခါင္းတဝွိဳက္မွာ နဖူးရိုး၊ နားထင္ရိုး၊ မ်က္ကြင္းအျပင္ရိုး နဲ႔ ပါးရိုး၊အရိုးေတြထဲမယ္ အက်ိအခြ်ဲ နံရံေတြရွိတဲ့ ေလခိုအိတ္ ဆိုင္းနပ္စ္စုစုေပါင္း ဘယ္-ညာ ေလးစံု ရွိပါတယ္။ တခုတခုဟာ မီးျခစ္ပုံးအရြယ္ေလာက္ ရွိတယ္။
ႏွာေခါင္းေရာဂါ အမ်ိဳးမ်ိဳးကို စာရင္းခ်လိုက္ရင္ ဒီလိုေတြ႕ရပါမယ္။
၁။ Drug Allergy ေဆးတခုခုနဲ႔ မတည့္လို႔ျဖစ္ရတဲ့ အလာဂ်ီျဖစ္ျခင္း၊
၂။ Acute or Chronic Sinusitis Ethmoiditisရက္တို-ရက္ရွည္ ဆိုင္းႏူဆိုက္တစ္မ်က္ကြင္းအျပင္ဘက္ရိုးေရာင္ျခင္း၊
၃။ Chronic Frontal Sinusitis Chronic Rhinosinusitisနာတာရွည္ ဆိုင္းႏူဆိုက္တစ္နဖူးထဲကရိုးေရာင္ျခင္း၊
၄။ Epistaxis ႏွာေခါင္းေသြးယိုျခင္း၊
၅။ Foreign Body in the Nose ႏွာေခါင္းထဲ တျခားပစၥည္းဝင္ျခင္း၊
၆။ Hematoma of the Nasal Septumႏွာေခါင္းေပါက္ႏွစ္ခုကို ပိုင္းျခားထားတဲ့အကန္႔ ေသြးယိုျခင္း၊
၇။ Nasal Polyps ႏွာေခါင္းထဲ အသားပိုျဖစ္ျခင္း၊
ဒီစာမွာ ပဌမ ၃ မ်ိဳးအေၾကာင္းကိုဘဲ ေရးပါရေစ။ အလာဂ်ီ)ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ဆိုင္းနပ္စ္)ေရာဂါက ႏွာရည္ေတြယို၊ ႏွာေျခ၊ အေနအထိုင္ခက္ျဖစ္လာပါတယ္။ ကုသဘို႔ Antihistamines Diphenhydramine, Loratadine, Fexofendadineအင္တီ-ဟစ္တမင္းေဆး၊ Decongestants Pseudoephedrineႏွာရည္က်ဲေဆး၊ Nasal corticosteroids Fluticasone, Beclomethasoneႏွာေခါင္းထဲထည့္ရတဲ့ ေကာ္တီကို-စတီရြိဳက္ေဆးေတြကို သံုးရပါတယ္။
ေနာက္ျပီး အလာဂ်ီျဖစ္ေစတဲ့ အရာေတြကို ယဥ္ပါးေအာင္ျပဳလုပ္ျခင္း၊ Allergy desensitization လုပ္သင့္ပါတယ္။ ဒါမွ ေနာင္ ေရွာင္ႏိုင္မွာပါ။ ဆားရည္ျဖင့္စိမ္ျခင္း၊ Saltwater rinses ဆိုတာ ကရိယာဝယ္ျပီး လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရက်က္ေအး ၁ ခြက္ထဲမွာ အိမ္သံုးဆား အိုင္အိုဒင္း မပါလက္ဘက္ရည္ဇြန္း တဝက္၊ မံု႔ဖုတ္ရာမွာသံုးတဲ့ ဆုိဒါမွံဳ႕ နဲနဲထည့္ရပါမယ္။ ဆုိဒါမွံဳ႕က အပူမေလာင္ေအာင္ ကာကြယ္ယံုပါ။ Vaporizers ေခၚတဲ့ ေရေႏြးေငြ႕ရွဴတဲ့နည္းလဲ ေကာင္းပါတယ္။ ရိုးရိုးေလးပါ။ ေရကိုပြက္ေအာင္လုပ္ေပးျပီး ထြက္လာတဲ့ အေငြ႕ကို ရွဴေပးရတာပါ။ လွ်ပ္စစ္ရွိလို႔ ကရိယာဝယ္သံုးရင္ ပိုေကာင္းတာေပါ့။ ေစ်းလဲမၾကီးပါဘူး။
