ေရေက်ာက္ေပါက္ဘူးသူ ၂ဝ% ဟာ တခ်ိန္မွာ (ရွင္းဂဲလ္) ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ေရေက်ာက္ ေပ်ာက္သြားေပမဲ့ သူ႔ရဲ႕ အာရံုေၾကာစနစ္ထဲမွာ ပိုးေတြက ေအာင္းေနတတ္တယ္။ တခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ဥပမာ စိတ္ဖိအားမ်ားတဲ့အခ်ိန္မွာ ျဖစ္တတ္တယ္။ တခါတေလ ဘာလို႔ျဖစ္လဲ ေျပာမရဘူး။ ကေလးငယ္ေတြ၊ ကိုယ္ခံအား နည္းသူေတြ၊ ရိုးတြင္းျခင္ဆီ အသစ္လဲရသူေတြမွာ ျဖစ္လာႏိုင္ေျခမ်ားတယ္။
အနီျပင္မထြက္ခင္ ပဌမ ၅ ရက္အတြင္းမွာေပၚမယ္။ ျဖစ္တဲ့ေနရာမွာ ကြက္ျပီးနာတာနဲ႔ နီရဲေနတာက သိသာတယ္။ ယားမယ္၊ က်င္မယ္၊ ပူေလာင္မယ္၊ အနီျပင္ေတြ ျဖစ္လာမယ္။ ဖ်ားမယ္၊ ခ်မ္းမယ္၊ ေခါင္းကိုက္မယ္၊ အစာမေက်ျဖစ္မယ္။ အရည္ၾကည္ဖုေတြ ျဖစ္လာမယ္၊ ေနာက္မွာ ကြာက်မယ္၊ တက္ေစ့ေတြ ေရာင္ႏိုင္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ အနီစက္မေပါက္ဘဲ နာတာကိုသာ ခံစားရတာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သူနဲ႔ဆိုင္တဲ့ အာရံုေၾကာတေလွ်ာက္ လိုက္ေပါက္မယ္။ အလင္းေရာင္ ျဖာထြက္သလိုေနတယ္။ အဖုေလးေတြ ေပါက္ရင္ အရည္ထြက္လာတယ္။
ေပ်ာက္ရင္ အေရခြံကြာက်မယ္။ ၁-၂ ပါတ္နဲ႔ ေကာင္းသြားသူ မ်ားတယ္။ ၃-၄ ပါတ္ထက္ မၾကာဘူး။ က်န္းမာေရး ေကာင္းေနသူေတြမွာျဖစ္ရင္ အမာရြတ္မက်န္ရစ္ဘဲ ေပ်ာက္မယ္။ ယားတာ၊ နာတာလဲ ၁-၂-၃ ပါတ္နဲ႔ ေပ်ာက္သြားမယ္။ ကိုယ္ခံအား မေကာင္းသူေတြ၊ အသက္ ၆ဝ ေက်ာ္ေတြ၊ ကင္ဆာေဆး၊ (စတီရြိဳက္) ေဆး ေသာက္ေနရသူေတြ၊ နာတာရွည္ စိတ္ဖိအား၊ ရုပ္ဖိအားမ်ားသူေတြ၊ HIV ရွိေနသူေတြမွာ ၾကာေနႏိုင္တယ္။
Cold sores လဲေခၚ Fever blisters အပူကန္တာလဲေခၚတဲ့ Herpes simplex virus ေရယံုနာနဲ႔ခြဲျခားရမယ္။ ေနာက္တမ်ိဳး ဆင္တာက Poison ivy, Oak, Sumac ဆို႔လို အပင္ေတြ၊ အရြက္-အပြင့္ေတြနဲ႔ မတည့္လို႔ထြက္တဲ့ အယားဖုေလးေတြ ျဖစ္တယ္။ မတူဘူး။
ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ မေအမွာျဖစ္ရင္ ကေလးကို ကူးႏိုင္တယ္။ ေရေက်ာက္ မေပါက္ဘူးေသးသူ လူရြယ္-လူၾကီးကို ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ အရည္ၾကည္အဖုေလးေတြ ေပါက္ေနျပီး ကြာမက်ခင္အထိ သူမ်ားကိုကူးေစႏိုင္တယ္။
• ဗိုင္းရပ္စ္ ေဆးေတြထဲက Acyclovir (Zovirax), Valacyclovir (Valtrex), Famciclovir (Famvir) ေတြကို ေပးႏိုင္တယ္။ အနီျပင္-ဖုေတြထြက္ျပီး ၇၂ နာရီအတြင္းမွာ ေပးတယ္။ ေစာေပးတာ ေကာင္းတယ္လို႔ ဆိုလိုတာပါ။
