ေသြးလွဴျခင္းဥပေဒသေတြဟာ ေသြးလွဴဘဏ္တခုနဲ႔တခု မတူပါ။
အရည္အခ်င္းေတြ
• ရိုးရိုးေသြးလွဴခ်င္ရင္ အသက္ ၁၇ ႏွစ္ျပည့္ျပီးျဖစ္ရမယ္။ တခ်ိဳ႕ေနရာေတြက ၁၆ ႏွစ္ဆိုလဲလွဴႏိုင္တယ္။
• ေသြးဖိအား BP အထက္ဂဏန္း ၁၈ဝ အထက္မေက်ာ္ေစရ၊ ေအာက္ဂဏန္း ၁ဝဝ ထက္မနည္းေစရ။
• ေသြးလွဴမဲ့သူဟာ အသက္ ၅ဝ ထက္မၾကီးေစရ။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ၄၅ ကီလိုထက္ မနည္းေစရ။
• ကိုယ္အပူခ်ိန္ ၉၉႕၅ ဒီဂရီ ဖါရင္ဟိုတ္ထက္ မေက်ာ္ေစရ။
• ေသြးမလွဴခင္ Hemocrit စစ္တဲ့အခါ ပံုမွန္ထက္ ၃၈% နည္းေနရင္ မလွဴရပါ။ Haemoglobin 12.5 g/dl အနည္းဆံုး ရွိေနရမယ္။
အမ်ိဳးသမီးေစတနာရွင္ေတြ
• ရာသီလာေနတံုးမွာလဲ လွဴႏိုင္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ေဆးရံုေတြက ေျပာႏိုင္တယ္ ရာသီလာေနတံုး ေစာင့္ပါအံုး။
• ကိုယ္ဝန္တားေဆး၊ ေသြးဆံုးလို႔ ေဟာ္မုန္း အစားထိုးေဆးသံုးေနရင္လဲ လွဴႏိုင္တယ္။
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနရင္ မလွဴရပါ။ ေမြးဖြါးျပီးေနာက္ ၆ လ ေစာင့္ပါ။ ကေလးႏို႔တိုက္ေနသူ၊ လတ္တေလာ ကိုယ္ဝန္ပ်က္ထားသူ မလွဴရေသးပါ။
ေသြးမလွဴႏိုင္သူေတြ
• လိင္ဆက္ဆံေဖၚမ်ားသူေတြ မလွဴရပါ။
• မူးယစ္ေဆးစြဲေနသူေတြ မလွဴရပါ။
• အသားဝါ၊ Rubella ရူဘဲလားေရာဂါ၊ တိုက္ဖြိဳက္ေရာဂါ၊ ငွက္ဖ်ားေရာဂါ ရွိေနသူေတြ မလွဴရပါ။
• ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ အသဲေရာဂါေတြ၊ ေသြးေရာဂါေတြနဲ႔ ပန္းနာမရွိရပါ။
မလွဴခင္ စစ္ေဆးျခင္း
• ေသြးလွဴမဲ့သူမွာ HIV အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ အသဲေရာင္ (ဘီ၊ စီ) ေရာဂါ၊ ဆစ္ဖလစ္ေရာဂါမရွိတာကို စစ္ေဆးပါမယ္။
ေသြးမလွဴခင္
• ေနမေကာင္းလို႔ေသာက္ရတဲ့ေဆး ၄၈ နာရီအတြင္း ေသာက္မထားရ။
• အရက္ ေသာက္ျပီးေနာက္ ၄၈ နာရီေစာင့္ပါ။
• ေသြးမလွဴခင္မွာ (၃ နာရီၾကိဳတင္ျပီး) ထမင္းေကာင္းေကာင္းစားခဲ့ပါ။
ေစာင့္ပါအံုး
• အသဲေရာင္ (ေအ) ျဖစ္ဘူးျပီးေနာက္ ၃ ႏွစ္ၾကာရမယ္။
• ျပီးခဲ့တဲ့ ၆ လ အတြင္း ခြဲစိတ္ကုသမႈအၾကီးစား လုပ္ထားရသူ မလွဴရေသးပါ။
