“လူစည္စည္မွာ အာေဘာင္အာရင္းသန္သန္နဲ႔ ေဟာေျပာသူတိုင္းကို အထင္မၾကီးၾကပါနဲ႔။ သူမ်ားကို အျပစ္ေျပာတဲ့ေနရာမွ သူရဲေကာင္း အထင္ခံရေလာက္ေအာင္ ေဆးစြမ္းကထိေရာက္တယ္။ ေျပာတာေဟာတာကို အဟုတ္မွတ္လို႔ ေနာက္လိုက္ ေနာက္ပါ ျဖစ္သြားသူေတြလဲ မ်ားတာာေတြ႔ရတယ္။ အေရးအသားလဲ ေျပာင္ေျမာက္လို႔ စာဖတ္ပရိသတ္လဲ မရွားဘူး။”
(ယာဘ) ဆိုတာ Methamphetamine (မက္သမ္ဖတမင္း) ျဖစ္တယ္။ ျမန္မာျပည္မွာ ေရခဲလို႔လဲေခၚတယ္။ သူမ်ား ႏိုင္ငံေတြမွာ Ice, Speed, Meth, Crystal, Crank စသျဖင့္ေခၚတယ္။ Methamphetamines နဲ႔ Caffeine ကိုသာ Ice လို႔ေခၚတာကမွန္တယ္။ အျဖဴေရာင္ အနံ႔မရွိဘူး။ ေရ၊ အရက္ထဲမွာ ေပ်ာ္ဝင္တယ္။ ပါးစပ္ကေန ေသာက္တယ္။ ႏွာေခါင္းကေန ရွဴတယ္။ ေဆးထိုးအပ္နဲ႔လဲ ထိုးတယ္။ ေဆးလိပ္လိုလဲ ေသာက္တယ္။ ေဆးစြမ္းခံစားရတာကို High လို႔ ေခၚၾကတယ္။ ကလပ္ေတြမွာ အသံုးမ်ားလို႔ Club drug လို႔ေခၚတယ္။ လမ္းေပၚမွာသံုးတာကို Ice နဲ႔ Glass ေခၚတယ္။ နာမည္ခြဲေတြ ရွိတယ္။ crystal meth, meth, crystal, shabu, batu, d-meth, tina နဲ႔ glass ေတြျဖစ္တယ္။ Base ကိုလဲ speed dexedrine, dexies, dex, shad, go-ee, glass, tina, paste, oxblood, shabu, crank လို႔ ေခၚတယ္။ ေဆးကုရာမွာလဲ Desoxyn 5-mg tablets ေဆးျပားအေနနဲ႔ သံုးတယ္။ ADHD နဲ႔ Exogenous obesity အဝလြန္ေရာဂါေတြအတြက္ ေပးတယ္။ Narcolepsy နဲ႔ Depression တျခားေဆးေတြနဲ႔ မရတဲ့ စိတ္ဓါတ္က် ေရာဂါအတြက္လဲ သံုးတယ္။ (မက္သမ္ဖတမင္း) ဟာ အားေကာင္းတဲ့ စိတ္ၾကြေဆးတမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ Psychostimulant ေခၚတယ္။ Amphetamine ကေနထုတ္တယ္။ ေဆးအဆ နည္းနည္းေပးရင္ ႏိုးၾကားေနမႈကို ပိုေကာင္းေစမယ္။ အာရံုစိုက္မႈလဲ ပိုမယ္။ အားကုန္ရင္လဲ အားရေစတယ္။ ေဆးအဆမ်ားမ်ားေပးရင္ Mania (မဲနီးယား) နဲ႔ Euphoria (ယူဖိုးရီးယား) စိတ္အေျခအေနေတြအထိ ေျပာင္းလာမယ္။ စိတ္ပိုင္းသက္ေရာက္မႈေတြကေတာ့ ေကာင္းတာေတြကို ထင္ျမင္ေနမယ္။ အစပိုင္းေလးမွာ လိင္စိတ္မ်ားေစမယ္။ အာရံုစိုက္မႈမ်ားမယ္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အထင္ၾကီးေနမယ္။ လူထဲအတင္းလိုက္ေရာမယ္။ စိတ္တိုမယ္။ ၾကမ္းတမ္းမယ္။ ဆံပင္ကို ဆြဲေနမယ္။ အေရျပား ဆိတ္ေနမယ္။ သူမ်ား မျမင္-မၾကားတာေတြကို ျမင္ၾကားေနမယ္။ သူ႔မွာ ပါဝါေတြ ရွိေနတယ္လို႔ ထင္ေနမယ္။ အဲလိုလူေတြမွာ ေဆးမသံုးရရင္ အားယုတ္မယ္၊ စိတ္ဓါတ္က်မယ္၊ အစားေတြ သိပ္စားခ်င္မယ္၊ စိုးရိမ္စိတ္ကဲမယ္၊ စိတ္တိုမယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္၊ အိပ္ခ်ိန္မ်ားမယ္၊ အိပ္မက္အမ်ိဳးမ်ိဳး