• နာတာ သက္သာေအာင္ (စတီရြိဳက္) မပါတဲ့ သံုးေနက် ေဆးေတြ သံုးပါ။ လိုအပ္ရင္ ျပင္းတဲ့ အနာသက္သာေဆး ေသာက္ရမယ္။
• (စတီရြိဳက္) ျဖစ္တဲ့ Prednisone (ပရက္နီဆိုလံုး) စားေဆးကို ေရာင္တာသက္သာေအာင္ ေပးႏိုင္တယ္။
• ျဖစ္တဲ့ေနရာကို သန္႔ရွင္းေအာင္ထားပါ။ ေရခ်ိဳးႏိုင္တယ္။ ေရေအးဝတ္တင္ေပးႏိုင္တယ္။
• Calamine lotion လိမ္းႏိုင္တယ္။ Aluminum acetate solution (Burow's or Domeboro solution) ေတြလဲ သံုးႏိုင္တယ္။
• အရည္ၾကည္ဖုေလးေတြ ေပါက္သြားျပီးေနာက္ Capsaicin cream (Zostrix) ငရုပ္သီးကေနလုပ္တဲ့လိမ္းေဆး လိမ္းႏိုင္တယ္။ နာတာသက္သာေစမယ္။ ထံုေဆး Lidocaine pain patches (Lidoderm) ပါတာကိုလဲ ကပ္ႏိုင္တယ္။
• ေနာက္ဆက္တြဲမျဖစ္ဘဲ ေပ်ာက္သြားတာမ်ားတယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ (ဗက္တီးရီးယား) ထပ္ဝင္တာ ခံရႏိုင္တယ္။ အဲလိုျဖစ္ရင္ ပိုျပီး ေရာင္ရမ္းလာတယ္။ နာမယ္။ အဲဒါဆိုရင္ Antibiotics ပိုးေသေဆးေပးဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။
မ်က္ႏွာမွာ ျဖစ္ေနရင္ မ်က္စိကုိ ကူးတတ္တယ္။ Herpes zoster ophthalmicus မ်က္စိနာျဖစ္ရင္ အျမင္ကိုပါ ထိခိုက္ႏိုင္တယ္။ ကံဆိုးရင္ ဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာေတြကို ထိခိုက္ခံရႏိုင္တယ္။ Ramsay Hunt syndrome ေခၚတာမွာ Cranial nerves V, IX, and X ေတြကိုထိခိုက္တယ္။ အဖ်ားအနား-အာရံုေၾကာေတြ၊ နားထိခိုက္တာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အေတာ္ေတာ့ ရွားပါတယ္။
အမ်ားဆံုးျဖစ္ၾကရတာကေတာ့ Postherpetic neuralgia အာရံုေၾကာနာတာျဖစ္တယ္။ ေပ်ာက္ျပီးေနာက္ ဆက္ျပီး နာတာ ခံစားေနရတယ္။ နာတာက အေတာ္ဆိုးတယ္။ အသက္ ၅ဝ ေက်ာ္ေတြပိုျဖစ္တယ္။ ၁ဝ-၁၅% ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ အသက္ၾကီးသူေတြ ျဖစ္ရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ေဆးေပးသင့္တယ္။ အဲလိုျဖစ္လို႔နာတာအတြက္ စိတ္မက်ေဆးထဲက Amitriptyline သံုးတယ္။ အတက္သက္သာေဆးျဖစ္တဲ့ Gabapentin, Carbamazepine, Pregabalin ေတြကိုလဲ သံုးႏိုင္တယ္။ ဆီးခ်ိဳေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ အာရံုေၾကာေရာဂါအတြက္ သံုးတဲ့ေဆး ျဖစ္တယ္။
• အလုပ္က နားသင့္တယ္။ အစားအဟာရ ျပည့္ေအာင္စားပါ။ ကိုယ္လက္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ႏိုင္ရင္ ေကာင္းတယ္။