လူေတြအမ်ားဆံုးျဖစ္တတ္တဲ့ ထိပ္ကပ္နာ ေခၚတဲ့ ဆိုင္းနပ္စ္ေရာဂါက ဘယ့္ေလာက္အျဖစ္ မ်ားသလဲဆိုရင္ ဗမာေတြ စြဲေနၾကတဲ့ ရုပ္ရွင္ထဲက ကိုရီးယန္းေတြ ေလးေယာက္မွာ သံုးေယာက္ ျဖစ္ေနသတဲ့။ အစကေတာ့ အေအးမိတာနဲ႔ အတူတူပါဘဲ။ နဲနဲေလး ကိုယ္ပူ၊ ႏွာေခ်၊ ႏွာေစး၊ ႏွာပိတ္၊ ေခ်ာင္းေလးဆိုး၊ အားယုတ္၊ မစားခ်င္ မေသာက္ခ်င္ျဖစ္။ ၾကာေတာ့ ႏွာေခါင္းေနာက္ပိုင္းမွာ အဆက္မျပတ္ Drip သြင္းေပးသလို အရည္ေတြ စီးက်ေနပါမယ္။
ပိုးဝင္တာအျပင္ ပတ္ဝန္းက်င္အေျခအေနေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ရပါတယ္။ ေလခိုအိတ္ကေလးေတြထဲမွာ မ်က္စိနဲ႔ မျမင္ႏိုင္ေအာင္ ေသးငယ္တဲ့ လက္ေခ်ာင္းပံု အေမႊးေလးေတြက ျပင္ပကဝင္လာမဲ့ မသင့္တဲ့အရာ မွန္သမွ်ကို တားဆီးေပးပါတယ္။ ေရာဂါရရင္ အဲဒီအလုပ္ မလုပ္ႏိုင္ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဗက္တီးရီးယားေတြ ခိုေအာင္း၊ ေပါက္ပြါးျပီး ေရာဂါရေတာ့တာပါဘဲ။
၂-၃ လထက္ ၾကာၾကာျဖစ္ရင္ေတာ့ နာတာရွည္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္းမွာ ေနမထိထိုင္မထိ၊ မသက္မသာ ျဖစ္မယ္၊ ႏွာရည္ယိုမယ္၊ ႏွာရည္ အေရာင္ရွိလာမယ္၊ မ်က္ႏွာမွာ နာေနေမယ္၊ ကိုက္မယ္၊ ၾကာလ်င္ ေခ်ာင္းဆိုးပါမယ္၊ ညအခ်ိန္ပိုဆိုးတယ္)။ ျပည္လိုလဲျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ႏွာရည္ကနံလာမယ္။ ေမႊးတာ၊ နံတာမသိ ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။ ပါးစပ္နဲ႔သာ အသက္ရွဴရေတာ့မယ္။ အိပ္ရင္ ေဟာက္မယ္။ ကေလးမ်ားျဖစ္ရင္ နားေရာဂါဆိုတာ မၾကာမၾကာရမယ္။ ရက္ၾကာၾကာနဲ႔ ခဏခဏျဖစ္ျခင္းတာမို႔ အလုပ္အကိုင္ပ်က္၊ စိတ္ပ်က္ျဖစ္ျပီး စီးပြါးေရးပါ ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒီေရာဂါ ဟုတ္-မဟုတ္ ေရာဂါရာဇဝင္ျဖစ္တဲ့ ပန္ဝန္းက်င္အေျခအေန၊ ေရာဂါလကၡဏာေတြ၊ ေသာက္ထားတဲ့ေဆး ဆိုတာေတြ သိဘို႔လိုပါတယ္။ လိုအပ္ရင္ Endoscopy ႏွာေခါင္းထဲကရိယာနဲ႔ ၾကည့္မယ္၊ X-ray ဓါတ္မွန္ရိုက္တာ၊ ေနာက္ဆံုးလိုအပ္ရင္ CT Computed tomographyscan ကြန္ျပဴတာသံုးျပီး စစ္ေဆးတာလုပ္ရပါမယ္။