မက္မယ္။ ေရရွည္မွာ ဆိုးတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္ဓါတ္က်လြန္းလာမယ္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို သတ္ေသခ်င္မယ္။ ႏွလံုးေရာဂါရမယ္။ စိတ္ေရာဂါရမယ္။ စိုးရိမ္စိတ္ မ်ားလြန္းလာမယ္။ စိတ္ၾကမ္းတမ္းလာမယ္။ ဒီေဆးသံုးရင္ ရုပ္ပိုင္းေျပာင္းလဲလာတာေတြရွိတယ္။ အစာမစားခ်င္၊ တက္ၾကြေနမယ္၊ အေရျပားနဲ႔ မ်က္ႏွာနီရဲေနမယ္၊ ေခြ်းထြက္မ်ားမယ္၊ ဂနာမျငိမ္ျဖစ္မယ္၊ အာေခါင္ေျခာက္မယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ ရင္တုန္မယ္၊ ႏွလံုးခုန္ျမန္မယ္-ေႏွးမယ္၊ ႏွလံုးခုန္ မမွန္ျဖစ္မယ္၊ အသက္ရွဴျမန္မယ္၊ ေသြးဖိအားတက္မယ္-က်မယ္၊ ဝမ္းပ်က္မယ္၊ လက္တုန္မယ္၊ အေရျပားယားမယ္၊ ဝက္ျခံထြက္မယ္၊ ျဖဴဖတ္ျဖဴေယာ္ေနမယ္၊ တက္မယ္၊ ႏွလံုး (အတက္) ရမယ္၊ ေသမယ္။ ေဆးတလြဲသံုးမႈနဲ႔ ေဆးစြဲတာပါ ဆက္ျဖစ္လာမယ္။ Amphetamine/Stimulant psychosis စိတ္အေျခအေနတမ်ိဳး ျဖစ္လာမယ္။ တာရွည္သံုးရာကေန Post-withdrawal syndrome ေဆးျဖတ္ခ်ိန္မွာ ခံစားရမွာေတြ ျဖစ္လာမယ္။ Neurotoxicity အာရံုေၾကာအဆိပ္သင့္တာလို႔ေခၚတယ္။ တကယ္ ေဆးျဖတ္ျပီးေနာက္ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာအထိ ခံစားေနရမယ္။ (ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါ) လဲ ရလာႏိုင္တယ္။ Cocaine (ကိုကိန္း)၊ Amphetamine (အင္ဖက္တမင္း) တို႔နဲ႔မတူတာက Methamphetamine ဟာ Midbrain ဦးေႏွာက္ အလယ္ပိုင္းမွာရွိတဲ့ Dopamine neurons အာရံုေၾကာကို ထိခိုက္ေစတဲ့ Neurotoxic အာရံုေၾကာအဆိပ္မ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ Parkinson's disease ေရာဂါရလမ္းလဲ မ်ားတယ္။ ေဆးခံႏိုင္စြမ္းကို စမ္းသပ္တာမွာ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ မတူၾကဘူး။ သာယာမႈလမ္းေၾကာင္းကို သင့္တာထက္ပိုျပီး သက္ေရာက္ေစထားတဲ့အတြက္ Anhedonia ျဖစ္လာမယ္။ ေဆးစြဲသံုးသူေတြမွာ သြားေတြ၊ သြားဖံုးက ပ်က္စီးလြယ္တယ္။ အဲဒါကို Meth mouth လို႔ ေခၚတယ္။ ေဆးစြဲတာကို ကုရတာဟာ အေတာ္ၾကီးခက္တယ္။ Bupropion, Aripiprazole, Baclofen ေဆးေတြေပးတာ မ်ားတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေအာင္ျမင္မႈ နည္းတယ္။ L-tyrosine and L-5HTP/tryptophan ေခၚတဲ့ အမိုင္ႏိုအက္စစ္ အားေဆး ေန႔တိုင္း ေပးႏိုင္တယ္။ ဗီတာမင္ (စီ) ေပးတာလဲ ေကာင္းတယ္။ Modafinil ေဆးကိုလဲသံုးတယ္။ Ibogaine နဲ႔ Mirtazapine ေဆးေတြကိုလဲ သံုးတယ္။ Behavioral activation therapy စိတ္ကုနည္းလဲသံုးရတယ္။ ေဒါက္တာတင့္ေဆြ ၂၈-၁-၂ဝ၁၄