• Vitamin B12 ကို အစပိုင္းရက္ေတြမွာ ေသာက္ပါ။ ေနာက္ပိုင္း Vitamin B complex, Vitamin C နဲ႔ Calcium ဆက္ေသာက္ပါ။
• အရပ္သံုးအေနနဲ႔ သံပုရာကေနလုပ္တဲ့ Lemon balm (Melissa officinalis) or Licorice (Glycyrrhiza glabra) နဲ႔ ပင္စိမ္းကေနထုတ္တဲ့ Peppermint (Mentha piperita) လိမ္းေဆးေတြကိုလဲ သံုးၾကတယ္။
• အိမ္သံုးနည္းကေတာ့ Vinegar (ဗနီဂါ) ကို ေရေႏြးေႏြးနဲ႔ ေဖ်ာ္ျပီးလိမ္းတာလဲ သက္သာေစတယ္။ (ဗနီဂါ) အျဖဴ ဖန္ခြက္ ေလးပံုတပံုနဲ႔ ေရၾကက္ေႏြး ၂ ကြာတ ေရာရတယ္။ အနာေနရာကို အဝတ္စိုသံုးျပီး တေန႔ ၂ ခါ ဖိေပးပါ။ အနာနဲ႔ထိထားတဲ့ အဝတ္အစား ဖယ္ရွားျပစ္ပါ။
• အနာေပ်ာက္လို႔ အေရျပားကြဲအက္တာ သက္သာခ်င္ရင္ Plain petroleum jelly ကို တေန႔ ၃-၄ ၾကိမ္ လိမ္းႏိုင္တယ္။
၂ဝဝ၆ မွာ FDA ကေန လူၾကီီးေတြအတြက္ ကာကြယ္ေဆးကို အသိအမွတ္ျပဳလိုက္တယ္။ Zostavax ေခၚတယ္။ အရင္က ေရေက်ာက္ ေပါက္ဖူးျပီး၊ အသက္ ၆ဝ ေက်ာ္ေတြကိုသာ ထိုးရတယ္။ အမွန္က ကေလးေတြကို ထိုးေပးတဲ့ ေရေက်ာက္ ကာကြယ္ေဆးကို အားျဖည့္ထားတဲ့ေဆး ျဖစ္တယ္။ ေရာဂါျဖစ္သူေတြမွာ ၆ဝ% ခံစားရတာ သက္သာေစတယ္။ ေပ်ာက္ျပီး ဆက္နာတာကိုလဲ ၆ဝ% မက သက္သာတယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေတြ၊ HIV/AIDS ကိုယ္ခံအား မေကာင္းသူေတြ၊ ကင္ဆာေဆး ေပးေနသူေတြကိုေတာ့ မထိုးရဘူး။ ကေလးေတြကိုေတာ့ Chickenpox vaccine ေရေက်ာက္ ကာကြယ္ေဆးသာ ထိုးရတယ္။
Acyclovir (Zovirax) (အက္စီကလိုဗာ) ဗိုင္းရပ္စ္အတြက္ေဆး
1. Herpes Zoster (Shingles) တခါေသာက္ 800 mg ကို တေန႔ ၃-၄-၅ ၾကိမ္၊ ၇-၁ဝ ရက္ေသာက္ပါ။
2. Genital Herpes လိင္လမ္း ေရယံု = တခါေသာက္ 200 mg ကို တေန႔ ၃-၄-၅ ၾကိမ္၊ ၇-၁ဝ ရက္ေသာက္ပါ။ ျပန္ျပန္ျဖစ္ေနတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ျဖစ္တာေတြ = တခါေသာက္ 400 mg တေန႔ ၂ ၾကိမ္၊ ဒါမွမဟုတ္ တခါေသာက္
200 mg တေန႔ ၃ ၾကိမ္၊ ဒါမွမဟုတ္ 200 mg တေန႔ ၅ ၾကိမ္၊ စုစုေပါင္း ၁-၁၂ လအထိေသာက္ပါ။
3. Chickenpox (Varicella) ေရေက်ာက္ေရာဂါ = ကေလး အသက္ ၂ ႏွစ္အထက္ တခါတိုက္ 20 mg/kg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ 40 kg ေက်ာ္ရင္ လူၾကီးေတြအတိုင္းေပးပါ။ ေရေက်ာက္ေရာဂါ = လူၾကီး + ကေလး ကိုယ္အေလးခ်ိန္ 40 kg ေက်ာ္ = တခါေသာက္ 800 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္၊ ၅ ရက္။
Dr. တင့္ေဆြ