ကာကြယ္ဘို႔ကေတာ့ ေအးခ်မ္းတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ျဖစ္ႏိုင္သ၍ ေရွာင္ဘို႔လိုပါတယ္။ ထိပ္ကပ္ ေရာဂါေၾကာင့္ ေအးတဲ့တိုင္းျပည္ေတြမွာ အလုပ္သြားလုပ္ေနသူမ်ား အိပ္ကပ္ ျပႆနာမရွိရင္ေတာ့ ကိုယ့္ျပည္ကိုယ္ျပန္လာေပါ့။ေလကိုလဲ ေရဓါတ္ရွိေနေအာင္ လုပ္ေပးႏိုင္တာ ေကာင္းတယ္။ Respiratory Humidifiers, Electrode Humidifiers, Resistance Humidifiers, Gas-Fired Steam Humidifiers, Whole House Humidifiers ဆိုျပီး ကုပၼဏီေတြက ေၾကာ္ညာတာေတြရွိပါတယ္။ အခန္းကို အနံ႔အသက္ေတြလဲ ကင္းရွင္းေအာင္လုပ္ပါ။
နာတာရွည္ျဖစ္ျပီဆိုရင္ ေဆးကုသရာမွာလဲ သာမန္ကာရွံကာမဟုတ္ဘဲ အျပင္းအထံနည္း Aggressive treatment သံုးသင့္ပါတယ္။ ႏွာေခါင္းပံုပန္းပ်က္ေနသူေတြကိုေတာ့ ခြဲစိတ္ေပးဘို႔လိုမယ္။ ေနာက္ျပီး ႏွာေခါင္းထဲထည့္ရတဲ့ ေကာ္တီကို စတီရြိဳက္ေဆးေတြ ေပးရမယ္။ ဆားရည္နဲ႔စိမ္နည္းသံုးရမယ္။
ေဆးမကုဘဲထားလ်င္ အင္ဖက္ရွင္)ဟာ အတြင္းထဲ၊ အရိုးထဲ ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။ နဖူးထဲက ေလခိုေပါက္မွာ ျဖစ္တာဆိုရင္ မ်က္လံုးကို သြားဖိေနလို႔၊ အရုပ္ႏွစ္ထပ္ျမင္ရမယ္။ နဖူးေဖါင္းလာမယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲ အနာျဖစ္မယ္။ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္မယ္။ မ်က္ကြင္းေဘးကျဖစ္ရင္ အနားတဝွိဳက္ ျပည္တည္နာ Abscess ျဖစ္မယ္။ ပါရိုးထဲဆိုရင္ ႏွာေခါင္းပိတ္ေနမယ္။ နားထင္ရိုးထဲျဖစ္ရင္ အရုပ္ႏွစ္ထပ္ျမင္တာ၊ မ်က္လံုးေရြ႕လ်ားမႈ ေကာင္းေကာင္း လုပ္မရတာ ျဖစ္ေနမယ္။ အထဲဆက္ဝင္သြားရင္ေတာ့ ဦးေႏွာက္ထဲအနာျဖစ္မယ္။ ဦးေႏွာက္ေျမွးေရာင္မယ္။
• Antibiotics ပဋိဇီဝေဆး Amoxicillin & Clavulanic acid = Augmentin ES-600, Augmentin, Augmentin XRကို ၁ဝ-၁၄ ရက္ ေသာက္ပါ။
• Decongestants ႏွာရည္က်ဲေဆးေတြ Pseudoephedrine = Chlor Trimeton, Contac Cold, Drixoral Decongestant Non-Drowsy, Elixsure Decongestant, Entex, Genaphed, Kid Kare Drops, Nasofed, Seudotabs, Silfedrine, Sudafed, Sudodrin, SudoGest, Suphedrin, Triaminic Softchews Allergy Congestion, Unifed)၊
• Saltwater rinses ဆားရည္နဲ႔စိမ္ႏိုင္တယ္။
• Nasal corticosteroids ႏွာေခါင္းထဲထည့္ရသည့္ ေကာ္တီကိုစတီရြိဳက္ေဆးေတြ Fluticasone or Beclomethasoneသံုးရပါလိမ့္မယ္။