• တက္တူးထိုးထားသူဆိုရင္ တက္တူးထိုးျပီးေနာက္ ၁၂ လ (တႏွစ္) ေစာင့္ရမယ္။ တက္တူးထိုးတံုးက အပ္အေဟာင္း သံုးထားရင္၊ အပ္ကမသန္႔ရင္ အသဲေရာင္ေရာဂါရွိႏိုင္လို႔ျဖစ္တယ္။ အပ္စိုက္ကုသမႈ ခံယူထားသူေတြ။ အလွအပကြင္းေတြတပ္ဆင္ထားသူက ကိစၥမရွိပါ။
• လူကိုက္တာခံရလို႔ အေရျပားစုတ္ျပဲသြားရင္ ၁၂ လေစာင့္ရမယ္။
• က်န္းမာေရးအတြက္ ေဆးေတြေသာက္ထားတာနဲ႔ေတာ့ ေယဘုယ်ေျပာရရင္ ေစာင့္စရာမလိုပါ။ ေသြးတိုးေဆး ဆိုရင္ေစာင့္ရမယ္။ ပိုးေသေဆး (ဗက္တီးယားနဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြအတြက္) ဆိုရင္ေတာ့ ၂ ရက္ေစာင့္ပါ။ ဆီးခ်ိဳထိုးေဆး (အင္စူလင္) ထိုးထားရင္ ၂ ပါတ္ေစာင့္ပါ။
ေသြးလွဴျပီးရင္
ေသြး ၄၅ဝ စီစီလွဴလိုက္ရင္ ေသြးအရည္ (ပလာစမာ) ထုထည္ ၇-၁၃% က်သြားမယ္။ ၂၄ နာရီေနရင္ ျပန္ျပည့္မယ္။ ခါတိုင္းထက္ ေရ၊ အရည္ (အရက္ကလြဲျပီး) ၄ ခြက္ (၈ ေအင္စ) ပိုေသာက္ပါ။ ေသြးလွဴျပီးေနာက္ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္၊ အရက္ေသာက္ရင္၊ ပူအိုက္တဲ့အခန္းထဲေနရရင္၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း အျပင္းအထံလုပ္ရင္၊ အစာမစားပဲ ဥပုသ္ေစာင့္ရင္၊ မတ္တပ္အၾကာၾကီးရပ္ေနရရင္ ေခါင္းမူးႏိုင္တယ္။ ေသြးလွဴျပီးေနာက္ သြားရည္စာေၾကြးတာ စားေသာက္ပါ။ ပံုမွန္အလုပ္ (ေက်ာင္းတက္၊ ရံုတက္) လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
ေသြးလွဴရင္ က်န္းမာေရးပိုေကာင္းသလား
မေျပာႏိုင္ပါ။ ေရာင္းကုန္ေၾကာညာေတြလို အေကာင္းခ်ည္း မေျပာသင့္ပါ။ ေျပာႏိုင္တာက ေသြးလက္ခံရယူတဲ့သူမွာ က်န္းမာေရး ပိုေကာင္း (အသက္ကယ္) ႏိုင္ျပီး ေသြးလွဴတဲ့သူဟာ စည္းကမ္းနဲ႔အညီလွဴရင္ က်န္းမာေရး မထိခိုက္ပါ။ ေသြးလွဴလိုက္လို႔ AIDS ကူးမလာေစပါ။ ေသြးလွဴဘဏ္စည္းကမ္းအလိုက္ ေသြး ၃၅ဝ-၄၅ဝ စီစီ ထုတ္ယူမယ္။ လူတိုင္းမွာ ေသြး ၅-၆ လီတာ ရွိတယ္။ ေသြးလွဴျပီးေနာက္ ၂၄-၄၈ နာရီမွာ ထုထည္အရျပည့္လာမယ္။ ေသြးနီဥေတြက ေနာက္ ၅၆ ရက္မွာ ျပန္ျပည့္ျပီ။ ေနာက္တခါေသြးလွဴဘို႔ ၃-၄ လ ေစာင့္ရမယ္။
ဇီဝိတဒါနအတြက္ ပီတိနဲ႔ ေက်နပ္ေနပါေလ။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