• Paracetamol အနာ-အေရာင္သက္သာေစေအာင္ တခါေသာက္ ၁ ျပား၊ တေန႔ ၃-၄ ၾကိမ္ေသာက္ပါ။
• Antihistamine Citrizineတည ၁ ျပားေသာက္ပါ။
အက္သမြိဳက္ေလခိုအိတ္မ်ားေရာင္ျခင္း Ethmoiditis ကေတာ့ အသက္ရွဴလမ္းအထက္ပိုင္း ပိုးဝင္ျခင္းကတဆင့္ ဆက္ျဖစ္ရတာပါ၊ ဗက္တီးရီးယားဒါမွမဟုတ္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ေလခိုအိတ္ရဲ႕နံရံေတြကို ပ်က္စီးေစတယ္။ အလာဂ်ီေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သူမ်ားကို မကူးပါ။ ႏွာေခါင္းရိုးအေနအထားပံုမမွန္လို႔လည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အားနည္းေနသူ ဆိုရင္ ဖန္းဂတ္စ္မွိဳေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဖန္းဂတ္စ္မွိဳေၾကာင့္ျဖစ္တာဆိုရင္ ဖန္းဂတ္စ္)ေဆး Amphotrecin B အေၾကာေဆး ေပးရပါမယ္။
လကၡဏာေတြကေတာ့ နဖူးေအာက္နား၊ မ်က္လံုးႏွစ္ဖက္ၾကား၊ ႏွာေခါင္းရဲ႕ေဘးမွာ နာမယ္။ မ်က္စိအစြန္နား အနည္းငယ္ နီျပီး ေရာင္မယ္၊ နာေနမယ္။ ႏွာေခါင္းကေန အသက္ရွဴရတာ ခက္မယ္။ ဖ်ားႏိုင္တယ္။ အနံ႔ ေကာင္းေကာင္းမရ ျဖစ္မယ္။ ႏွာေခါင္းပိတ္ေနမယ္။ ႏွာရည္ယိုမယ္။
ဆက္ျပန္႔မသြားေအာင္တားဘို႔ ခက္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ႏွာရည္ကို သန္႔ရွင္းေပးျခင္း၊ ေရ-အရည္ မ်ားမ်ားေသာက္ေပးျခင္း၊ ဆားရည္စိမ္ေပးျခင္း၊ ႏြားႏို႔ေရွာင္ျခင္းတို႔က သက္သာေစပါမယ္။ အလာဂ်ီေၾကာင့္ျဖစ္ရတာဆိုရင္ ျဖစ္ေစတတ္တဲ့ အေျခအေနကို ေရွာင္ပါ။ ႏွာေခါင္းထဲထည့္ရတဲ့ ေကာ္တီကို-စတီရြိဳက္ေဆးေတြ သံုးပါ။ အင္တီ-ဟစ္တမင္းေဆး Antihistamines Diphenhydramine, Loratadine or Fexofendadineသံုးပါ၊ ႏွာရည္က်ဲေဆး Decongestants pseudoephedrineသံုးပါ၊ ဗက္တီးရီးယား)ေၾကာင္ျဖစ္ရင္ ပဋိဇီဝေဆး Antibiotics Amoxicillin & Clavulanic acidေပးပါ၊
ပဋိဇီဝေဆးက မထိေရာက္ေတာ့ရင္ ခြဲရပါေတာ့မယ္။ Basic endoscopic surgical procedure ခြဲစိတ္ရတာက ေမ့ေဆးျဖစ္ျဖစ္ ထံုေဆးျဖစ္ျဖစ္ သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ပိတ္ဆို႔ေနတာေတြ ဖယ္ထုတ္၊ အေကာင္းေတြတတ္ႏိုင္သမွ် ခ်န္ေပးရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၄ ပါတ္ဆိုရင္ ျပန္ေကာင္းသြားမွာပါ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
